Τι δείχνουν οι έρευνες που γίνονται αυτό το διάστημα.
Απέναντι στη σαρωτική, πρωτόγνωρη πανδημία του νέου κορωνοϊού η οποία έχει μπει στη ζωή μας εδώ και περισσότερο από ενάμισι έτος (και δεν λέει να μας αφήσει) η επιστήμη απάντησε δυναμικά, χαρίζοντάς μας στον χρόνο-ρεκόρ των 11 μηνών αποτελεσματικά και ασφαλή εμβόλια – όταν υπό φυσιολογικές συνθήκες η ανάπτυξη εμβολίων απαιτεί 10-15 έτη.
Οι ερευνητικές προσπάθειες όμως συνεχίζονται αμείωτες τόσο σε ό,τι αφορά την επικαιροποίηση των υπαρχόντων εμβολίων ώστε να προσφέρουν προστασία ενάντια στα νέα, επικίνδυνα στελέχη του ιού όσο και σε ένα άλλο μέτωπο: εκείνο που αφορά τη δημιουργία νέων… εμβολιαστικών «συνταγών», οι οποίες θα καλύπτουν διαφορετικές, ακάλυπτες ως σήμερα ανάγκες.
Εμβόλια που υπόσχονται αποτελεσματικότερη επαγωγή της κυτταρικής ανοσίας του ανθρώπινου οργανισμού, χαρίζοντας ευρεία προστασία ενάντια σε πολλά στελέχη του SARS-CoV-2 ταυτοχρόνως (υπάρχοντα αλλά και αναδυόμενα στελέχη τα οποία αποτελούν, και θα συνεχίσουν να αποτελούν, έναν μεγάλο απειλητικό παράγοντα στη μάχη για πάταξη της πανδημίας), εμβόλια εισπνεόμενα που θα μπορούν να χορηγούνται εύκολα ακόμη και σε όσους φοβούνται τις βελόνες, εμβόλια σε μορφή χαπιού, τα οποία όπως και αυτά που εισπνέονται δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συνθήκες συντήρησης και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμη και στις αναπτυσσόμενες χώρες που βρίσκονται πολύ πίσω στους εμβολιασμούς.
Ας δούμε κάποιες από τις βασικότερες «συνταγές» εμβολίων ενάντια στον SARS-CoV-2 που… μαγειρεύονται αυτή τη στιγμή σε εργαστήρια ανά τον κόσμο – ένας λόγος παραπάνω αφού το ερευνητικό αυτό μέλλον θα γίνει αργά ή γρήγορα το παρόν μας καθώς ολοένα και περισσότεροι ειδικοί αναφέρουν ότι θα πρέπει να μάθουμε να συμβιώνουμε με τον ιό (και πιθανότατα να εμβολιαζόμαστε σε τακτά χρονικά διαστήματα εναντίον του).
Εισπνεύστε, εμβολιαστείτε, τελειώσατε
To σλόγκαν για την προώθηση του εμβολιασμού ενάντια στον νέο κορωνοϊό σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της δικής μας, είναι ότι… είναι στο χέρι μας να τελειώσουμε την πανδημία (αφού στο χέρι, για την ακρίβεια στο μπράτσο, γίνεται το σωτήριο τσίμπημα). Ωστόσο ίσως στο μέλλον το σλόγκαν να μετατραπεί στο… είναι στη μύτη ή στο στόμα μας το να ελέγξουμε τον σαρωτικό νέο κορωνοϊό.
Και αυτό διότι διαφορετικές επιστημονικές ομάδες και φαρμακευτικές εταιρείες έχουν στραφεί προς τα εισπνεόμενα εμβόλια για τον SARS-CoV-2, ορισμένα εκ των οποίων βρίσκονται ήδη σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα περισσότερα από 100 εμβόλια ενάντια στον νέο κορωνοϊό τα οποία βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε κλινικές μελέτες που αναγνωρίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), οκτώ είναι εισπνεόμενα εμβόλια τα οποία χορηγούνται από τη μύτη.
