Γράφει ο Ιωάννης Κίτσος.
Διαβάζω διάφορους «καλοθελητές» της από 2015 Επανάστασης – τρόπος του λέγειν – να συνεχίζουν να επιμένουν σε οικονομικές θεωρίες, όχι απαραίτητα θεωρητικά λανθασμένες, αλλά πρακτικά δοκιμασμένες, αποτυχημένες και φυσικά επικίνδυνες στα πλαίσια τόσο του τότε όσο και του σημερινού οικονομικού περιβάλλοντος και δεδομένων της χώρας, τόσο τοπικών, ευρωπαϊκών όσο και διεθνών. Η χώρα μας είναι μέλος της ευρωπαϊκής οικονομικής κοινότητας και η Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδος μέλος του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) και του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ). Το δε νόμισμα της είναι το ευρώ, όχι η δραχμή.
Στο πλαίσιο αυτό η χώρα μας έχει κοινή οικονομική – δημοσιονομική – και τραπεζική πολιτική – νομισματική – και φυσικά κοινό νόμισμα. Τουτέστιν δεν μπορεί ούτε να υποτιμήσει ούτε να ανατιμήσει το νόμισμα της. Ο δε ετήσιος προϋπολογισμός της, όπως άλλωστε και κάθε άλλης χώρας την κοινότητας, θα πρέπει να υπόκειται στον περιορισμό του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) ως προς το ανώτατο όριο του δημόσιου ελλείμματος και χρέους. Αν, λοιπόν, η Ελλάδα επιλέξει τόσο νομισματική όσο και δημοσιονομική πολιτική έξω από τα παραπάνω πλαίσια, αυτό θα πρέπει να γίνει εκτός του κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού και κοινής ευρωπαϊκής κοινότητας και φυσικά εκτός του ευρώ – θα πρέπει να εκδώσει δικό της νόμισμα.
Άρα, όσοι προτείνουν αλλαγή οικονομικής πολιτικής συνυφασμένη με θεωρίες τύπου νομισματική υποτίμηση ή και αύξηση των δαπανών του κράτους, χωρίς την προηγούμενη ευρωπαϊκή συναίνεση, αν και διαφωνώ μαζί τους, θεωρητικά μπορεί μην είναι λάθος, αλλά πρακτικά χωρίς να μας λένε ότι αυτό μόνο με δικό μας νόμισμα μπορεί να συμβεί και φυσικά εκτός της Ευρώπης, μας λένε μισή αλήθεια. Αυτό, πιστεύω το καταλάβαμε. Το καταλάβαμε;;;
Είναι όλα τα πράματα ιδανικά για τη χώρα μας εντός της κοινής ευρωπαϊκής οικονομικής κοινότητας και νομίσματος; Όλα ιδανικά δεν είναι καθώς από τη στιγμή που δεν υφίσταται πολιτική ένωση κάθε χώρα μέλος έχει τα δικά της οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Άρα μια κοινή νομισματική και δημοσιονομική πολιτική μπορεί να ευνοεί κάποιες οικονομίες και άλλες να τις βλάπτει.
Επίσης, εξαρτάται και από τη χρονική στιγμή που αποφασίζει κανείς να το εκτιμήσει αυτό. Η Ελλάδα, π.χ., ευνοήθηκε τα μάλα κατά τις δεκαετίες 80, 90 και μέχρι σχεδόν τα τέλη της δεκαετίας του 2000, αλλά βλάφτηκε κατά την δεκαετία του 2010. Εξαιτίας, όμως όχι της αλλαγής της κοινής ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής, αλλά κυρίως μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και δικών της δημοσιονομικών αδυναμιών και πολιτικοοικονομικών παθογενειών.
Από τότε έχουν γίνει σημαντικά βήματα; Σαφέστατα! Η ευρωπαϊκή κοινότητα, αργά αλλά σταθερά, προχώρησε σε δημιουργία μηχανισμών που να μπορούν να θωρακίσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την κοινή αγορά. Η χώρα μας μέχρι και το 2014 προχώρησε σε πολύ σημαντικές μεταρρυθμίσεις, που την έβγαλαν μέσα από μια από τις χειρότερες οικονομικές της υφέσεις, ώσπου το 2015 αυτοί που σήμερα έρχονται να επαναλάβουν την τότε ρητορική τους, τη διέκοψαν βίαια με τις συνέπειες που όλοι γνωρίζουμε.
