Γράφει ο Στέλιος Ιατρού
Θα οδηγήσει, άραγε, η τέλεια καταιγίδα της εποχής μας σε μια παγκόσμια ύφεση; Ας το προσεγγίσουμε με θετική σκέψη, επομένως:
Μάλλον ναι.
1. Οι τιμές των ορυκτών καυσίμων
Και μόνον η εκτίναξη των τιμών των καυσίμων θα επαρκούσε ως δείκτης πως τα πράγματα ολισθαίνουν προς ύφεση. Για να είμαι ακριβέστερος, θ’ αρκούσε αυτό και ως παράγων της ύφεσης.
Παντού έχει διπλασιαστεί η τιμή τους, ενώ σε ορισμένες χώρες όπου η αισχροκέρδεια αφέθηκε απ’ τις κυβερνήσεις ν’ αλωνίσει, οι τιμές ανεβαίνουν διαρκώς με ταχύτερους ρυθμούς απ’ τις γειτονικές τους.
Τώρα, γιατί το επέτρεψαν αυτό; Για διάφορους λόγους, που κανένας τους δεν υπαινίσσεται αξιέπαινα ή υγιή κίνητρα· όμως, οι λαοί αξίζουν τις ηγεσίες που οι ίδιοι αναδεικνύουν κυρίαρχα.
Η παραφωνία μεμονωμένων χωρών δεν είναι αμελητέα, γιατί πρώτα πέφτει στη σκληρή ύφεση η τάδε χώρα, μετά η δείνα, μετά μια άλλη, και η χιονοστιβάδα διαρκώς ενισχύεται, διότι το κουβάρι του κόσμου μας είναι σφιχτά πλεγμένο, και κάθε φτέρνισμα μεταδίδει οικονομικές ιώσεις παραδίπλα. Από πού σπάει μια αλυσίδα; Απ’ τον Αδύναμό της Κρίκο, που ξέρουμε ποιός είναι αυτός. Ρολόι!
2. Η μείωση του ρυθμού παγκόσμιας ανάπτυξης
Επικαιροποιώντας την πρόβλεψή της για τον ρυθμό παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης τον Απρίλιο, η Παγκόσμια Τράπεζα τον έριξε κατά μία ποσοστιαία μονάδα, στο 3,2%. Κι ακόμα πλησιάζουμε το μέσον της χρονιάς.
Τούτο αντανακλάται και στο παγκόσμιο ΑΕΠ. Εμείς εδώ στην Ελλάδα, που περάσαμε τη χειρότερη ευρωπαϊκή εμπειρία δημοσιονομικής προσαρμογής με τα προγράμματα των μνημονίων, έχουμε εξοικειωθεί με το άκουσμα του όρου, κι έτσι, όπως θα έλεγε ο Εμίλ Ντυρκέμ, δεν κοντοστεκόμαστε πια ν’ αναρωτηθούμε τί πραγματικά σημαίνει το ΑΕΠ για μιαν οικονομία.
Χονδρικά, το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν είναι ένα μέγεθος απ’ αυτά που η μέτρησή τους βοηθά τους οικονομολόγους, τις κεντρικές τράπεζες, τα διεθνή ιδρύματα, κ.ά., να σχηματίσουν μιαν αξιόπιστη εικόνα για την υγεία, τη δύναμη, την αντοχή, τις επιδόσεις, τελικώς την ισχύ μιας οικονομίας — όπου ισχύς είναι το μέγεθος που μετρά τη μεταβολή του παραγόμενου έργου πάνω στη γραμμή του χρόνου: τσουπ, νάτηνε και τη διάσταση του χρόνου, που υπονοεί πως η οικονομία είναι δυναμικό κι όχι στατικό φαινόμενο.