Τα εισπνεόμενα εμβόλια είναι σχεδιασμένα ώστε να επάγουν διαφορετικού τύπου ανοσολογική απόκριση σε σύγκριση με τα ενέσιμα. Συγκεκριμένα, τα ενέσιμα εμβόλια επάγουν συστημική ανοσολογική απόκριση η οποία δεν στοχεύει μόνο την περιοχή την οποία έχει πλήξει το παθογόνο. Τα εισπνεόμενα εμβόλια όμως επάγουν τοπική ανοσολογική απόκριση στοχεύοντας αποκλειστικά τους βλεννογόνους στη μύτη, στον λαιμό και στους πνεύμονες, οι οποίοι αποτελούν και τις «πύλες εισόδου» των ιών του αναπνευστικού όπως ο SARS-CoV-2.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή ελαφρώς διαφορετικών αντισωμάτων από εκείνα που παράγονται στο αίμα – ονομάζονται ανοσοσφαιρίνες Α και είναι άκρως σημαντικές για την προστασία του αναπνευστικού συστήματος από λοιμώξεις. Συγχρόνως όμως, όπως έχουν δείξει πειράματα σε ζώα, αυτού του είδους τα εμβόλια είναι ικανά να επάγουν, τουλάχιστον σε κάποιες περιπτώσεις, και συστημική ανοσία.
Ενθαρρυντικά τα πρώτα αποτελέσματα
Μάλιστα, δύο άκρως ενθαρρυντικές, σε ό,τι αφορά την επαγωγή ισχυρής ανοσολογικής απόκρισης, μελέτες σε ζώα δημοσιεύθηκαν από διαφορετικές ερευνητικές ομάδες μέσα στον Ιούλιο. Στις αρχές του μήνα ερευνητές του Πανεπιστημίου της Αϊόβα ανέφεραν με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Science Advances» ότι δοκίμασαν σε ποντίκια ένα εισπνεόμενο μονοδοσικό εμβόλιο το οποίο είναι παρόμοιο με εκείνα που χρησιμοποιούνται ενάντια στην εποχική γρίπη – το συγκεκριμένο εμβόλιο μπορεί να συντηρηθεί σε ψυγείο για τουλάχιστον τρεις μήνες.
Το εμβόλιο χρησιμοποιεί ως φορέα έναν αβλαβή ιό της παραγρίπης (parainfluenza virus 5, PIV5), ο οποίος και μεταφέρει την πρωτεΐνη-ακίδα του νέου κορωνοϊού στα κύτταρα με στόχο την επαγωγή ανοσολογικής απόκρισης.
Ο ιός ΡΙV5 είναι συγγενής των ιών του κοινού κρυολογήματος – μολύνει εύκολα τους ανθρώπους, χωρίς όμως να προκαλεί σοβαρή νόσηση. Οπως έδειξαν τα πειράματα στα ποντίκια, το εισπνεόμενο εμβόλιο των ειδικών του Πανεπιστημίου της Αϊόβα οδήγησε σε ισχυρή ανοσολογική απόκριση τόσο μέσω της παραγωγής αντισωμάτων όσο και της επαγωγής κυτταρικής ανοσίας και παρείχε πλήρη προστασία ενάντια σε θανατηφόρες δόσεις του SARS-CoV-2. Σε περαιτέρω πειράματα σε κουνάβια, το εμβόλιο απέτρεψε τόσο τη μόλυνση με τον ιό όσο και τη νόσηση.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα πειραματικά αυτά αποτελέσματα είναι άκρως υποσχόμενα αφού το συγκεκριμένο εμβόλιο φαίνεται όχι μόνο να προλαμβάνει τη λοίμωξη αλλά να μειώνει επίσης σημαντικά και τις πιθανότητες μετάδοσης του ιού.