Τώρα θα ρωτήσει ο νοήμων Έλληνας; Αυτοί που σήμερα επαναλαμβάνουν τα ίδια με τότε δεν γνωρίζουν όλα τα παραπάνω; Αν εξαιρέσουμε τους συννεφοπετούμενους, τους ψεκασμένους και τους συνωμοσιολόγους, όλοι οι υπόλοιποι σαφώς και τα γνωρίζουν. Πολλοί από αυτούς μάλιστα είναι σοβαροί επιστήμονες και επαγγελματίες έχοντας στην πορεία τους και σημαντικές επιτυχίες, τόσο επιστημονικές, οικονομικές όσο και χρηματιστηριακές.
Η επόμενη, λοιπόν, απορία ενός νοήμονα Έλληνα είναι: Αφού, σοβαροί άνθρωποι γνωρίζουν όλα τα παραπάνω, αν δεν μας λένε να βγούμε εκτός ευρώ, εξηγώντας μας ταυτόχρονα όλες τις συνέπειες και φυσικά παρουσιάζοντας μας και ένα σχετικό αποτελεσματικό ολοκληρωμένο οικονομικό και πολιτικό σχεδιασμό, που δεν έχουν, γιατί συνεχίζουν να επιμένουν σε μια τόσο ανώφελη όσο και ανούσια ρητορική;
«Τα χαοτικά συστήματα», γράφει ο Yuval Noah Harari στο Sapiens, «υπάρχουν σε δυο μορφές. Το χάος του πρώτου επιπέδου είναι χάος που δεν αντιδρά στις προβλέψεις σχετικά με αυτό. Ο καιρός, για παράδειγμα, είναι χαοτικό σύστημα πρώτου επιπέδου. Μολονότι επηρεάζεται από χιλιάδες παράγοντες, μπορούμε να φτιάξουμε μοντέλα σε υπολογιστές που λαμβάνουν υπόψη όλο και περισσότερους από αυτούς και να κάνουμε όλο και καλύτερες προβλέψεις του καιρού. Παρόλα αυτά οι προβλέψεις από τα μοντέλα αυτά που γίνονται σήμερα δεν επηρεάζουν το μελλοντικό καιρικό αποτέλεσμα. Π.χ. αν είναι να βρέξει αύριο αυτό θα συμβεί ανεξάρτητα με το αν θα το προβλέψω σήμερα εγώ ή όχι. Οι προβλέψεις δεν επηρεάζουν τον καιρό.
Το χάος δεύτερου επιπέδου είναι χάος που αντιδρά στις προβλέψεις που το αφορούν και, συνεπώς, δεν μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια. Τι θα συμβεί αν κατασκευάσουμε ένα πρόγραμμα που προβλέπει με ακρίβεια 100% την τιμή που θα έχει το πετρέλαιο αύριο; Η τιμή του πετρελαίου θα αντιδράσει αμέσως στην πρόβλεψη, η οποία – κατά συνέπεια – δεν θα επαληθευτεί. Αυτό είναι σύνηθες σε όλες τις αγορές».
Όπως όλοι γνωρίζουμε, μια αγορά προεξοφλεί πάντα γεγονότα. Αν η τρέχουσα τιμή του πετρελαίου είναι 90 δολάρια το βαρέλι και το αλάνθαστο πρόγραμμα προβλέψει ότι αύριο η τιμή θα είναι 100 δολάρια, οι επενδυτές θα σπεύσουν να αγοράσουν πετρέλαιο ώστε να επωφεληθούν από την προβλεπόμενη άνοδο της τιμής. Συνεπώς, η τιμή θα ανέβει στα 100 δολάρια σήμερα και όχι αύριο. Και τι θα γίνει αύριο; Κανείς δεν ξέρει.
Τα παραπάνω συνοψίζονται και στη λεγόμενη Αρχή της Αβεβαιότητας (ή Απροσδιοριστίας) που πρότεινε το 1927 ο Γερμανός φυσικός Βέρνερ Χάιζενμπεργκ: δεν είναι δυνατόν να υπολογιστούν με ακρίβεια ταυτόχρονα η θέση και η ταχύτητα ενός σωματιδίου. Όσο μεγαλύτερη ακρίβεια υπάρχει στον ορισμό της θέσης, τόσο μικρότερη είναι η ακρίβεια στον υπολογισμό της ταχύτητας και τούμπαλιν.
Για να απαντήσω, λοιπόν, στην παραπάνω ερώτηση, το ένα ενδεχόμενο, λοιπόν, και αυτό είναι πάρα πολύ επικίνδυνο, είναι ότι άνθρωποι που επιμένουν στην αποτυχημένη ρητορική του 2015, έχουν δικά τους οικονομικά συμφέροντα, δική τους προσωπική ατζέντα και επιθυμία τους είναι να χειραγωγήσουν την αγορά, όχι για να προβλέψουν φυσικά το αύριο, αφού κανείς δεν μπορεί να ξέρει με βεβαιότητα συγχρόνως που αλλά και με τι ταχύτητα θα συμβεί κάτι, αλλά για να επηρεάσουν προς ίδιον όφελος το σήμερα.
