Αφγανιστάν: Η επόμενη μέρα σε bullet points – κερδισμένοι, χαμένοι, προσδοκίες

2476

Γράφει ο Στέλιος Ιατρού.

A. Η εικόνα

• Οι εικόνες απ’ την Καμπούλ και το αεροδρόμιό της ήσαν αληθινές, αναντίρρητες, και γέννησαν σεισίχθονες συναισθηματικές αντιδράσεις που βγήκαν μέσα από τα σπλάχνα μας.

• Είναι σφάλμα ν’ απορρίψουμε ένα ισχυρό gut feeling απλά και μόνον επειδή είναι συναίσθημα. Τις αποφάσεις και τις αντιλήψεις μας για την πραγματικότητα και τη θέση μας μέσα σ’ αυτήν, όπως και για τη θέση των άλλων σ’ αυτήν, τις διαμορφώνουμε καί βάσει του συναισθήματος. Κυρίως βάσει αυτού, σύμφωνα με τη γνωστική ψυχολογία.

• Ήσαν εικόνες (α) αποτυχίας κι όχι επιτυχίας, όπως ψευδώς ισχυρίστηκε ο Τόνι Μπλίνκεν, (β) χάους κι όχι ευταξίας, όχι τακτικής αποχώρησης, όχι ελέγχου της κατάστασης από μία υπερδύναμη, και (γ) φανέρωσαν έτσι ανεπάρκειες, αδυναμία, προχειρότητα, ελλείμματα, και ανικανότητα κατά την εφαρμογή στο πεδίο κι εντός χρονοδιαγράμματος.

—Χαμένοι της εικόνας:

• Χαμένος βγήκε ο Τόνι Μπλίνκεν, που (α) επιχείρησε να παρουσιάσει ανερυθρίαστα το μαύρο γι’ άσπρο, (β) συνέκρινε με την υποχώρηση απ’ τη Σαϊγκόν, κι έτσι μόνος του βάδισε στο δικό του ναρκοπέδιο, και (γ) δεν διέθετε επεξεργασμένο ένα πειστικό αφήγημα, μήτε το είχε επικοινωνήσει από καιρού, ώστε να μετριάσει το σοκ της εικόνας προληπτικά και κατά την εξέλιξη του γεγονότος.

• Χαμένος βγήκε ο Τζο Μπάιντεν, που μετετράπη σε Πρόεδρο Φορντ και σε Πρόεδρο Κάρτερ, για να υπενθυμίσω και την πτώση της Αμερικάνικης Πρεσβείας στην Τεχεράνη κατα την Επανάσταση των Αγιατολάχ. Σε όλη την υπόλοιπη, μία και μόνη θητεία του, το στίγμα θα είναι ανεξίτηλο και θα το βρίσκει μπροστά του .

• Το Πεντάγωνο υπό τους Δημοκρατικούς. Επιχειρησιακά ανεπαρκές; Έχει άραγε ακόμα νύχια ο αετός;

—Κερδισμένοι της εικόνας

• Οι Ταλιμπάν, διότι η διάχυση του φόβου μέσα στην κοινότητα διαμέσου της εικόνας ενίσχυσε την επιβολή της ισχύος τους με μηδενικούς πραγματικούς κόπους, εξαχνώνοντας το φρόνημα αντίστασης, που ούτως ή άλλως *δεν* υπήρχε στην παθητικοποιημένη και κατακερματισμένη, θρυλούμενη φιλοδυτική μερίδα του λαού του Αφγανιστάν, η οποία δεν πάλεψε για την επιβίωσή της, μήτε στον καιρό της ειρήνης, μήτε τώρα. Οι Ταλιμπάν 2.0 συμμάχησαν πλέον με τις οθόνες και με τα σόσιαλ μίντια και δεν τ’ αναθεματίζουν, αλλά εκπαιδεύτηκαν να χρησιμοποιούν την εικόνα προς όφελός τους, γι’ αυτό και επέτρεψαν τις λήψεις και τις μεταδόσεις.

• Οι αναθεωρητικές, αντιδυτικές Δυνάμεις: Κίνα, Ρωσία, Τουρκία, και Πακιστάν. Κάθε παγκοσμίως προβαλλόμενη αποτυχία των ΗΠΑ trickles down πάνω σε όλο το Δυτικό φαντασιακό οικοδόμημα, αμαυρώνοντας την εικόνα μας υπέρ της δικής τους αναδυόμενης ισχύος.

• Ο κόσμος του ισλαμικού εξτρεμισμού, που δεν είναι σε καμία περίπτωση μονολιθικός, αλλά εσωτερικεύει ως νίκη του κάθε τέτοια προφανή εικόνα ήττας της Δύσης.