Η δεύτερη μελέτη που ανήκε σε ερευνητές από τα Πανεπιστήμια Northeastern, Rice και Rutgers και η οποία δημοσιεύθηκε στα μέσα Ιουλίου στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences) (PNAS) αφορούσε ένα άλλο εισπνεόμενο εμβόλιο, το οποίο χρησιμοποιεί ως φορείς τροποποιημένους βακτηριοφάγους (ή φάγους, όπως επίσης αποκαλούνται) – πρόκειται για ιούς που μολύνουν βακτήρια αλλά είναι ασφαλείς για τον άνθρωπο και οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των βακτηριακών λοιμώξεων εδώ και έναν αιώνα.
Στο πλαίσιο αυτής της νέας εμβολιαστικής στρατηγικής, οι φάγοι που περιέχονται μέσα στο εμβόλιο σε μορφή σπρέι δρουν ως «επισκέπτες» που… χτυπούν την πόρτα του ιστού των πνευμόνων. Διαθέτουν ένα «χέρι» με το οποίο θέλουν να κάνουν «χειραψία» με τον πνευμονικό ιστό και κουβαλούν ένα «σακίδιο» γεμάτο με ανοσολογικές οδηγίες στην… πλάτη τους. Οι φάγοι έχουν τροποποιηθεί έτσι ώστε να περιέχουν μικροσκοπικά τμήματα της πρωτεΐνης-ακίδας του νέου κορωνοϊού (αυτό το «χέρι» που αναφέραμε μεταφορικά), τα οποία αναγνωρίζονται από τα κύτταρα των πνευμόνων. Δεν πρόκειται όμως για οποιαδήποτε τμήματα της πρωτεΐνης-ακίδας αλλά για επιλεγμένους επιτόπους της – τμήματα δηλαδή στα οποία προσδένονται τα αντισώματα του λήπτη του εμβολίου.
Με αυτή τη στρατηγική, ο οργανισμός δέχεται τμήματα του ιού και το ανοσοποιητικό σύστημα εκπαιδεύεται εκ των προτέρων ώστε να είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει τον πραγματικό ιό σε περίπτωση που εκτεθεί σε εκείνον. Το εμβόλιο αυτό δοκιμάστηκε σε ποντίκια με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Το επόμενο βήμα για την ομάδα είναι να εξετάσει πολύ περισσότερους επιτόπους που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο εμβόλιο ώστε να πετύχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά την ανοσολογική απόκριση.
Στρατηγικά πλεονεκτήματα στα εισπνεόμενα
Για ποιον λόγο όμως αρκετοί επιστήμονες στρέφονται προς την… εισπνεόμενη κατεύθυνση; Διότι τα εμβόλια που εισπνέονται εμφανίζουν σημαντικά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τα ενέσιμα. Τα ενέσιμα εμβόλια απαιτούν ειδικές συνθήκες ψύξης ή βαθιάς κατάψυξης για τη φύλαξή τους καθώς και χορήγηση από ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό – προαπαιτούμενα, που όπως είναι ευνόητο, γεννούν σημαντικά προβλήματα στον αναπτυσσόμενο κόσμο και στις δυσπρόσιτες περιοχές.
Αντιθέτως τα εισπνεόμενα εμβόλια ευνοούν τους μαζικούς εμβολιασμούς αφού δεν χρειάζονται ειδικές συνθήκες για τη φύλαξη και τη χορήγησή τους. Παράλληλα αποτελούν μια σωτήρια λύση για τα άτομα που φοβούνται τις βελόνες ενώ συγχρόνως η δόση χορήγησης είναι συνήθως πολύ μικρότερη σε σύγκριση με τα ενέσιμα εμβόλια, γεγονός που μπορεί να επιτρέψει πολύ μεγαλύτερη παραγωγή τους. Ενα άλλο πλεονέκτημά τους, όπως προκύπτει από τις μέχρι στιγμής μελέτες, είναι ότι πιθανότατα τα εισπνεόμενα εμβόλια συνδέονται με λιγότερες αλλεργικές αντιδράσεις σε σχέση με τα ενέσιμα.