Γιατί το παρακολουθούν; Ας το κάνω λιανά. Εκεί όπου υπάρχει ελεύθερη οικονομία, και τα κράτη δεν κυβερνώνται από ψευδοδεξιές κυβερνήσεις που εμπεδώνουν τον κρατισμό εφαρμόζοντας ασφυκτικό, σοσιαλιστικό παρεμβατισμό, αλλά το σύστημα λειτουργεί με υγιή καπιταλισμό, ένας επιχειρηματίας που θα θελήσει να επενδύσει στην αγορά, να επεκτείνει την επιχείρησή του, να χτίσει ή ν’ αποκτήσει παραγωγικές μονάδες, να αγοράσει άλλες επιχειρήσεις, να φτιάξει θέσεις εργασίας και να προσλάβει κόσμο, ή για να κάνει όλα τ’ αντίθετα απ’ αυτά, και να εγκαταλείψει τον τόπο αναζητώντας την τύχη του σε ευμενέστερη αγορά, θα ξεκινήσει κοιτάζοντας τις διακυμάνσεις του ΑΕΠ, και μετά θα λάβει τις εξηγήσεις απ’ τους ειδικούς που θα προσλάβει, περί του γιατί αυτή η οικονομία διαρκώς συρρικνώνεται και δεν λέει να σηκώσει κεφάλι.
Τότε, εκείνοι θα του μιλήσουν για γεωπολιτικές παραμέτρους που επηρεάζουν δυσμενώς την οικονομία, ακόμα για τις αρετές μα και τις φαυλότητες του οικονομικού μοντέλου — ποιές στρεβλώσεις; όταν κρατά δεκαετίες το πράμα μιλάμε για εγγενή, συστημική φαυλότητα — συνάμα, για το θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει ή ακριβέστερα απορρυθμίζει υπερρυθμίζοντας, και εξοντώνει την επιχειρηματικότητα, και τελικά υποχρεώνει τις κυβερνήσεις ν’ αποφασίζουν έτσι ή αλλιώς σχετικά με τις δαπάνες του κράτους, τη φορολόγηση των εισοδημάτων και των δραστηριοτήτων, τον ομολογιακό δανεισμό της χώρας, το δημοσιονομικό έλλειμμα, το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, τον πληθωρισμό, αυτόν που φαίνεται και κείνον που συγκαλύπτεται, όταν μαγειρεύει κανείς τον τρόπο του υπολογισμού του, και τέλος, επειδή μακρηγόρησα, το αν οι κεντρικές τράπεζες θ’ ανεβάσουν τα επιτόκια δανεισμού (βλ. πρόσφατα τη Fed), ώστε να επιβραδύνουν την οικονομία κι έτσι επιχειρούν να φρενάρουν σε κάποιον μικρό βαθμό τον πληθωρισμό, ή θα τα ρίξουν, ευνοώντας τον δανεισμό, την επένδυση, την ανάπτυξη, την επιχειρηματικότητα.
Ειδικά για την Ελλάδα που διέρχεται φάση πληθωρισμού 10%+, η οικονομία είχε περάσει σε ύφεση απ’ το τελευταίο τρίμηνο του 2019, πριν την πανδημία δηλαδή, την οποία με κυνισμό καλωσόρισε το Μαξίμου του Γιώργου Γεραπετρίτη για τη διάστασή της αυτή, διότι ενέσκηψε το σφοδρότερο δεινό για να καπελώσει επικοινωνιακά την ανικανότητα, αβελτηρία, και αποτυχία του οικονομικού επιτελείου της Κυβέρνησης, που ήταν πάλι περίπου το ίδιο, όταν την άνοιξη του 2014 αδυνατούσε να κλείσει την 4η αξιολόγηση του Β΄ Προγράμματος Δημοσιονομικής Προσαρμογής της χώρας, οδηγώντας σε αδιέξοδο την Συγκυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, η οποία ηττήθηκε με ιστορικά χαμηλά ποσοστά τον Ιανουάριο του 2015, και παρέδωσε το Μέγαρο Μαξίμου με ξεκλείδωτες τις πόρτες, τα δε ταμεία της χώρας εντελώς άδεια.
Στις μέρες μας, ο ιλιγγιώδης υπερδανεισμός μας την εποχή της πανδημίας και των μακρότερων ευρωενωσιακώς lockdowns, όπως και η φανερή και άδηλη διανομή του δανεισμένου χρήματος έχουν προκαλέσει τις αυστηρές προειδοποιήσεις εκ μέρους του Eurogroup προς τον κ. Σταϊκούρα, μα ήρθε ο πόλεμος και η ενεργειακή κρίση να καλύψουν με τον πέπλο του επείγοντος και πάλι τις δικές μας αποτυχίες. Σε κάθε περίπτωση, θα τις πληρώσουμε, όμως δεν παίζουμε πια εδώ και χρόνια το παιχνίδι της δημοσιονομικής χρηστότητας, μα το θέατρο της επικοινωνίας και του blame game.
