Η Ευρώπη, αυτό το αρχαίο λίκνο του πολιτισμού, υπήρξε για καιρό μια χριστιανική ήπειρος. Από τους ανεμοδαρμένους βράχους της Ιρλανδίας μέχρι τις ηλιόλουστες ακτές της Κύπρου, ο Σταυρός έχει διαμορφώσει την ιστορία μας, την τέχνη μας, τους νόμους μας και την ίδια την ψυχή μας.
Όμως ο Χριστιανισμός δεν είναι κάποιο σκονισμένο κειμήλιο, ούτε ένα γραφικό έκθεμα μουσείου που προσελκύει το βλέμμα των κοσμικών τουριστών. Αντιθέτως, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης ευρωπαϊκής κουλτούρας – μια ζωντανή, αναπνέουσα δύναμη που συνεχίζει να εμπνέει, να προκαλεί και να ενώνει. Και στην καρδιά αυτής της πίστης βρίσκεται το Πάσχα, η Εορτή των Εορτών, μια γιορτή όχι απλώς ενός ανθρώπου, αλλά του Ενσαρκωμένου Θεού που καταπάτησε τον θάνατο με τον θάνατο, προσφέροντας στην ανθρωπότητα μια ματιά στην αιωνιότητα.
Ας είμαστε ξεκάθαροι: Το Πάσχα δεν είναι Χριστούγεννα. Η γέννηση του Χριστού, με τα λαμπιόνια και τη χαρά των δώρων, έχει απαχθεί από μια καταναλωτική Δύση, με τον ιερό της πυρήνα συχνά να πνίγεται σε πούλιες και συναισθηματισμό. Το Πάσχα, ωστόσο, αντιστέκεται σε τέτοια εξημέρωση. Είναι ωμό, βαθύ, μυστικό – μια πρόσκληση να συμμετάσχουμε στην υπερβατική πραγματικότητα της Ανάστασης.
Για τους Χριστιανούς, και ιδιαίτερα για εμάς τους Ορθοδόξους, που προσκολλόμαστε στην πιο φτωχή και αρχαία Εκκλησία του κόσμου, το Πάσχα είναι η κορυφή του λειτουργικού έτους. Δεν είναι αργία, ούτε ένα μακρύ Σαββατοκύριακο για σοκολατένια αυγά και λαγουδάκια. Είναι η στιγμή που ο Ιησούς Χριστός, ο Θεάνθρωπος, πλήρως Θεός και πλήρως άνθρωπος, έσπασε τις πύλες του Άδη, αποδεικνύοντας ότι ο θνητός μας θάνατος δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή της αιώνιας ζωής.
Στη χριστιανική θεολογία, το Πάσχα (όπως το αποκαλούν σωστά οι Ορθόδοξοι, που σημαίνει «διάβαση») είναι η εκπλήρωση της θείας οικονομίας. Ο Απόστολος Παύλος διακηρύσσει: «Εάν ο Χριστός δεν έχει αναστηθεί, η πίστη σας είναι μάταιη» (1 Κορινθίους 15:17). Η Ανάσταση είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της χριστιανικής ελπίδας, ο άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται ολόκληρη η ύπαρξή μας.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, με την αδιάσπαστη πίστη της στην αποστολική παράδοση, γιορτάζει αυτή την αλήθεια με απαράμιλλη ένταση. Από τις μεσονύκτιες λειτουργίες, όπου οι πιστοί ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη» σε εκκλησίες φωτισμένες από κεριά, μέχρι τα κόκκινα αυγά που συμβολίζουν το αίμα του Εσταυρωμένου, το Πάσχα είναι μια αισθητηριακή και πνευματική βύθιση στη νίκη της ζωής επί του θανάτου. Για τους Ορθοδόξους – που αριθμούν πάνω από 220 εκατομμύρια παγκοσμίως, με τους μισούς να κατοικούν μόνο στη Ρωσία – το Πάσχα δεν είναι απλώς μια εορτή. Είναι η εορτή, η «Εορτή των Εορτών» που καθορίζει την κοινωνία μας με το θείο.