Προχωρούν οι κλινικές δοκιμές και σε ανθρώπους
Ολα αυτά τα διαφαινόμενα πλεονεκτήματα έχουν οδηγήσει σε μια κούρσα για ανάπτυξη εισπνεόμενων εμβολίων, ορισμένα εκ των οποίων δεν βρίσκονται μόνο σε φάση μελετών σε ζώα (όπως στα δύο παραδείγματα που μόλις διαβάσατε) αλλά έχουν κάνει και το μεγάλο βήμα των δοκιμών σε ανθρώπους. Πρόσφατα η κινεζική φαρμακευτική εταιρεία CanSino Biologics δημοσίευσε αποτελέσματα κλινικής δοκιμής φάσης Ι, σύμφωνα με τα οποία η εισπνεόμενη από το στόμα εκδοχή του εμβολίου της Ad5-nCoV που έχει ήδη λάβει έγκριση για μονοδοσική χορήγηση σε ενέσιμη μορφή στην Κίνα, στο Πακιστάν και στο Μεξικό, προκάλεσε ανοσολογική απόκριση χωρίς παρενέργειες.
Στη δοκιμή συμμετείχαν 130 εθελοντές, ορισμένοι εκ των οποίων έλαβαν δύο εισπνεόμενες δόσεις του εμβολίου με μεσοδιάστημα 28 ημερών μεταξύ τους ενώ οι υπόλοιποι έλαβαν μια δόση του ενέσιμου εμβολίου και 28 ημέρες αργότερα μια δόση του εισπνεόμενου εμβολίου. Με βάση τα αποτελέσματα, οι δύο δόσεις του εισπνεόμενου εμβολίου οδήγησαν σε παραγωγή παρόμοιων επιπέδων εξουδετερωτικών αντισωμάτων με τη μία δόση του ενέσιμου εμβολίου. Στη δε ομάδα που έλαβε αρχικώς ενέσιμο εμβόλιο και στη συνέχεια εισπνεόμενο εμβόλιο η παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων ήταν πολύ μεγάλη, σύμφωνα με δημοσίευση ερευνητών της CanSino, του Ινστιτούτου Βιοτεχνολογίας του Πεκίνου και της Ακαδημίας Στρατιωτικών Ιατρικών Επιστημών στην επιθεώρηση «The Lancet Infectious Diseases».
«Συμπερασματικά, η εισπνεόμενη εκδοχή του Αd5-nCoV είναι ανώδυνη, απλή, καλά ανεκτή και ανοσογονική» κατέληξαν οι ερευνητές στην ιατρική επιθεώρηση, σημειώνοντας ότι σχεδιάζουν τώρα, με βάση αυτά τα πρώτα ενθαρρυντικά δεδομένα, την επόμενη φάση κλινικών δοκιμών.
Η CanSino δεν είναι όμως η μόνη που αναπτύσσει εισπνεόμενο εμβόλιο ενάντια στον SARS-CoV-2. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ έχουν σχεδιάσει ένα εισπνεόμενο εμβόλιο 2 σε 1, το οποίο θα προσφέρει προστασία ενάντια στον νέο κορωνοϊό αλλά και στον ιό της γρίπης. Η ανάπτυξη του συγκεκριμένου εμβολίου γίνεται με τη στήριξη του Συνασπισμού για τις Καινοτομίες Επιδημικής Ετοιμότητας (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations, CEPI).
Και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης έχει ριχθεί στην εμβολιαστική μάχη χωρίς βελόνες. Διερευνά αυτή τη στιγμή την ανοσολογική απόκριση μετά τη ρινική χορήγηση του εμβολίου που ανέπτυξε αρχικώς σε ενέσιμη μορφή με την AstraZeneca, στο πλαίσιο κλινικής δοκιμής φάσης Ι σε 30 εθελοντές.