• Ο μικρόκοσμος των απανταχού μικρών ανατρεπτικών οργανώσεων που με κατώτερα μέσα πολεμούν μεγάλες δυνάμεις και στρατιωτικούς μηχανισμούς με δυσθεώρητους προϋπολογισμούς. Κάθε αυτοπροβαλλόμενος ως Δαυίδ που ισχυρίζεται ότι αναμετράται μ’ έναν Γολιάθ.

Β. Η ουσία

• Το σχέδιο αποχώρησής ήταν υπαρκτό από την επομένη κιόλας της εμπλοκής στο Αφγανιστάν. Επιταχύνθηκε δυστυχώς επιβραδυνόμενο και παρεμποδιζόμενο διά της ετήσιας αναβολής εφαρμογής του απ’ το 2011 κι εξής. Κάθε αναβολή περιέπλεκε τα πράγματα.

• Η πανδημία και η ανάγκη ανταπόκρισης των ΗΠΑ από το φθινόπωρο που μας έρχεται απέναντι στην Κίνα απαίτησε την επίσπευση της απεμπλοκής. Η Συνάντηση Κορυφής Μπάιντεν – Πούτιν της 16ης Ιουνίου στη Γενεύη οριστικοποίησε το χρονοδιάγραμμα για την αναμέτρηση ΗΠΑ – Κίνας, κι έτσι συμπαρέσυρε την απεμπλοκή στον κατήφορο της βιασύνης.

• Οι ευθύνες ανάγονται στην εποχή της αντιπροεδρίας Ντικ Τσέινι, αλλά επιχειρησιακά βαρύνουν πάντοτε τους νυν κρατούντες κοι δρώντες.

—Χαμένοι της ουσίας

• Οι ΗΠΑ, που αποκαλύφθηκαν ως ανήμπορες να εκπληρώσουν επιτυχημένα σε ένα μόλις πεδίο τις πρόσφατες διακηρύξεις τους για επιστροφή τους ως Υπερδύναμης σε όλα τα πεδία. Η αμερικανική προβολή ισχύος τρεμόσβησε, και ποιός απέμεινε να την λαμβάνει σοβαρά υπόψη;

• Ο πολιτικά εμπειρότατος Πρόεδρος Μπάιντεν, που μολαταύτα απέτυχε στην πρώτη δική του διεθνή δοκιμασία, και τώρα τον υπολογίζουν ακόμα λιγότερο ως ξεδοντιασμένο γεροντάκι με αγγειακή άνοια στο εσωτερικό, καθώς και έτι κρισιμότερα στο εξωτερικό, ως άλλο ένα καμένο χαρτί αποδρομής και αποτυχίας μετά τους Ομπάμα και Τραμπ. Τέσσερις διαδοχικές προεδρίες που αποτυγχάνουν δεν είναι ατύχημα· είναι κανονικότητα.

• Η ΕΕ που και σ’ αυτήν την κρίση δεν διέθετε αντανακλαστικά, μηχανισμούς ανταπόκρισης, και σχεδιασμό για να την αντιμετωπίσει. Super soft power στο εξής, και εγκεφαλικά νεκρή μαζί με ΝΑΤΟ και ΟΗΕ. Δεν επιβιώνει κανείς σχηματισμός εάν δεν προσαρμοστεί εξελικτικά στις νέες προκλήσεις ενός διαρκώς μεταβαλλόμενου κόσμου, ειδικά απέναντι σε ζητήματα ααφάλειας, εκεί μακριά όπου τα προβλήματα γεννώνται προτού φτάσουν ante portas.

• Το Δυτικό, μεταψυχροπολεμικό Σύστημα Ασφαλείας, που φανερώθηκε ως μη υπαρκτό ή λειτουργικό. Απλά δεν υπάρχουν κανόνες, συντονισμός, ταυτίσεις συμφερόντων, συνεννοήσεις, συνασπισμοί. Η Δύση δεν υπάρχει γιατί δεν εκδηλώνει συμπεριφορές που να φανερώνουν πως υπάρχει. Είναι μια φαντασιακή πλέον κοινότητα, ή, χειρότερα, μια αιθέρια ανάμνηση της τέως φαντασιακής κοινότητας.

• Τα κολλέγια και οι δεξαμενές σκέψεις της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ που νομίζουν πως μπορούν με papers των 4000 λέξεων να μετασχηματίσουν τον κόσμο των αιώνων. Δυστυχώς και στην πατρίδα μας κυκλοφορούν στα υψηλά κλιμάκια της εξουσίας και σε θινκ τανκς δόκτορες πανάξιοι στο να συγγράφουν ζηλευτές εργασίες με παραπομπές και υποσημειώσεις χωριζόμενοι όμως επαφής με την πραγματικότητα.