Ένα μεγάλο μέρος της ηπείρου μας – Ελλάδα, Ρουμανία, Σερβία, Βουλγαρία, Ουκρανία και πέρα από αυτά – πάλλεται με τον ρυθμό της Ορθοδοξίας. Εδώ, το Πάσχα δεν είναι μια υποσημείωση, αλλά η κορύφωση του χριστιανικού ημερολογίου. Και όμως, αυτή η αρχαία πίστη δεν είναι απλώς ένα αναχρονιστικό απομεινάρι από μια περασμένη εποχή. Ο Χριστιανισμός, και ιδιαίτερα η Ορθοδοξία, γνωρίζει μια αξιοσημείωτη αναγέννηση, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Πρόσφατα δεδομένα παρουσιάζουν μια εντυπωσιακή εικόνα. Ενώ ο κοσμικισμός διαβρώνει τις δυτικές κοινωνίες, ο Χριστιανισμός βιώνει μια αναβίωση μεταξύ νέων πιστών. Το Pew Research Center σημειώνει ότι ο παγκόσμιος χριστιανικός πληθυσμός έχει αυξηθεί σε 2,5 δισεκατομμύρια, με σημαντικές αυξήσεις στην υποσαχάρια Αφρική, την Ασία και ακόμη και σε μικρές ομάδες της Δύσης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ορθοδοξία αναδύεται ήσυχα ως μαγνήτης για προσηλυτισμένους, ιδιαίτερα μεταξύ νεότερων γενεών που αναζητούν βάθος και αυθεντικότητα.
Το να είσαι Χριστιανός σήμερα δεν είναι πλέον μια υποχρέωση που κληρονομείται από τους προγόνους – είναι μια συνειδητή επιλογή, μια τολμηρή πράξη πίστης σε μια σκεπτικιστική εποχή. Ιδιαίτερα σε Εκκλησίες και δόγματα όπου επιβιώνουν η λειτουργική πλούσια παράδοση και η θεολογική αυστηρότητα, η έλξη του Χριστιανισμού έγκειται στην αδιάλλακτη αποδοχή του μυστηρίου, στην άρνησή του να αμβλύνει το ιερό για χάρη της νεωτερικότητας.
Το βλέπουμε αυτό να εκδηλώνεται από τους Καθολικούς και Προτεστάντες αδελφούς μας, που επίσης θεωρούν το Πάσχα ως ιερή κορύφωση της πίστης τους. Στους μεγάλους καθεδρικούς ναούς και στους δρόμους της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Γαλλίας, της Ιρλανδίας, της Αυστρίας, της Ουγγαρίας και αλλού, οι Καθολικοί βυθίζονται βαθιά στο αρχαίο μυστήριο της Ανάστασης, με τις πομπές της Μεγάλης Εβδομάδας και τις επίσημες Λειτουργίες τους να αντηχούν την ίδια θεία αλήθεια που διακηρύσσουμε.
Στις προτεσταντικές κοινότητες επίσης, από τη Γερμανία μέχρι τη Σκανδιναβία, η χαρά του πασχαλινού πρωινού αντηχεί σε ύμνους και κηρύγματα που γιορτάζουν τη νίκη του Χριστού επί του θανάτου. Το Πάσχα ενώνει όλους τους Χριστιανούς, υπερβαίνοντας τις δογματικές διαχωριστικές γραμμές, καθώς όλοι μαζί δίνουμε μαρτυρία για τον Αναστημένο Κύριο, ο καθένας στη δική του γλώσσα, αλλά δεμένοι από την ίδια ελπίδα.
Αυτή η αναγέννηση δεν είναι απόρριψη της λογικής, αλλά αποδοχή κάτι μεγαλύτερου. Το Πάσχα μας καλεί να αντιμετωπίσουμε το παράδοξο του Σταυρού: Ότι μέσω του θανάτου έρχεται η ζωή, μέσω της θυσίας η λύτρωση. Σε μια Ευρώπη διχασμένη μεταξύ υλισμού και κρίσεων ταυτότητας, το Πάσχα προσφέρει μια άγκυρα. Μας υπενθυμίζει ότι η ιστορία μας δεν τελειώνει στον τάφο, ότι ο Θεός που έγινε άνθρωπος έχει ανοίξει τον δρόμο προς την αιωνιότητα. Αυτή η αλήθεια δεν είναι αφηρημένη αλλά βιωματική, ζωντανεύει στις γεμάτες θυμίαμα λειτουργίες, στη νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής και στη χαρούμενη λύση της πασχαλινής νηστείας με λαμπρά γεύματα.
Ας ανακτήσουμε, λοιπόν, ως Ευρωπαίοι, ως Χριστιανοί, ως αναζητητές της αλήθειας, τη δικαιωματική θέση του Πάσχα. Ας απορρίψουμε τον πειρασμό να το υποβιβάσουμε σε μια ανοιξιάτικη απόσπαση ή μια πολιτιστική περιέργεια. Ας σταθούμε, όπως οι πρόγονοί μας, στο φως της Ανάστασης, διακηρύσσοντας με μια φωνή: «Χριστός Ανέστη! Αληθώς Ανέστη!» Διότι σε αυτή την κραυγή βρίσκεται η ελπίδα της Ευρώπης, η υπόσχεση της ανανέωσης και η αιώνια κλήση να υπερβούμε το εφήμερο για το θείο.