3. Η πανδημική δίνη
Η πανδημία όχι μονάχα δεν έληξε, καθώς δημαγωγικά και λαϊκιστικά πολλές κυβερνήσεις εδώ στη Δύση που προετοιμάζουν το πεδίο για εκλογές έχουν ξαμοληθεί να πείσουν τους κουρασμένους λαούς τους, μα η Κίνα έχει άλλη άποψη — ω ναι, διότι καταλήξαμε η πραγματικότητα να είναι θέμα άποψης, και τούτο εξηγεί πολλά απ’ τα δεινά μας.
Εκεί, λοιπόν, έχουν μπλέξει σε μιαν αδιέξοδη πολιτική αντιμετώπισης της πανδημίας, πάνω στην οποία ποντάρει πολλά το εξωφρενικά προσωπολατρικό καθεστώς Σι, διότι αυτοπαγιδεύτηκαν μονάχα στα μέτρα βίαιης καταστολής των αρχομένων τους (πολίτες δεν τους λες) και εγκλεισμού χωρίς να υπάρχει αύριο, επειδή δεν θα μπορούσαν να δώσουν $2-3 τρισεκ. στις δυτικές φαρμακευτικές εταιρείες για ν’ αγοράσουν εμβόλια mRNA.
Δεν είναι πως δεν έχουν λεφτά ή δεν θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν ένα τίμημα με τις Pfizer και Moderna·είναι πως έχουν βάλει στόχο για το 2027 να ξεπεράσουν το Αμερικανικό ΑΕΠ, και δεν θα τολμούσαν να σπάσουν τον προγραμματισμό τους μετακενώνοντας στον ανταγωνιστή τους $3 τρισεκ./έτος ή έστω διετία. Είπαν, όμως, πως θα φτιάξουν τα δικά τους σε δύο χρόνια από σήμερα: είναι στη φάση που ψιλοκόβουν την χοιρινή παντσέτα και τη μουλιάζουν στη soy sauce.
Στα δέκα χρόνια που κυβερνά, ο Πρόεδρος Σι Ζινπίνγκ έχει ξεριζώσει κάθε ψύχραιμα σκεπτόμενη φωνή απ’ το περιβάλλον του, και τώρα δεν απέμεινε κανείς σώφρων στο πλευρό του που να διαθέτει το θάρρος (και την προσδοκία πως δεν θα βρει πρόωρο τέλος) να του προτείνει μια συνετή διέξοδο απ’ την αλαζονική τύφλα του ηγεμόνα, η οποία έχει ρίξει την παραγωγική υπερδύναμη στη δίνη των φαύλων κύκλων, καθώς ανέπτυξα πρόσφατα (κλικ εδώ).
Τα δυστοπικά, ατέρμονα, και ανοργάνωτα lockdowns των κινεζικών μεγαλουπόλεων-παραγωγικών κέντρων πλήττουν την παραγωγή, τις εισαγωγές, κι εξαγωγές όχι μονάχα της ΛΔΚ μα καί του πλανήτη, επηρεάζοντας δυσμενώς την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας προς την επιβράδυνση της ανάπτυξης και την ύφεση.
Προχθές, Τετάρτη 25 Μαΐου, ο Κινέζος Πρωθυπουργός Λι Κεκιάνγκ παραδέχθηκε πως η Κίνα έχει πληγεί αυτό το τρίμηνο χειρότερα απ’ την αρχή της πανδημίας, και ζήτησε απ’ τους κρατικούς αξιωματούχους να πιέσουν για αύξηση της παραγωγής, όταν αρθούν τα lockdowns (άγνωστο πότε). Αποκάλυψε μάλιστα πως σε σημαντικό τμήμα της κινεζικής επικράτειας, 70% των επιχειρήσεων δεν άνοιξε εκ νέου μετά την άρση του επιχώριου lockdown, και εξήγησε πως η κινεζική οικονομία απαιτεί επανεκκινήσεις τουλάχιστον ενός 80% αμέσως μετά από ένα lockdown.
