Ιδιαίτερη αναφορά στην παγκόσμια επισιτιστική κρίση που επίκειται, κάνει σε μία εξαιρετική ανάλυσή του το Politico.
“Μαντέψτε από πού προμηθεύτηκε το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ περισσότερες από τις μισές προμήθειες για τους πεινασμένους σε όλο τον κόσμο το 2021; Ναι, από την Ουκρανία.
Όταν αυτό το «καλάθι τροφοδοσίας της Ευρώπης» αποσυρθεί από τις αλυσίδες εφοδιασμού και τα δίκτυα βοήθειας, ο κόσμος θα το νιώσει.
Ο πόλεμος μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, και οι δύο εστίες παραγωγής τροφίμων, έχει ήδη εκτοξεύσει τις τιμές για τα δημητριακά όπως το σιτάρι στα ύψη και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προσπαθούν να σταθεροποιήσουν τις αγορές.
Η Ευρώπη μπορεί πιθανώς να αντιμετωπίσει την άμεση καταιγίδα. Οι αγρότες του προετοιμάζονται για ακόμη υψηλότερο κόστος βασικών εισροών, όπως λιπάσματα και ζωοτροφές, αλλά οι καταναλωτές είναι απίθανο να δουν άδεια ράφια σούπερ μάρκετ. Το κόστος θα αυξηθεί —ιδιαίτερα για βασικά αγαθά όπως το ηλιέλαιο— αλλά οι πλούσιες δυτικές οικονομίες μπορούν να αντέξουν οικονομικά να διαφοροποιηθούν.
Η εικόνα είναι πιο ανησυχητική στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου χώρες ειδικά στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική —που έχουν ήδη πληγεί από ξηρασία— θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν πολύ υψηλότερες τιμές για βασικά τρόφιμα όπως το ψωμί. Και αν οι άνθρωποι πεινάσουν ή δεν μπορούν να θρέψουν τις οικογένειές τους, πιθανότατα θα ακολουθήσει πολιτική αστάθεια.
Ακολουθούν οι πέντε κορυφαίες επιπτώσεις που έχει η κρίση στο παγκόσμιο σύστημα τροφίμων.
1. Αυξάνονται οι τιμές των τροφίμων
Η Ουκρανία είναι ένας γιγαντιαίος εξαγωγέας εμπορευμάτων όπως το σιτάρι, το καλαμπόκι και το ηλιέλαιο, αλλά η εισβολή της Ρωσίας σημαίνει ότι όλο το εμπόριο έχει σταματήσει επειδή τα πλοία δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.
Αυτό έχει ήδη σημαντικό αντίκτυπο, με την τιμή των σιτηρών και των ελαιούχων σπόρων να αυξάνεται σε υψηλά ρεκόρ, καθώς οι έμποροι ανησυχούν για το πόσο θα διαρκέσει αυτή η διαταραχή. «Στο χειρότερο σενάριο, δεν θα υπάρξει καμία εξαγωγή από αυτήν την περιοχή για μερικά χρόνια», δήλωσε ο Oleg Nivievskyi, επίκουρος καθηγητής στη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου.
Αν και οι πολιτικοί φρόντισαν να δηλώσουν ότι δεν υπάρχουν επικείμενες ελλείψεις τροφίμων στην Ευρώπη, η Ουκρανία είναι ωστόσο ο τέταρτος μεγαλύτερος εξωτερικός προμηθευτής τροφίμων της ΕΕ, ενεργώντας σαν ένα τεράστιο έμπλαστρο λαχανικών. Η ΕΕ λαμβάνει πάνω από τις μισές εισαγωγές καλαμποκιού της, περίπου το ένα πέμπτο των εισαγωγών μαλακού σιταριού της και σχεδόν το ένα τέταρτο των εισαγωγών φυτικών ελαίων της από την Ουκρανία.
Αυτά τα προβλήματα εφοδιασμού με την Ουκρανία και τη Ρωσία είναι ένας πανίσχυρος πονοκέφαλος για όσους παρασκευάζουν ή καλλιεργούν τρόφιμα στην ΕΕ, οι οποίοι ήδη ένιωθαν το δάγκωμα των αυξήσεων των τιμών της ενέργειας και του πληθωρισμού που σχετίζεται με τον COVID. Καθώς οι τιμές των προϊόντων διατροφής εκτινάσσονται στα ύψη, θα είναι πιο ακριβό για τους μεταποιητές τροφίμων της ΕΕ να αποκτήσουν τις πρώτες ύλες, ενώ οι ευρωπαίοι αγρότες πρόκειται να πληρώσουν ακόμη περισσότερα για λιπάσματα για να διατηρήσουν τις αποδόσεις τους υψηλές. Η τιμή των λιπασμάτων – το 30 τοις εκατό των εισαγωγών της ΕΕ προέρχεται από τη Ρωσία – έχει ήδη εκτοξευθεί κατά 142 τοις εκατό σε σύγκριση με αυτήν την περίοδο πέρυσι.