Στη Βρετανία διεξάγεται άλλη μία δοκιμή εμβολίου σε μορφή ρινικού σπρέι για τον νέο κορωνοϊό. Η δοκιμή σχετικά με την ασφάλεια και την ανοσολογική απόκριση αφορά το εμβόλιο COVI-VAC, ένα μονοδοσικό, χορηγούμενο από τη μύτη, εμβόλιο της αμερικανικής εταιρείας Codagenix. Παρόμοια εμβόλια δοκιμάζονται επίσης στην Αυστραλία και στην Ινδία.
Εμβόλιο σε χάπι να το πιεις (με το ποτήρι)
Εμβόλιο σε μορφή χαπιού για τον νέο κορωνοϊό βρίσκεται σε διαδικασία δοκιμών στο Ισραήλ. Οι δημιουργοί του νέου υποψήφιου εμβολίου που είναι να το πιεις… με το ποτήρι, από τη φαρμακευτική εταιρεία Oramed Pharmaceuticals, υποστηρίζουν ότι το τόσο εύκολο στη χορήγησή του αυτό εμβόλιο θα μπορέσει να βοηθήσει σημαντικά στην αύξηση των εμβολιασμών στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Οι επιστήμονες της Oramed ανέπτυξαν μια από του στόματος εκδοχή εμβολίου για τον SARS-CoV-2, η οποία λαμβάνεται εφάπαξ – η πόσιμη εκδοχή του εμβολίου βασίζεται σε υποψήφιο ενέσιμο εμβόλιο που αναπτύχθηκε από την ινδική εταιρεία Premas Biotech. Τον περασμένο Μάρτιο η Oramed είχε ανακοινώσει ότι το εμβόλιο-χάπι οδήγησε σε παραγωγή αντισωμάτων σε χοίρους.
Οι επιστήμονες που ανέπτυξαν το εμβόλιο εκτιμούν ότι αυτό μπορεί να αποδειχθεί «θησαυρός» σε χώρες όπως η Ινδία, όπου μόνο το 5% του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί μέχρι στιγμής ενάντια στον νέο κορωνοϊό. Σε δηλώσεις του στην εφημερίδα «The Times of Israel» ο Ναντάβ Κιντρόν, διευθύνων σύμβουλος της Oramed, ανέφερε ότι η νέα τεχνολογία θα μπορεί να εφαρμοστεί τόσο για τον βασικό εμβολιασμό του πληθυσμού μεγάλου αριθμού χωρών – και κυρίως εκείνων που δεν διαθέτουν τα μέσα σωστής φύλαξης αλλά και το απαιτούμενο προσωπικό για τη χορήγηση των «συμβατικών» εμβολίων -, αλλά μπορεί να αποτελέσει και μια καλή λύση για τη χορήγηση ενισχυτικών δόσεων η οποία συζητείται ολοένα και περισσότερο ανά τον κόσμο, ειδικά τώρα που το άκρως μεταδοτικό στέλεχος Δέλτα «κυριεύει» τον πλανήτη – στο Ισραήλ μάλιστα η χορήγηση ενισχυτικών δόσεων έχει ήδη ξεκινήσει σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα.
Οπως ανέφερε στην ισραηλινή εφημερίδα ο κ. Κιντρόν, «το πόσιμο εμβόλιό μας που δεν χρειάζεται βαθιά κατάψυξη, σε αντίθεση με άλλα εμβόλια για τον κορωνοϊό, μπορεί να κάνει τη διαφορά στο αν μια χώρα που δεν διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές θα νικήσει ή όχι την πανδημία. Θα είναι ιδιαιτέρως χρήσιμο κυρίως σε περιοχές που έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό από τον ιό και δεν έχουν εμβολιάσει ακόμη τον πληθυσμό τους». Ο κ. Κιντρόν προσέθεσε επίσης ότι τα εμβόλια σε μορφή χαπιού αναμένεται να αποδειχθούν πολύτιμα «όπλα» και στον «πόλεμο» με τα συνεχώς αναδυόμενα νέα παραλλαγμένα στελέχη του SARS-CoV-2.