Η παγιδευμένη στην Κίνα δυτική επιχειρηματικότητα καλείται να βρει τρόπο να μεταφέρει τις δραστηριότητές της πίσω στη θεσμική σταθερότητα της Δύσης, μα είναι πολλά τα εμπόδια, γιατί δεν υπάρχει κοινό και ευμενές πλαίσιο για την υποδοχή τους. Τέτοιες μετακινήσεις δεν συμβαίνουν απ’ τη μια μέρα στην άλλη, και όχι εν βρασμώ. Απ’ την άλλη, όποιος πάει καθυστερημένα στο πάρτι, δεν θα βρει να καθίσει μηδέ να σταθεί όρθιος.
4. Η επισιτιστική κρίση
Η επισιτιστική κρίση των τελευταίων ετών, που φέτος και του χρόνου θα χτυπήσει κόκκινο, δεν βοηθά καθόλου. Οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί, όσο μειώνονται οι διαθέσιμες ποσότητές τους, γιατί αχανείς εκτάσεις δεν μπορούν να καλλιεργηθούν, κι επιπλέον παρεμποδίζεται η οικονομικά αποδοτική μεταφορά όσων αγαθών παράγονται.
Σφοδρά χαμένος θα βγει πρώτα ο Τρίτος Κόσμος, κι έπειτα ο κυματισμός θα φτάσει με τη δριμύτητα του μεταναστευτικού/ προσφυγικού τσουνάμι καί στην πλούσια Δύση των ανισοτήτων και της σοσιαλμιντιακής μακαριότητας.
Εννοείται πως φαυλοκυκλικά η αύξηση των τιμών των αγαθών συμβάλλει στην παγίωση του πληθωρισμού, που ροκανίζει το εισόδημα και τις αποταμιεύσεις, που δεν μπορούν να επενδυθούν στην επιχειρηματικότητα λογω ύφεσης, κ.ο.κ..
Αιτίες για τη μείωση της παραγωγής είναι:
α. Οι κλιματικές συμφορές που έχουν πλήξει την Αφρική και την Ασία για διαδοχικά έτη σε εποχές που ο γεωργικός βίος θ’ απαιτούσε ιδανικές συνθήκες. Ακραίες ξηρασίες, ακραίοι καύσωνες, μετάθεση των εποχικών βροχοπτώσεων σε άκυρες στιγμές, κατά τις οποίες μέσα σε λίγα λεπτά πέφτουν υετοί μηνών, έχουν ανατρέψει το ημερολόγιο του αγρότη.
β. Η πολεμική αναστάτωση. Σε πολλές απ’ τις χώρες του Τρίτου Κόσμου έχουν εκδηλωθεί απ’ το 2010 στρατιωτικά κινήματα διαρκείας, είτε πολιτειακώς εμφυλιακού χαρακτήρα, είτε κατακτητικού, είτε αποσχιστικού, είτε ισλαμοεξτρεμιστικού, είτε ξενοκίνητα (βλ. δακτύλους αναθεωρητικών δυνάμεων) και οι αναστατώσεις ασφαλείας έχουν αποσταθεροποιήσει τις επιχώριες κοινωνίες σε όλους του τομείς, προκαλώντας εγκατάλειψη της υπαίθρου, της αγροτικής παραγωγής, μεταναστεύσεις και προσφυγοποίηση, εξοντώσεις πληθυσμών κι άλλες δημογραφικές ανωμαλίες που απισχνώνουν το διαθέσιμο παραγωγικό δυναμικό αλλά και αποτρέπουν την ομαλή παραγωγική δραστηριότητα.
Ειδική θέση αιχμής για μας τους Ευρωενωσιακούς κατέχει ο Πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία, όμως ρωτήστε και τη Ζώνη του Σαχέλ, το Κέρας της Αφρικής, την ατλαντική ακτή του Μαγκρέμπ, τη Λιβύη και την Αίγυπτο, και θα δείτε πως μόλις ξυπνήσαμε στον εφιάλτη που βλέπουν αυτές οι χώρες χρόνια τώρα.
