Έφυγε ο ευπατρίδης εφοπλιστής Ανδρέας Ποταμιάνος

414

Σε ηλικία 88 ετών.

 

Εφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών ο Πειραιώτης εφοπλιστής και πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας.  Πρωτοπόρος της κρουαζιέρας, ήταν η οικογενειακή Ηπειρωτική επί της ουσίας που δημιούργησε αυτόν τον κλάδο της ναυτιλίας το 1953 «στα Ελληνικά νησιά με τους αείμνηστους Νίκο Φωκά, Γενικό Γραμματέα και Αριστομένη Παπαχελά, διευθύνοντα σύμβουλο του ΕΟΤ.

Γρήγορα η «Ηπειρωτική» επεξέτεινε τις κρουαζιέρες αυτές ανά την υφήλιο οργανώνοντας τακτικές περιηγήσεις στην Καραϊβική, στην Αλάσκα, στον Αμαζόνιο, στον Ορινόκο, στα νησιά Γκαλάπαγκος, στην Ερυθρά Θάλασσα, στην Βαλτική και κρουαζιέρες στον Ειρηνικό, στην Χαβάη, την Καλιφόρνια και το Μεξικό.

Εκείνο που προσέφεραν οι κρουαζιέρες αυτές δεν ήταν μόνο τα σχεδόν «απάτητα από θαλάσσης» μέρη, τα καινούρια λιμάνια και τα εξωτικά νησιά που δεν είχε επισκεφθεί πλοίο κρουαζιέρας μέχρι τότε.

Το σημαντικό που προσέφεραν τα πλοία αυτά ήταν μια αληθινή φιλοξενία και άψογα ελληνικά πληρώματα, που έδιναν στους επιβάτες το αίσθημα φιλοξενίας και υπηρεσιών πρωτόγνωρων για εκείνη την εποχή.

Τα πλοία έφεραν την Ελληνική σημαία, κάνοντας όλους μας υπερήφανους, και εκάλυπταν μέρη άγνωστα τότε για πολλούς επιβάτες που ήταν κυρίως Αμερικανοί, Άγγλοι, Γερμανοί και από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμα στην Αλάσκα και σε άλλα μέρη είναι εγγεγραμμένο το όνομα του πλοίου της «Ηπειρωτικής», ΙΑΣΩΝ, που ήταν το πρώτο κρουαζιερόπλοιο που επισκέφτηκε την περιοχή.

Η επιτυχία των κρουαζιερών ήταν τόσο μεγάλη ώστε πολλοί από τους επιβάτες να επαναλαμβάνουν τα ταξίδια δύο και τρεις φορές τον χρόνο (οι περίφημοι “repeaters”) όχι μόνο για να δούν τα αξιοθέατα αλλά να συναντήσουν ξανά έναν φίλο τους, τον καπετάνιο, τον μηχανικό, τον cruise director, έναν θαλαμηπόλο που τους εξυπηρέτησε -τον αισθάνονταν φίλο τους -, τον Γιάννη, τον Κώστα, τον Γιώργο, τον Άδωνη…- με τους οποίους είχαν συνδεθεί κατά την διάρκεια των κρουαζιερών.

Η ζωή στα πλοία ήταν καλά σχεδιασμένη. Με ψυχαγωγία, με διαλέξεις επιστημονικές και βεβαίως με πλούσια εστίαση που δεν την εύρισκαν τότε στα καλλίτερα ξενοδοχεία» θα γράψει ο ίδιος σε επιστολή του προς τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη περιγράφοντας την πορεία του στη ναυτιλία.

Ο Ανδρέας Ποταμιάνος υπήρξε πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, του Ελληνοκινεζικού Συνδέσμου, των Special Olympics Ελλάδας και του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδας, καθώς και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος και του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.

Ωστόσο, είναι κυρίως γνωστός για τον κρίσιμο ρόλο του στο Κυπριακό, και την στενή φιλία και συνεργασία του με τρεις πρωταγωνιστές της ελληνικής πολιτικής ζωής (οι οποίοι μεταξύ τους είχαν πολύ δύσκολες σχέσεις), τον πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου, τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα και τον εκδότη Χρήστο Λαμπράκη.

Γεννήθηκε το 1933 στον Πειραιά, γόνος εφοπλιστικής οικογένειας με καταγωγή από τον Πύλαρο της Κεφαλλονιάς, η οποία εισήλθε στον εφοπλισμό στις αρχές του 19ου αιώνα, στα τότε βρετανικά Επτάνησα. Πατέρας του ήταν ο εφοπλιστής Αναστάσιος Ποταμιάνος (ο οποίος διατέλεσε και υπουργός) και παππούς του ο εφοπλιστής Γεώργιος Ποταμιάνος. Μεταξύ άλλων, η οικογένεια Ποταμιάνου ήταν αυτή που εισήγαγε την κρουαζιέρα στην Ελλάδα.

Αποφοίτησε από την Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στο London School of Economics, απ’ όπου έλαβε μεταπτυχιακό στο Ναυτικό Δίκαιο. Υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία ως έφεδρος αξιωματικός στο Πολεμικό Ναυτικό (τότε Βασιλικό Ναυτικό).

Διατέλεσε πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας για 22 χρόνια, από το 1980 έως το 2002. Επίσης, υπήρξε πρόεδρος του Ελληνοκινεζικού Συνδέσμου, των Special Olympics Ελλάδας και του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδας, καθώς και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος και του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού (ΕΕΣ). Ήταν ακόμα μέλος της επιτροπής διεκδίκησης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 (το έργο της οποίας στέφθηκε με επιτυχία, με την Αθήνα να αναλαμβάνει τους Αγώνες), του Διοικητικού Συμβουλίου του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου (ΝΑΤ), του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας και της Helmepa (Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος).