Η Oramed έλαβε προσφάτως έγκριση από το Ιατρικό Κέντρο Sourasky στο Τελ Αβίβ για έναρξη κλινικής δοκιμής του εμβολίου-χαπιού σε 24 ανεμβολίαστους εθελοντές. Οι ερευνητές θα παρακολουθήσουν αρχικώς την ασφάλεια του εμβολίου καθώς και αν το χάπι οδηγεί σε παραγωγή αντισωμάτων και σε ποια επίπεδα. Πιθανώς τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές η κλινική δοκιμή να έχει ήδη ξεκινήσει καθώς αναμενόταν η τελική έγκριση από το υπουργείο Υγείας του Ισραήλ για τη διεξαγωγή της.
Το νέο από του στόματος εμβόλιο στοχεύει τρεις πρωτεΐνες στην επιφάνεια του SARS-CoV-2 ενώ τα περισσότερα εμβόλια στοχεύουν μόνο μία πρωτεΐνη της επιφανείας του ιού. Σύμφωνα με τον κ. Κιντρόν, το εμβόλιο της ομάδας του θέτει στο στόχαστρό του πρωτεΐνες που δεν τείνουν να μεταλλάσσονται, γεγονός που θα του χαρίσει προβάδισμα αποτελεσματικότητας απέναντι σε νέα στελέχη του ιού που αναμένεται να κάνουν την εμφάνισή τους στο μέλλον.
«Στρατολόγηση» των Τ κυττάρων του ανοσοποιητικού
Τον δρόμο προς την ανάπτυξη εμβολίων που θα παρέχουν ευρεία προστασία ενάντια στα νέα στελέχη του SARS-CoV-2 έδειξαν προσφάτως ερευνητές των Εθνικών Εργαστηρίων για τα Αναδυόμενα Μεταδιδόμενα Νοσήματα (National Emerging Infectious Diseases Laboratories, NEIDL) του Πανεπιστημίου της Βοστώνης και του Ινστιτούτου Broad που έχει συσταθεί από το ΜΙΤ και το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.
Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν για πρώτη φορά στα προειδοποιητικά σήματα που χρησιμοποιεί το ανθρώπινο σώμα ώστε να λάβει βοήθεια από τα Τ φονικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος για να εξολοθρεύσει τον ιογενή εχθρό. Μέχρι σήμερα τα εμβόλια που έχουν αναπτυχθεί ενάντια στον νέο κορωνοϊό στοχεύουν κατά κύριο λόγο στην ενεργοποίηση ενός άλλου τύπου ανοσοκυττάρων, των Β κυττάρων, τα οποία είναι υπεύθυνα για την παραγωγή αντισωμάτων. Οπως ανέφεραν οι ερευνητές σε πρόσφατη δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Cell», η ανάπτυξη εμβολίων που θα ενεργοποιούν τον άλλο «πυλώνα» του ανοσοποιητικού συστήματος, τα Τ κύτταρα, μπορεί να αλλάξει το τοπίο σε ό,τι αφορά την επαγωγή κυτταρικής ανοσίας ενάντια στον SARS-CoV-2, και κυρίως ενάντια στα καινούργια στελέχη του που κάνουν συνεχώς την εμφάνισή τους.