γ. Η κρίση των λιπασμάτων. Εμείς εδώ στη Δύση είτε γιατί έχουμε εύφορα εδάφη (βλ. επαρκή άρδευση κι εύκρατο κλίμα), είτε γιατί διαθέτουμε αυστηρή ρύθμιση στη χρήση των λιπασμάτων, αξιοποιούμε αυτό το πολύτιμο εργαλείο με μέτρο.
Δεν είναι έτσι στον Τρίτο Κόσμο. Φίλος που εξάγει λιπάσματα μου έλεγε πως στο Βιετνάμ του ζητούν μία παλέτα απ’ τα προϊόντα της επιχείρησής του, ενώ στη Δύση οι πελάτες αγοράζουν μόλις μια συσκευασία για την ίδια έκταση. Άλλοτε από υπερβολή, άλλοτε λόγω του φτωχού εδάφους, πάντως εκεί έξω έχουν μεγάλη ανάγκη από λιπάσματα.
Τα λιπάσματα, όμως, καί των τριών βασικών κατηγοριών (καλιούχα, αζωτούχα, φωσφορικά) περνούν μια κρίση τα τελευταία χρόνια, κι έτσι όσο περνούν οι μήνες καθίστανται ολοένα και λιγότερο διαθέσιμα. Όταν παρέλθει η εποχή της σποράς, ή εάν μια θεομηνία τσακίσει τους βλαστούς των δημητριακών προτού ωριμάσουν, χάθηκε η χρονιά για πολλούς τόπους που δεν έχουν την πολυτέλεια πολλαπλών σοδειών ανά έτος.
Ας ρίξουμε μια ματιά στο τί τρέχει με τα λιπάσματα, και πώς η γεωπολιτική επηρεάζει την παραγωγή τους.
Τα φωσφορικά κατασκευάζονται με βάση τους τον φώσφορο, που τον παράγουν κυρίως χώρες σε πολιτική κρίση, ή σε πόλεμο, ή σε εμπάργκο, ή εχθρικές προς τη Δύση, ή failed states, ή σε καραντίνα: το Μαρόκο και η Δυτική Σαχάρα, που το Μαρόκο την κατέχει με τη βία, έπειτα η Κίνα, η Αλγερία, και η Συρία, αυτές οι χώρες αθροίζουν το 80% της παγκόσμιας παραγωγής, και για διάφορους λόγους η καθεμιά τους απέχει απ’ την τροφοδοσία της βιομηχανίας με το πολύτιμο αυτό στοιχείο.
Τ’ αζωτούχα λιπάσματα, απ’ την άλλη, κι αυτά διέρχονται κρίση, ένεκα προβλημάτων στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, στην μειωμένη παραγωγή αζώτου, και στην υψηλή τιμή του φυσικού αερίου, που περιέργως στις ΗΠΑ θα έπρεπε να το διαθέτουν στην κατανάλωση τζάμπα, γιατί διαθέτουν τόσο πολύ τώρα που πρωτοπορούν στην παραγωγή shale oil, αλλά να που τα πράγματα ακόμα και στην πατρίδα της ελεύθερης οικονομίας δεν είναι πια ελεύθερα ή ανταγωνιστικά, μηδέ που βγάζουν πολύ νόημα.
Τέλος, το κάλιο εξαφανίζεται απ’ το αφρικανικό κυρίως χώμα ταχύτερα απ’ όσο προλαβαίνουν οι καλλιεργητές ν’ αναπληρώσουν με λιπάσματα, και μαντέψτε ποιές δύο χώρες παράγουν τον κύριο όγκο της ποτάσας που είναι χρήσιμη για την παραγωγή καλιούχων λιπασμάτων: η Λευκορωσία και η Ρωσία, στις οποίες έχει επιβληθεί εμπάργκο.
Μ’ αυτά και με κείνα, δύο χώρες ήδη στην Ασία, το Πακιστάν και η Σρι Λάνκα επλήγησαν απ’ την κρίση στα λιπάσματα, το Πακιστάν οδεύει προς πτώχευση και η Σρι Λάνκα επτώχευσε ήδη, τα δε προβλήματα πρόσβασης σε λιπάσματα, είτε εξαιτίας άπιαστων τιμών είτε λόγω ανεπάρκειας, οδήγησαν τους δύο λαούς σε απόγνωση κι εναντίον των κυβερνήσεών τους.
