Γράφει ο Απόστολος Πιστόλας.
Διάβασα με προσοχή το τελευταίο άρθρο του κυρίου Θεοδωράκη στην Καθημερινή. Ίσως με μεγαλύτερη προσοχή από όση πρέπει σε ένα αρχηγό κόμματος που το 2015 έλαβε 6,05% και το 2019 δεν κατέβηκε στις εκλογές διότι δε θα έβρισκε ούτε την ψήφο του. Αναφέρθηκε σε υπερεθνικιστές που κάνουν ζημιά στα εθνικά θέματα. Καταρχάς και μόνο που αναφέρθηκε σε υπερεθνικιστές είναι μια πρώτη νίκη. Δείχνει, αυτό που λέω εδώ και δύο χρόνια, πως ο ελληνικός λαός αρχίζει να λειτουργεί περισσότερο εθνοκεντρικά, πράγμα που σημαίνει πως δεν μπορεί να επιτεθεί στον εθνοκεντρισμό. Άρα τι προσπαθεί να κάνει; Να σπρώξει όσους λειτουργούν εθνοκεντρικά έξω από το δημοκρατικό πλαίσιο, ταυτίζοντας τους με τη λέξη «υπερεθνικιστής» η οποία φαίνεται πως θα φορεθεί αρκετά το επόμενο διάστημα. Θα προσπαθήσω μέσα στις επόμενες παραγράφους να σας δείξω πως πρόβλημα υπερεθνικισμού στην Ελλάδα δεν υπάρχει για τον απλούστατο λόγο πως, πλην ελαχίστων παλαβών εξαιρέσεων, δεν υπάρχει υπερεθνικισμός στη χώρα.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως η συμπεριφορά πολιτών και πολιτικών στην πολιτική δεν είναι αυτοτελής. Δεν έχει άλλη συμπεριφορά ο πολίτης ψηφοφόρος στη ζωή του και άλλη όσον αφορά τα εθνικά θέματα για παράδειγμα. Ο τρόπος που ζει, ο τρόπος που συμπεριφέρεται στην καθημερινότητά του, ο τρόπος που λαμβάνει αποφάσεις για τη ζωή του, ο τρόπος με τον οποίο σκέφτεται για τα πάντα προφανώς και εφαρμόζεται και στην πολιτική. Στην Ελλάδα λοιπόν έχουμε δύο ζητήματα τα οποία οφείλουμε να βελτιώσουμε για να πάει η χώρα, κι εμείς μαζί, μπροστά.
Το πρώτο είναι το ζήτημα της αποφυγής της αβεβαιότητας. Η αποφυγή αβεβαιότητας σχετίζεται με τo πόσο βολικά αισθάνεται κάποιος με την ύπαρξη αβεβαιότητας και ασάφειας. Το πώς αντιμετωπίζει αβέβαιες καταστάσεις. Το πόσο δεκτικός είναι στις αλλαγές, σε μη παραδοσιακούς τρόπους αντίληψης, σε οτιδήποτε δηλαδή έχει να κάνει με απειλή αλλαγής στο status quo. Η Ελλάδα, σύμφωνα με το Hofstede insights, είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη αποφυγή αβεβαιότητας στον κόσμο. Αυτό σημαίνει πως επιζητούμε τη σταθερότητα, αντιμετωπίζουμε την όποια αλλαγή με καχυποψία (προφανώς όχι όλοι αλλά ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού και συγκριτικά με άλλες χώρες). Πόσες φορές δεν έχετε ακούσει το «έτσι γίνονται τα πράγματα εδώ»;. Συγκεκριμένος τρόπος σκέψης που δύσκολα αλλάζει. Τι σημαίνει αυτό στην πολιτική; Σταθερότητα στην ψήφο, σταδιακές και μικρές αλλαγές όταν οι άλλες χώρες τρέχουν – γιατί αλλιώς θα έχουμε αντιδράσεις. Η αποφυγή της αβεβαιότητας ήταν εμφανής σε πολύ μεγάλο βαθμό μέσα στην οικονομική κρίση όταν μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων ψήφισε τον πολιτικό που τους έταξε όχι ένα καλύτερο μέλλον αλλά μια γρήγορη επιστροφή στο προηγούμενο status quo. Εκεί που ένοιωθαν άνετα. Τι σημαίνει η αποφυγή της αβεβαιότητας στα εθνικά θέματα; Πως δε δεχόμαστε την οποιαδήποτε νέα λύση διότι φοβόμαστε πως θα δημιουργήσει καταστάσεις χειρότερες από αυτή στην οποία βρισκόμαστε σήμερα, και στην οποία νιώθουμε βολικά καθώς την έχουμε συνηθίσει. Λέμε όχι σε κάθε νέο σχέδιο, πρόταση, λύση, (θέλουμε να) πιστεύουμε πως τα σύνορα δεν αλλάζουν, γινόμαστε υπέρμαχοι του κατευνασμού. Σημαντικό κομμάτι στο όχι στο σχέδιο Ανάν και στη νοοτροπία κατευνασμού παίζει η αποφυγή αβεβαιότητας, το «καλά είμαστε όπως είμαστε μην κουνήσουμε τα νερά και τα κάνουμε χειρότερα». Είναι ο ίδιος τρόπος σκέψης. Είναι υπερεθνικισμός η νοοτροπία του κατευνασμού; Είστε υπερεθνικιστής κύριε Θεοδωράκη;