Οπως σημείωσε ο Μοσάν Σαΐντ, επίκουρος καθηγητής Βιοχημείας του Πανεπιστημίου της Βοστώνης και εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης, τα υπάρχοντα εμβόλια για τον SARS-CoV-2 πιθανώς δεν διαθέτουν ορισμένα τμήματα ιικού υλικού τα οποία χρειάζονται για να παραχθεί μια «ολιστική» ανοσολογική απόκριση από τον ανθρώπινο οργανισμό. «Με βάση τα νέα στοιχεία που ήλθαν στο φως από τη μελέτη μας, οι εταιρείες θα έπρεπε να επαναπροσδιορίσουν τον σχεδιασμό των εμβολίων τους» είπε ο δρ Σαΐντ, σύμφωνα με δελτίο Τύπου του Πανεπιστημίου της Βοστώνης. Ο ερευνητής και η ομάδα του διεξήγαγαν πειράματα σε ανθρώπινα κύτταρα μολυσμένα με SARS-CoV-2 μέσα σε ένα από τα εργαστήρια υψίστης βιοασφαλείας των NEIDL με στόχο να εντοπίσουν τμήματα του ιού τα οποία ενεργοποιούν τα Τ κύτταρα του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος.
Οι κρυμμένες πρωτεΐνες του κορωνοϊού
Ας εξηγήσουμε όμως τι ακριβώς πέτυχαν οι επιστήμονες των ΝΕΙDL και του Ινστιτούτου Broad. Από την έναρξη της κορωνο-πανδημίας στις αρχές του 2020 οι ειδήμονες ανά τον κόσμο γνώριζαν την ταυτότητα 29 πρωτεϊνών που παράγονται από τον SARS-CoV-2 μέσα στα μολυσμένα ανθρώπινα κύτταρα. Στην (πανδημική) πορεία ήλθαν στο φως άλλες 23 πρωτεΐνες οι οποίες είναι κρυμμένες στη γενετική αλληλουχία του ιού. Ωστόσο μέχρι σήμερα η λειτουργία αυτών των 23 πρωτεϊνών αποτελούσε μυστήριο. Τα νέα ευρήματα του δρος Σαΐντ και των συνεργατών του αποκάλυψαν ότι το 25% των τμημάτων των πρωτεϊνών που πυροδοτούν την απόκριση του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στον SARS-CoV-2 προέρχεται από αυτές τις κρυμμένες ιικές πρωτεΐνες.
Πώς όμως το ανοσοποιητικό σύστημα ανιχνεύει τμήματα των πρωτεϊνών του ιού αναγνωρίζοντας έτσι τον εχθρό ώστε να εξαπολύσει επίθεση εναντίον του; Τα ανθρώπινα κύτταρα περιέχουν μοριακά «ψαλίδια» που ονομάζονται πρωτεάσες. Οι πρωτεάσες, όταν ο ιός εισβάλλει στα κύτταρα, κόβουν τμήματα από τις ιικές πρωτεΐνες που παράγονται κατά τη μόλυνση. Αυτά τα «κομμάτια» των ιικών πρωτεϊνών μεταφέρονται στη συνέχεια στην κυτταρική μεμβράνη και ωθούνται να περάσουν μέσα από ειδικές «πόρτες» των κυττάρων.
Ετσι κολλούν στο εξωτερικό μέρος των κυττάρων και μετατρέπονται σε «σημαίες» τις οποίες μπορούν να αντιληφθούν τα Τ κύτταρα που κυκλοφορούν στο αίμα και να εξαπολύσουν επίθεση ενάντια στα μολυσμένα κύτταρα ώστε να τα εξολοθρεύσουν. Αυτή η απόκριση των Τ κυττάρων είναι πολύ σημαντική – όπως διευκρίνισε ο δρ Σαΐντ έχει φανεί ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της ισχύος της απόκρισης των Τ κυττάρων και της σοβαρής νόσησης από τον νέο κορωνοϊό. Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, η καινούργια αυτή ανακάλυψη μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην ανάπτυξη νέων εμβολίων, τα οποία θα μιμούνται με πιο ακριβή τρόπο τη φυσική απόκριση του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος στον ιό.