Δεν είναι αστεία ή μακρινή υπόθεση, γιατί πάει ντόμινο το πράγμα από ασιατική χώρα σε ασιατική χώρα, και κάθε αναστάτωση που ανατρέπει την πολιτειακή σταθερότητα σε τόσο εύθραυστες πολιτικά δημοκρατίες, τέτοια που είναι τέλος πάντων, θα την βρούμε μπροστά μας εμείς στη Δύση.
Φέτος δεν έχω ιδέα τί θα καλλιεργηθεί στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, ή μάλλον, επειδή έχω ιδέα, ανησυχώ, γιατί βλέπω πως δεν καλλιεργείται περίπου τίποτα, σύντομα θα κλείσει το παράθυρο του καλλιεργητικά βολικού χρόνου, και μετά δεν θα έχει νόημα η σπορά. Στη δε Βραζιλία περάσανε δυο χρόνια καίγοντας έτι εντατικότερα τον Αμαζόνιο, μπας και προκύψει καμιά στάχτη της προκοπής και προκόψουν οι φτωχοί νέοι αγροί τους.
Επειδή ζούμε στην κουλτούρα του Μάστερ Σεφ, όπου φτιάχνουν εικονική ντομάτα από ζελέδες με αγάρ-αγάρ, σε λίγο θ’ αναρωτιόμαστε σαν άλλες Αντουανέτες γιατί δεν χορταίνουν οι πρόσφυγες του λιμού με αφρό από λεμόνι και ατμό από λαβράκι παγιδευμένο σε μοριακές φυσαλίδες.
5. Η κρίση σε ενέργεια, μεταφορές, και αποθήκες
Δείτε τον χάρτη με τους τόπους της παγκόσμιας παραγωγής. Μονάχα οι ΗΠΑ είναι ο τόπος όπου η φτηνή ενεργειακή επάρκεια συναντά μεγάλο πληθυσμό διαθέσιμο για εργασία (με δημογραφική προβολή δυσμενή για το μέλλον, εντούτοις) καί σχετικά επαρκή υποδομή (πρόκειται ν’ ανανεωθεί μάλιστα) γιαμεταφορά, αποθήκευση, και κατανάλωση. Η Κίνα διαθέτει χέρια, χτίζει υποδομές μεταφοράς (One Belt One Road Initiative), αλλά όχι ενέργεια ή ευμενές πολιτικό κλίμα. Η Ινδία σε παρόμοια μοίρα, με ανταγωνιστή κιόλας την Κίνα. Η Ευρώπη διαθέτει καταναλωτές, ευμενές πολιτικό κλίμα, και υποδομές μεταφοράς, αλλ’ όχι ενέργεια, εργατικά χέρια, ή επαρκείς υποδομές βαριάς παραγωγής. Η Ρωσία διαθέτει μόνο ακατέργαστα ορυκτά καύσιμα, όπως καί ο Περσικός Κόλπος, που κάνει τα λεφτά του ξενοδοχεία με χρυσά πόμολα και πορφυρά μάρμαρα Ιταλίας.
Η παγκοσμιοποίηση εξάρτησε τις Δυτικές φιλελεύθερες οικονομίες από μερικές πολύ-πολύ κακές παρέες, και τώρα βιαζόμαστε ν’ απεξαρτηθούμε. Αλλ’ η μεν βιασύνη όπως και η ανάγκη που την υπαγορεύει δεν είναι καλοί σύμβουλοι, συνάμα δε μας ρίχνουν σε πλάνες για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που θα τις πληρώσουμε, διότι ασφαλώς δεν έχει ακόμα εφευρεθεί ο τρόπος για την αποθήκευση της ενέργειας που θα παράγουμε απ’τον ήλιο και τον άνεμο.