Είναι νυμφευμένος με τη Φλερ Ποταμιάνου και έχουν αποκτήσει τρεις κόρες, την Ελένη, την Κατερίνα και την Αλεξάνδρα.

Ο ρόλος του στο Κυπριακό

Ο Ανδρέας Ποταμιάνος διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στο Κυπριακό, ιδιαίτερα κατά την δεκαετία 1964 – 1974. Ήδη από το 1961 είχε οριστεί από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο γραμματέας της Νομικής Συνταγματικής Επιτροπής της Κύπρου, ενώ το 1964 τα δικά του πλοία ανέλαβαν, κατά κύριο λόγο, την μυστική μεταφορά της ελληνικής μεραρχίας στην Κύπρο με εντολή του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου. Ως σύνδεσμος του Ποταμιάνου με την κυβέρνηση Παπανδρέου είχε οριστεί (σύμφωνα με την μαρτυρία του Μιχάλη Παπακωνσταντίνου, τότε υφυπουργού Εθνικής Αμύνης του Γεωργίου Παπανδρέου και μεταπολιτευτικά υπουργού Εξωτερικών του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη) ο νεαρός τότε Γιώργος Κατσιφάρας, μέσω του οποίου ο Ποταμιάνος γνωρίστηκε και συνδέθηκε φιλικά με τον Ανδρέα Παπανδρέου, γιο του πρωθυπουργού.Έκτοτε ο Ποταμιάνος φιλοξενούσε σχεδόν κάθε καλοκαίρι τον Ανδρέα Παπανδρέου στην βίλα του στην Σκιάθο, ενώ μετά το 1981, όταν ο Α. Παπανδρέου έγινε πρωθυπουργός, ο Ποταμιάνος θεωρούνταν ένας από τους δύο πιο ευνοημένους εφοπλιστές των κυβερνήσεων του παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ, μαζί με τον Ελληνοαμερικανό Γιώργο Λιβανό (George P. Livanos).

Για την συνεισφορά του στην αποστολή της ελληνικής μεραρχίας ο Ποταμιάνος δέχθηκε τα εύσημα και τις ευχαριστίες όλων των εμπλεκομένων και προσωπικά του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, αλλά οι μετέπειτα φημολογούμενες ενέργειές του υπήρξαν αμφιλεγόμενες.

Ο Ανδρέας Ποταμιάνος υπήρξε στενός φίλος του εκδότη Χρήστου Λαμπράκη αλλά και του Γεωργίου Γρίβα, μία φιλία που κληρονόμησε από τον πατέρα του, Αναστάσιο Ποταμιάνο, ο οποίος ήταν μέλος και χρηματοδότης της αμφιλεγόμενης Οργάνωσης «Χ» του Γρίβα επί Κατοχής. Όταν ο Γρίβας ξεκίνησε εκ νέου ένοπλο αγώνα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, με την ΕΟΚΑ Β΄ (οργάνωση η οποία χαρακτηρίστηκε τρομοκρατική από τον Μακάριο), το 1971, ο Ποταμιάνος κατηγορήθηκε σε δημοσιεύματα ως χρηματοδότης του, χωρίς ποτέ αυτό να επιβεβαιωθεί.

Η πιο ακραία κατηγορία εναντίον του Ποταμιάνου ήταν ότι μαζί με τον Χρήστο Λαμπράκη συμμετείχε στην σχεδίαση του πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου τον Ιούλιο του 1974. Ο ισχυρισμός στηρίζεται σε ανώνυμο έγγραφο, το οποίο αναφέρει πως τρεις ημέρες πριν το πραξικόπημα έγινε συνάντηση στο εξοχικό του Χρήστου Λαμπράκη στον Πόρο, παρουσία του Ποταμιάνου, του δικτάτορα Δημήτρη Ιωαννίδη και του Νίκου Σαμψών.

Ο ίδιος ο Ανδρέας Ποταμιάνος απέρριψε τους συγκεκριμένους ισχυρισμούς ως «μυθεύματα», δηλώνοντας πως ούτε εκείνος, ούτε ο φίλος του Χρήστος Λαμπράκης θα μπορούσαν να έχουν ποτέ συμμετάσχει σε μια τέτοια ενέργεια, αφού ήταν και οι δύο δεδηλωμένοι εχθροί της χούντας (ο Λαμπράκης μάλιστα είχε φυλακισθεί για ένα διάστημα από την ΕΣΑ). Επιπλέον, σε τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας τον Απρίλιο του 1974 (τρεις μήνες πριν το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου), αναφέρεται ότι ο Ποταμιάνος διαψεύδει σε όλους τους τόνους ότι χρηματοδοτεί την ΕΟΚΑ Β΄.

Επιπλέον, σύμφωνα με μαρτυρία του Κύπριου δικηγόρου και στενού συνεργάτη του Γρίβα Πανίκου Σωτηρίου (παλιός αγωνιστής της ΕΟΚΑ) ο Ποταμιάνος, το 1968, με δικά του πλοία, τα οποία εκτελούσαν την γραμμή Λεμεσού – Πειραιά, έστειλε στον Γρίβα και τις ομάδες του ποσότητα όπλων και εκρηκτικών, προς χρησιμοποίηση εναντίον της χούντας. Σε αυτές τις ομάδες συμμετείχαν αντιχουντικοί φοιτητές και νέοι στην Αθήνα αλλά και αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού όπως ο μετέπειτα αντιστράτηγος Νικόλαος Λύτρας και ο Σπύρος Μουστακλής, ο οποίος υπέστη άγρια βασανιστήρια το 1973.