—Κερδισμένοι της ουσίας

• Οι ακόμα ολιγάριθμοι σήμερα Ταλιμπάν, που επανήλθαν στην εξουσία με ρυθμό που θυμίζει την πτώση της Ρώμης το 476 μ.Χ., ή την πτώση της Γαλλίας στο  Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

• Ρωσία και Κίνα που ξεφορτώθηκαν τόσο άσχημα το αμερικανικό προγεφύρωμα στην Κεντρική Ασία, κατά το γνωστό: “In that case,” said Napoleon, “let us wait twenty minutes; when the enemy is making a false movement we must take good care not to interrupt him.” (Archibald Alison, “French Revolution”, vol. 5, p. 476, William Blackwood and Sons. Edinburgh 1836.) Για τον πονοκέφαλο που τους ήρθε διαθέτουν υπομονή και ασπιρίνες.

• Το Πακιστάν, το Κατάρ, και ο κοινός τους σύμμαχος, ο Ερντογάν, μαζί με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Προς το παρόν. Ειδικά ο Ερντογάν, προσδοκά να επωφεληθεί το λαθρεμπόριο της ηρωίνης, απ’ τ’ οποίο ήδη εξαρτάται για καθεστωτικές και προσωπικές προσόδους. Να υπενθυμίσω εδώ πως η καλλιέργεια και παραγωγή της παπαρούνας του οπίου αυξήθηκε στο Αφγανιστάν τα τελευταία είκοσι χρόνια κατά 50%. Συνάμα, κάθε αύξηση των προσφυγικών ροών που καταλήγει στην Τουρκία, ενισχύει τον μοχλό πίεσης που διαθέτει έναντι της ΕΕ για πόρους και εταιρική σχέση.

• Οι ΗΠΑ, γιατί επιτέλους θα λήξουν αυτόν τον πολυδάπανο και ανεπιτυχή forever war, συντηρώντας πόρους, που θα διαθέσουν στην αναμέτρησή τους με την Κίνα. Ή όχι.

Γ. Προσδοκίες

• Θα επέλθει τουλάχιστον σταθερότητα; Όχι, οι Ταλιμπάν 2.0 είναι (α) ολίγοι αριθμητικά, κάτω από 55.000, (β) εξαρτημένοι από τις ετήσιες σοδειές του οπίου, τη ροή της βίας, και την πακιστανική υποστήριξη σε χρήμα και τρόφιμα, και (γ) ανέκαμψαν όταν υπονόμευσαν την διεφθαρμένη κεντρική κι επαρχιακή διοίκηση της Καμπούλ αναζωογονώντας στην επαρχία τις παραδοσιακές δομές πολιτειακής οργάνωσης με τους πολεμάρχους και τα φυλετικά συμβούλια των γερόντων. Διαθέτουν πλέον ανταγωνισμό εντός του Ισλαμικού Εμιράτου.

• Πώς θα συμπεριφερθούν; Θα κάνουν τυπικές ταλιμπανιές βίας, αντεκδίκησης, και καταπίεσης, γιατί αυτή είναι η εμπειρικά τυπική συμπεριφορική εκδήλωση της ταυτότητάς τους, δίχως την οποία δεν επιβεβαιώνουν, δεν αναπαράγουν, και δεν διαιωνίζουν την ταυτότητα και την επιβολή της ισχύος τους και την οικονομία σχέσεων εξουσίας με τους άβουλος και τρομαγμένους αρχομένους τους.

• Θ’ ανταποκριθούν διοικητικά στις προκλήσεις του 21ου αιώνα; Όχι. Θ’ αποτύχουν τρανταχτά απέναντι στην κλιματική κρίση, που θ’ απισχνώσει τις προσόδους τους από την καλλιέργεια της παπαρούνας του οπίου, απέναντι ακόμα στην κρίση των πανδημιών, του πόσιμου νερού, του νερού και της ενέργειας γενικά, και θα εκφυλιστούν ραγδαία σε failed state εξαρτημένο από εξωτερικές επιρροές.

• Η παραδοσιακή φυλετική οργάνωση θα επανακάμψει στο Αφγανιστάν, και ο ισλαμικός φονταμενταλισμός της ιδιοπροσωπίας των Ταλιμπάν θα εγγραφεί στα ενδημικά μεν αλλά δευτερεύοντα χαρακτηριστικά αυτής της κατά τόπους φυλετικής οργάνωσης, ενώ οι Ταλιμπάν θ’ αφομοιωθούν στη φυλετική οργάνωση, ή θα γνωρίσουν κατακερματισμούς και μετασχηματισμούς.