Αυτή είναι η μια περίπτωση. Η πολιτική είναι επίσης, όμως, ένα χαοτικό σύστημα δεύτερης τάξης. Τι πάει να πει αυτό; Όπως, κάποιος που προσπαθεί να επηρεάσει προς ίδιον οικονομικό όφελος το σήμερα, κάποιος άλλος προσπαθεί να το κάνει όχι μόνο για οικονομικό αλλά και για πολιτικό όφελος. Το ότι προβλέπω σήμερα π.χ. δραματική αύξηση της ανεργίας αύριο, δεν προκαλώ πολιτική αστάθεια αύριο αλλά σήμερα, εντείνοντας και το πρόβλημα ανεργίας το οποίο, έχοντας προκαλέσει πολιτική αστάθεια σήμερα, νομοτελειακά θα ενταθεί περαιτέρω αύριο.
Δεν θα μπορούσα να κλείσω αυτό το άρθρο χωρίς να κάνω αναφορά και στο αμίμητο «η Ελλάδα και παγκόσμια οικονομία επιστρέφουν σε στιγμές 2009». Αυτό έχει λυθεί από τις αρχές του 20ου αιώνα – 1905 συγκεκριμένα -, όταν ο Αϊνστάιν θεμελίωσε επιστημονικά την θεωρία της ειδικής σχετικότητας. Η θεωρία αυτή μας λέει ότι η τοποθεσία ενός γεγονότος μπορεί να περιγραφεί με τέσσερις αριθμούς. Τρεις αριθμοί – πλάτος, μήκος και ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας – περιγράφουν τη θέση του. Ο τέταρτος αριθμός είναι ο χρόνος του γεγονότος.
Επομένως, μπορούμε να θεωρούμε τον χώρο και τον χρόνο μια ενιαία, τετραδιάστατη οντότητα, την οποία αποκαλούμε χωροχρόνο. Κάθε σημείο του χωροχρόνου περιγράφεται από τέσσερις αριθμούς που καθορίζουν τη θέση του στον χώρο και τον χρόνο. Ένα γεγονός δεν είναι μόνο ταυτισμένο με το χώρο στον οποίο συντελέστηκε, που ενδεχομένως να παραμένει ο ίδιος, αλλά και με το χρόνο.
Παιδιά, αρκετοί από εσάς, ειλικρινά είστε σοβαροί άνθρωποι και επιστήμονες. Μπορεί να έχετε ανακαλύψει το ταξίδι στο χρόνο, δεν ξέρω. Αν όχι, όμως, μπορεί ποτέ να ανακυκλώνετε, εν έτη 2020, μπαρούφες τύπου «η Ελλάδα και παγκόσμια οικονομία επιστρέφουν σε στιγμές 2009», με τη λογική ότι ζούμε πάλι τα ίδια; Θα μπορούσαν να μιλάνε για συνέχεια των μεταρρυθμίσεων. Δεν το κάνουν όμως αυτό! Επιλέγουν να ανακυκλώνουν τα ίδια και τα ίδια!
Πέραν του ότι είναι απαράδεκτο τόσο ιστορικά όσο και επιστημονικά να ταυτίζετε την τότε πραγματικότητα με την σημερινή, από την ρητορική σας μπορείτε να απομονώνετε, εκτός και εάν δεν πιστεύετε σε αυτό, και την πανδημία, δηλαδή υγειονομική κρίση, ως γεγονός; Όσο διεθνιστές κι αν είναι κάποιοι από εσάς, μπορείτε να απομονώνετε την ανεξέλεγκτη τουρκική απειλή, δηλαδή εθνική κρίση και μεταναστευτικό;
Η Ελλάδα έχει πολύ σημαντικούς κινδύνους και προκλήσεις να αντιμετωπίσει και η επανάληψη της ρητορικής του 2015 που όλοι ξέρουμε πόσο την έβλαψε τότε, την βλάπτει τα μάλα και σήμερα. Όλοι αυτοί, δε, που συνεχίζουν την ρητορική αυτή μου φέρνουν στο μυαλό το γνωστό μεξικάνικο ανέκδοτο…: «Έμαθαν πως η γη γυρίζει και γι’ αυτό κάθονται εδώ και περιμένουν να περάσει το σπίτι τους».
