Η Τουρκία επιδίδεται σε εντεινόμενο «ακτιβισμό» στην περιοχή του Μαγκρέμπ μετά την Αραβική Ανοιξη του 2011.
Εχει μεταβληθεί σε πρότυπο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, υπό την ώθηση της νεο-οθωμανικής πολιτικής του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, σύμφωνα τον ιστορικό Πιερ Βερμεράν, ειδικό στο σύγχρονο Μαγκρέμπ στο πανεπιστήμιο Paris-I της Σορβόνης, που απαντά στις ερωτήσεις του Γαλλικού Πρακτορείου (AFP).
Ποιο είναι το βάρος και το διακύβευμα της τουρκικής επιρροής στο Μαγκρέμπ;
Βρίσκεται σε μεγάλη αύξηση εδώ και μερικά χρόνια, ακόμη και αν αυτό δεν επικοινωνείται αρκετά.
Στην Λιβύη, η τουρκική επιρροή είναι οικονομική, πολιτική, στρατιωτική, εμπορική και, σύντομα, πετρελαϊκή. Η επιρροή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην κυβέρνηση, τις ένοπλες και πολιτικές οργανώσεις της Τρίπολης είναι μεγάλη, διότι η Τουρκία τους διέσωσε στρατιωτικά.
Στην Τυνησία, η επιρροή είναι πολιτική, διπλωματική, εμπορική, πολιτιστική και θρησκευτική, ανάμειξη που, όμως, αντιμετωπίζεται αρνητικά από μεγάλο μέρος της χώρας.
Στην Αλγερία, είναι, μου φαίνεται. εμπορική και πολιτιστική. Ας σημειωθεί ότι ο Ερντογάν προβάλλει τα κολοσσιαία εγκλήματα της αποικιοκρατικής Γαλλίας φουσκώνοντάς τα στο μάξιμουμ, ποντάροντας στο αντιγαλλικό αίσθημα.
Στο Μαρόκο, το τουρκικό μοντέλο είναι υπαρκτό, αλλά κάπως ξεχασμένο σήμερα, εκτός της σύμπραξης ανάμεσα στον θρησκευτικό συντηρητισμό και το επιχειρείν, που αποτελεί επίσης όνειρο της αυταρχικής και αποτελεσματικής τεχνοκρατίας.
Για τον Ερντογάν, είναι ένα σημαντικό στοίχημα η διατήρηση της επιρροής στην Αφρική και η υποδαύλιση των εντάσεων ανάμεσα στο Μάγρεμπ και την Ευρώπη, ειδικά στην Γαλλία.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Ερντογάν καθυβρίζει τον πρόεδρο της Γαλλίας, θέλει να εμφανισθεί ως υπερασπιστής των μουσουλμάνων και του ισλάμ και να προσελκύσει συμπάθειες στο Μαγκρέμπ.
Από πότε και με ποιον τρόπο ασκείται αυτή η επιρροή; Η Αγκυρα διαθέτει τα μέσα για να επιβληθεί ως βασικός εταίρος στις χώρες του Μαγκρέμπ;
Συνδέεται ξεκάθαρα με την ιμπεριαλιστική πολιτική του Ερντογάν, νεο-οθωμανική και πανισλαμική. Αυτό αρχίζει στην πραγματικότητα το 2011 την στιγμή των «Αραβικών Ανοίξεων», όταν γίνεται εμφανές ότι η Τουρκία έχει γίνει το μοντέλο και ο επικεφαλής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Το 2020 υπήρξε αιφνίδια αύξηση της τουρκικής επιρροής, η οποία σήμερα είναι ευθεία, με την επέμβαση στην Λιβύη, πράγμα που φέρνει τους τούρκους στρατιώτες και μισθοφόρους στα σύνορα της Αλγερίας και της Τυνησίας.
Όμως, η επιρροή της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα εθνικά παίγνια σε κάθε χώρα και δυνάμεις αντιτιθέμενες στην επιρροή αυτή υπάρχουν παντού.
Στην Λιβύη, η Τουρκία έχει πάρει χαρακτήρα sine qua non, πρόκειται για “hard power” (διπλωματία εξαναγκασμού).
Στο υπόλοιπο Μαγκρέμπ, πρόκειται, ίσως, για «ήπια διπλωματία», αλλά με βαρύ οικονομικό πυροβολικό.
Η επιχειρηματική δραστηριότητα την ενδιαφέρει, τόσο για οικονομικούς όσο και για πολιτικούς λόγους.
Φυσικά, ως προς το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν που έχει μειωθεί, η Τουρκία δεν έχει σημαντική ικανότητα επενδύσεων…Αλλά το πρόβλημα έγκειται στην τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται το Μάγκρεμπ έπειτα από έναν χρόνο πανδημίας.
Οι χώρες και οι οικονομίες είναι τόσο εξαντλημένες και εύθραυστες που μπορούν να αποδεχθούν κάθε πρόταση που τους γίνεται…
Από την πλευρά της η Ευρώπη είναι αρκετά αναδιπλωμένη, πολύ αποδυναμωμένη επίσης…Υπάρχουν, κατά συνέπεια, ξεκάθαρα ευκαιρίες που μπορεί να εκμεταλλευθεί η Τουρκία, οι βιομηχανίες της και οι τράπεζές της.
Πώς εξηγείται η ελκυστικότητα της τουρκικής ρητορικής στους νέους του Μαγκρέμπ;
Μετά τον Νάσερ, τον Αραφάτ τον Σαντάμ, τον Νασράλαχ, τον Καντάφι, τον Μπασάρ… υπάρχει τώρα μία άλλη μεσογειακή προσωπικότητα που παρουσιάζεται ως υπερασπιστής των μουσουλμάνων, των μεταναστών, των Σύρων κλπ: ο Ερντογάν.
Πρόκειται για την επικράτηση ενός αισθήματος εκτίμησης και όχι για βαθιά επιρροή, εκτός των δικτύων της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και των ισλαμιστών εν γένει.
Κανείς δεν μιλά τουρκικά στο Μαγκρέμπ, αλλά τα τουρκικά δίκτυα περνούν το μήνυμα μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, του Τύπο και άλλων τοπικών πομπών που χρηματοδοτούνται για να πουν μια καλή κουβέντα.
Σε μία περιοχή σε βαθιά κρίση, με εκατομμύρια νεαρούς Μαγρεμπίνους στερημένους από ελπίδα, το να ακούς έναν μουσουλμάνο ηγέτη «να πατάει πόδι» στην Ευρώπη, να κάνει πολέμους και προκλήσεις, αυτό τροφοδοτεί ένα αίσθημα ρεβανσισμού και πανισλαμισμού.