Επιπλέον, τ’ ακτιβιστικά παραληρήματα της Γκρέτας μας αποθαρρύνουν απ’ το να δούμε πως η πυρηνική ενέργεια είναι καί φιλική στο περιβάλλον, καί ανεξάντλητη, καί, με τις νέες τεχνολογίες και τις αιχμηρότερες που έρχονται, φτηνή τελικά για επένδυση, γιατί δεν απαιτεί την εξάρτηση από κανέναν Ερντογάν, Πούτιν, Σίσι, Αγιατολάχ, Αλίγιεφ, και λοιπά δαιμόνια του κακόβουλου παζαριού.
Για την κρίση στις μεταφορές, δηλ. το πρόβλημα στην εφοδιαστική αλυσίδα, τα πράγματα οξύνθηκαν μέσα στην πανδημία, τα ζούμε άλλωστε στην Κίνα με τα κλειστά λιμάνια, επιβαρύνονται δε έτι περαιτέρω απ’τους πολέμους που συνοδεύονται από καταστροφές, αποκλεισμούς, και κυρώσεις, όπως καί από την αβεβαιότητα περί της Νότιας Σινικής Θάλασσας — από κει διέρχεται το 1/3 του παγκόσμιου θαλασσίου εμπορίου, και η ΛΔΚ την έχει αρπάξει για δική της στο 90%+ της έκτασής της, κόντρα σε δικαστικές αποφάσεις που ακολούθησαν την UNCLOS 1982.
Σχετικά με τη Νότια Σινική Θάλασσα, χθες ο νέος Πρόεδρος των Φιλιππίνων Φερδινάνδος Μάρκος ο Νεότερος (αναλαμβάνει στις 30 Ιουνίου), ο γιος του Δικτάτορα Μάρκος και της Ιμέλντας με τα χιλιάδες παπούτσια, δήλωσε πως θ’ αλλάξει τη ρότα του προκατόχου του, Ροδρίγο Ντουτέρτε, ο οποίος είχε καταστεί το υποπόδιο της Κίνας, και ο ίδιος δεν θα επιτρέψει στην ΛΔΚ την αρπαγή της ΑΟΖ της χώρας του, που συνέβαινε μέχρι τώρα, αλλά πως θα υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Πώς θα το κάνει αυτό; Μάλλον θα στραφεί προς κάποια ναυτική Υπερδύναμη που παραπλέει εκεί στον Ινδοειρηνικόαυτόν τον καιρό.
Τέλος, έχουμε ξεμείνει από αποθηκευτικούς χώρους. Ενώ η παραγωγή αρχίζει να επιβραδύνει, όμως παραμένει μεγάλη, και επειδή οι μεταφορές δεν λειτουργούν επαρκώς, δεν έχουμε πού ν’αποθηκεύσουμε τί. Στα σιλό της Ουκρανίας, για παράδειγμα, λιμνάζουν 24 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών, απ’ τους 25 αρχικώς, που τώρα βέβαια οι Ρώσοι κλέβουν κι εξάγουν με δικά τους πλοία, πουλώντας τα παρανόμως, όμως δεν ήταν αυτή η μόνη λεηλασία των Ρώσων: πενήντα οκτώ τόνοι οικοσκευής και άλλων αγαθών απέστειλαν οι Ρώσοι στρατιώτες στην μαμά και στον μπαμπά πίσω στην μητέρα πατρίδα, μικροσυσκευές, πλυντήρια, ρούχα και κλινοσκεπάσματα, κ.ά..
Σύντομα στα ίδια σιλό θα πρέπει να βάλουμε τη νέα σοδειά, του 2022. Πώς; Φανταστείτε το αυτό για πολλές χώρες, όπως, πάλι, την Κίνα, όπου τα βουνά από κοντέινερς κρύβουν τον ήλιο — ΟΚ, τον κρύβει και το νέφος των καυσαερίων.
Όμως ας γυρίσω πίσω στην ενέργεια. Η Γερμανία είναι η πρώτη στην Ευρώπη και τέταρτη παραγωγική δύναμη στον κόσμο, βιώνει έτσι στο πετσί της το πρόβλημα της πρόσβασης σε φτηνή και ελέυθερα προσβάσιμη ενέργεια για τη βιομηχανική παραγωγή της. Δεν διαθέτει δικούς της, επαρκείς ενεργειακούς πόρους, και είναι εξαρτημένη απ’ τη Ρωσία. Επενδύοντας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έφτιαξε υποδομές που θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες της κατά 110% περίπου, ίσως παραπάνω.