Είναι επίσης υψίστης σημασίας το γεγονός ότι τα Τ κύτταρα επιτελούν και ένα επιπλέον πολύτιμο έργο εκτός από το να καταστρέφουν τα μολυσμένα με τον ιό κύτταρα. «Απομνημονεύουν» τις ιικές «σημαίες» έτσι ώστε αν ξανασυναντήσουν το ίδιο στέλεχος του ιού ή ακόμη και κάποιο άλλο, να μπορούν να εξαπολύσουν επίθεση, ισχυρή και ταχεία. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα των συγκεκριμένων ανοσοκυττάρων καθώς ο νέος κορωνοϊός φαίνεται ότι επιβραδύνει την ικανότητα των κυττάρων που μολύνει να καλέσουν σε… ανοσο-βοήθεια. «Ο ιός θέλει να παραμείνει εκτός του ραντάρ του ανοσοποιητικού συστήματος για όσο περισσότερο γίνεται.
Οταν γίνει αντιληπτός από το ανοσοποιητικό θα καταστραφεί και δεν θέλει να συμβεί κάτι τέτοιο» εξήγησε ο δρ Σαΐντ. Και κατέληξε υπογραμμίζοντας ότι η μελέτη του ίδιου και των συνεργατών του δείχνει μια νέα, αναβαθμισμένη συνταγή για ανάπτυξη εμβολίων: αν τα εμβόλια ενσωματώσουν ορισμένες από τις νεοανακαλυφθείσες πρωτεΐνες του SARS-CoV-2, θα μπορούν να επαγάγουν ανοσολογική απόκριση η οποία θα είναι αποτελεσματική ενάντια σε μεγάλο εύρος νέων παραλλαγών του ιού. Με δεδομένη την ταχύτητα με την οποία εμφανίζονται ακατάπαυστα καινούργιες παραλλαγές, τέτοια… νέας κοπής εμβόλια πιθανώς θα κάνουν τη διαφορά στην αντιμετώπιση της πανδημίας.
Επιφυλάξεις
Ειδικοί αναφέρουν ότι μπορεί το μέλλον να δείχνει προς τα εισπνεόμενα εμβόλια για τον νέο κορωνοϊό, αλλά το μέλλον αυτό ίσως να μην είναι τόσο άμεσο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το εισπνεόμενο από τη μύτη εμβόλιο της αμερικανικής εταιρείας Altimmune, του οποίου οι δοκιμές σταμάτησαν καθώς δεν κατάφερε να επαγάγει ικανοποιητική ανοσολογική απόκριση. Υπάρχουν όμως και άλλα αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με αυτά τα πλήρως ανώδυνα εμβόλια.
Παρότι μελέτες δείχνουν ότι τα εισπνεόμενα εμβόλια, ιδίως εκείνα που φυλάσσονται σε μορφή ξηρής σκόνης, μπορούν να συντηρηθούν σε σταθερή μορφή για πολύ μεγαλύτερο διάστημα σε σύγκριση με τα ενέσιμα εμβόλια που είναι σε υγρή μορφή, δεν είναι σίγουρο πόση διάρκεια ζωής και σταθερότητα μπορούν τελικώς να έχουν. Αλλά και σε ό,τι αφορά τις παρενέργειές τους, μένει να αποδειχθεί αν προκαλούν λιγότερες από τα ενέσιμα εμβόλια στο πλαίσιο μεγάλων κλινικών δοκιμών.
Εκφράζονται επίσης φόβοι σχετικά με το αν η χορήγηση των εμβολίων αυτών στους βλεννογόνους του αναπνευστικού συστήματος θα μπορούσε να προκαλέσει βλάβες στους πνεύμονες σε περίπτωση που προκληθεί υπέρ το δέον ισχυρή ανοσολογική απόκριση του οργανισμού των ληπτών.