Το δεύτερο ζήτημα είναι αυτό της έλλειψης υπομονής. Ένα μεγάλο κομμάτι του ελληνικού λαού, για να μην πω η πλειοψηφία «τα θέλει όλα, τα θέλει τώρα και με όσο γίνεται μικρότερο κόστος». Απαιτεί να γίνουν άμεσα και τέλεια πράγματα που μπορεί να παίρνουν χρόνια για να γίνουν (είναι ίσως και ένας από τους λόγους που δεν έχουμε γίνει γνωστοί στον κόσμο για τη γκουρμε κουζίνα μας αλλά είμαστε διάσημοι για το εκπληκτικό street food μας). Εάν τώρα δεν του δώσεις, αυτά που θέλει, όπως τα θέλει, όταν τα θέλει είσαι ο φταίχτης. Σκεφτείτε για παράδειγμα τον αθλητισμό. Πόσοι δεν γίνανε από ημίθεοι αποδιοπομπαίοι τράγοι και πάλι ημίθεοι σε μικρό χρονικό διάστημα; Πόσοι προπονητές και παίκτες μετά από μερικά άσχημα παιχνίδια έφυγαν για να αναστηθούν στο εξωτερικό; Πάρτε τελευταίο παράδειγμα τον Γιακουμάκη. Τι σημαίνει αυτό στην πολιτική; Ενίσχυση πελατειακού συστήματος και τους πολιτικούς να προχωρούν σε λύσεις μπαλώματα και όχι σε δημιουργία μακρόπνοων σχεδίων. Διότι ξέρουν πως εάν δεν δώσουν κάτι, δε θα εκλεγούν. Τι σημαίνει αυτό στα εθνικά θέματα; Καταστροφή. Οι μεγάλοι στόχοι χρειάζονται μακρόπνοα σχέδια και υπομονή. Εάν προσπαθήσεις να τους επιτύχεις μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, δίχως τα αναγκαία μέσα θα οδηγηθείς μαθηματικά στην καταστροφή. Είναι όμως η ίδια νοοτροπία που οδηγεί μια άλλη μερίδα πολιτών και πολιτικών να προσπαθούν να φέρουν λύσεις που φαίνονται ρεαλιστικές στο παρόν ώστε να «τελειώνουν με το θέμα, να επέλθει ηρεμία». Η ίδια νοοτροπία, η ανυπομονησία, οδηγεί τους μεν στο να θέλουν τα πάντα τώρα και τους δε στο «5 πάνω 5 κάτω, υπογράφουμε να τελειώνουμε, να τα βρούμε, να ηρεμήσει η κατάσταση» (κι αυτό ένα είδος κατευνασμού είναι). Είναι αυτό υπερεθνικισμός; Είστε υπερεθνικιστής κύριε Θεοδωράκη;
Εάν συνδυάσουμε τώρα την αποφυγή αβεβαιότητας με την ανυπομονησία οδηγούμαστε στο «τα θέλω όλα τώρα αλλά δε θα αλλάξω τίποτα μέχρι να πάρω το βέλτιστο» (η αποφυγή αβεβαιότητας, συνήθως, κερδίζει διότι είναι πιο δυνατή, ριζωμένη στην νοοτροπία μεγάλης μερίδας των πολιτών). Γι αυτό και είναι τόσο δύσκολο να κουνήσεις πράγματα σε αυτή τη χώρα. Και γι αυτό όταν εμφανίζονται συμφωνίες ο κόσμος αντιδρά. Ποιος του έχει εξηγήσει πως δεν μπορείς να πάρεις το 100% από όσα θέλεις; Πότε και σε τίποτα. Από την άλλη ποιος θα εξηγήσει σε κάποιους άλλους πως με υπομονή και με μακρόπνοα σχέδια οδηγείσαι σε καλύτερες και πιο στέρεες λύσεις από τα μπαλώματα του σήμερα; Πώς να εξηγήσεις και στους δυο πως θα πρέπει στην εξωτερική πολιτική να υπάρχουν σχέδια 100ετίας; Πώς θα πείσεις τους υπέρμαχους του κατευνασμού πως είναι απολύτως φυσιολογικό, θεμιτό και γεωπολιτικά ορθό για έναν ευρωπαίο να θέλει την Πόλη στην Ευρώπη αλλά ταυτόχρονα να εξηγήσεις σε αυτούς που το θέλουν εδώ και τώρα πως δεν υπάρχουν τα δεδομένα για να γίνει γρήγορα και πως αυτό που τίθεται ως στόχος τώρα δε θα επιτευχθεί παρά μόνο σε 100-200 χρόνια; Αυτή είναι η εξίσωση που οφείλουμε να λύσουμε. Και είναι δύσκολη εξίσωση. Αλλά κάποια στιγμή θα πρέπει να ασχοληθούμε με τα δύσκολα και όχι με μπαλώματα που τα παρουσιάζουμε ως εκπληκτικά γεγονότα και προσφέρουν προσωρινές λύσεις που σε 20-30 χρόνια θα δημιουργήσουν περισσότερα προβλήματα.
Ελπίζω να μη σας κούρασα. Αφήνω για επίλογο το πλέον οξύμωρο. Ο κύριος Θεοδωράκης μας λέει πως οι «υπερεθνικιστές» της Ελλάδος κάνουν κακό και πως θα πρέπει να τα βρούμε με την Τουρκία. Ποιοι κάνουν κουμάντο στην Τουρκία; Οι υπερεθνικιστές. Άρα μας ζητά να τα βρούμε με υπερεθνικιστές. Είστε υπερεθνικιστής κύριε Θεοδωράκη;