Τούτο θα ίσχυε, εάν είχε ήλιο και άνεμο, ναι, τότε θα υπερκάλυπτε τις ανάγκες της. Δεν είναι πολλές οι χώρες του πλανήτη που μια επένδυση στις ανανεώσιμες θα απέδιδε. Και παρά τις αυταπάτες μας για τον αίθριο καιρό μας, η Ελλάδα δεν είναι μια απ’ αυτές. Πάντοτε μιλάμε για απόδοση, δηλαδή για ωφέλιμο κι επικερδή λόγο κόστους επένδυσης προς κέρδος εκ της παραγωγής.
Γι’ αυτό, βλέπουμε πως η Ελληνική Κυβέρνηση για να ικανοποιήσει τις πλάνες των Βρυξελλών κατέθεσε πρώτη-πρώτη ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων προκειμένου να λάβει τον κοινοτικό πακτωλό, επειδή εκεί στην Κομισιόν ζητούσαν να υποβάλουν τα κράτη-μέλη σχέδια επενδύσεων σε πράσινες τεχνολογίες, αλλ’ ορθώς σκεπτόμενη παλεύει με μεγάλη (προεκλογική γαρ) καθυστέρηση να βρει άκρη για το φυσικό μας αέριο ή να φέρει μέχρι τότε ηλεκτρικό ρεύμα απ’ την Αίγυπτο, που εκείνη θα το παράγει απ’ το δικό της φυσικό αέριο.
6. Διακυμάνσεις στο παγκόσμιο real estate
Ακόμα ένας παράγοντας για την επιβράδυνση της ανάπτυξης είναι το άνισο σκηνικό στο διεθνές real estate. Στην Κίνα, λογουχάρη, με το πολύ χρήμα και το ασαφές τραπεζικό τοπίο, η επένδυση σε ακίνητα έφθινε και πριν την πανδημία. Με τα lockdowns και την κυβερνητική ανικανότητα ανταπόκρισης στο Όμικρον, πέθανε ο κλάδος αυτός, η δε θρασεία ευθυγράμμιση του Πεκίνου στο πλευρό της Μόσχας μετά την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου έριξε την ταφόπλακα, φάγαμε και τα κόλλυβα.
Στις ΗΠΑ, απ’ την άλλη, διαφημίζεται ως η καλύτερη εποχή για ν’ αγοράσεις ακίνητο, γιατί το πλαστά ενθουσιώδες κλίμα εξόδου απ’ την πανδημία ευνοεί επενδύσεις στη γη, όπως καί η επαπειλούμενη ύφεση με τον στασιμοπληθωρισμό που ροκανίζει τις αποταμιεύσεις στρέφει τη σκέψη σε κάτι πιο απτό, όπως ένα ακίνητο. Όμως, απ’ τη στιγμή που θα το αγοράσεις, οποιοσδήποτε μεσίτης θα σου πει πως έχασε ήδη τη μισή του αξία. Και ποιός λησμονεί την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 που ξεκίνησε απ’ τα επισφαλή ενυπόθηκα δάνεια δύο τραπεζών της πλάκας (Fannie Mae και Freddie Mac);
Συμπέρασμα
Καθένας απ’ τους έξι αυτούς προβληματικούς χώρους οικονομικής δραστηριότητας θα επαρκούσε μονάχος του να μας οδηγήσει με μια του καμπή στην συρρίκνωση των οικονομιών και στη διεθνώς γενικευμένη ύφεση. Κι εδώ έχουμε έξι που συμβάλλονται ταυτόχρονα στο 2022, όσο κι αν εμείς έχουμε βγει στο κατάστρωμα του Τιτανικού με το κονιάκ στο κρύσταλλο μπακαρά στο χέρι, και ακούμε την ορχήστρα να παίζει κεφάτα. “Batten downthe hatches,” θα έπρεπε να λέμε, μα προτιμούμε να προσποιούμαστε πως όλο και κάτι θα συμβεί που θα μας σώσει απ’ το ναυάγιο.