Όλα αυτά είναι πολύ ειρωνικά, καθώς οι αγρότες της ΕΕ παραπονιούνται για χρόνια ότι οι εξαγωγές της Ουκρανίας ήταν πολύ επιτυχημένες. Συνήθως αντιμετώπισαν την Ουκρανία ως μια Βραζιλία στο κατώφλι τους, ικανή να τους υπονομεύσει πλημμυρίζοντας την αγορά της ΕΕ με φτηνά παραγόμενα τρόφιμα. Μόλις πριν από μήνες, ο υπουργός Γεωργίας της Γαλλίας Julien Denormandie έλεγξε επώνυμα την Ουκρανία όταν σάλπισε έναν νέο εθνικό κανόνα επισήμανσης που θα βοηθήσει τους επισκέπτες εστιατορίων να καταλάβουν εάν το κοτόπουλο στα πιάτα τους προέρχεται από τη Γαλλία ή αλλού.
2. Φόβοι πείνας
Με τη σειρά τους, οι αυξανόμενες τιμές των σιτηρών πυροδοτούν ευρύτερους φόβους ότι εκατομμύρια από τους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου θα δυσκολευτούν να τραφούν.
Στη ζώνη άμεσης κρίσης βρίσκονται χώρες που εξαρτώνται τρομερά από την Ουκρανία και τη Ρωσία, όπως η Αίγυπτος, η Τυνησία, η Αλγερία, το Μαρόκο, ο Λίβανος και η Τουρκία. Ένα εκπληκτικό 48 τοις εκατό των εισαγωγών σιταριού στην Αλγερία προέρχεται από την Ουκρανία, σύμφωνα με έρευνα της Gallup. Αυτές οι χώρες θα πρέπει να στραφούν σε άλλες χώρες εξαγωγείς για να αγοράσουν σιτηρά, ωθώντας περαιτέρω τις παγκόσμιες τιμές.
Οι δύο αντιμαχόμενες χώρες είναι “βαρέων βαρών” στην παραγωγή δημητριακών, αντιπροσωπεύοντας το 29 τοις εκατό των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού και το ψωμί είναι βασική τροφή σε πολλές από τις φτωχές χώρες που παρέχουν τρόφιμα. Όσο για τη Ρωσία, κανείς δεν γνωρίζει αν η Μόσχα θα θέλει να συνεχίσει να εξάγει τόσα τρόφιμα όπως πριν ή να περιορίσει τις ροές, ειδικά όταν ο πεινασμένος πληθυσμός της αντιμετωπίζει κυρώσεις.
Αλλά δεν είναι μόνο οι χώρες που εξαρτώνται άμεσα από την Ουκρανία ή τη Ρωσία που έχουν λόγους να ανησυχούν. Η αύξηση των τιμών των τροφίμων παγκοσμίως θα επηρεάσει όλες τις φτωχότερες και λιγότερο ασφαλείς για τρόφιμα χώρες, από το Μπαγκλαντές και τη Μαδαγασκάρη μέχρι την Υεμένη. Οι τιμές των σιτηρών αυξήθηκαν κατά 50 τοις εκατό τις δύο πρώτες εβδομάδες της σύγκρουσης, σύμφωνα με τον Matin Qaim, καθηγητή γεωργικών οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Εξήγησε ότι καθώς οι έμποροι προσπαθούν να αντικαταστήσουν καλλιέργειες όπως το σιτάρι με άλλες όπως το ρύζι ή το κριθάρι, οι παγκόσμιες τιμές των εμπορευμάτων αυξάνονται γενικά.
Οι υπηρεσίες βοήθειας πιθανότατα θα δουν τα χρήματα που συγκεντρώνουν χρήματα να μην πηγαίνουν τόσο μακριά. «Σχεδιάζουμε τις προμήθειες μας μήνες εκ των προτέρων, επομένως δεν εξετάζουμε τις άμεσες επιπτώσεις των άλλων δραστηριοτήτων μας, αλλά οι αυξήσεις των τιμών αισθανόμαστε αμέσως, το κόστος μεταφοράς που αισθανόμαστε», δήλωσε ο Jordan Cox, επικεφαλής επικοινωνίας για το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ. , που έχει χαρακτηρίσει το 2022 «έτος καταστροφικής πείνας».
Η έλλειψη τροφής είναι πολύ σημαντική και πολλοί αναλυτές έχουν επισημάνει τον ρόλο της έλλειψης τροφίμων ως παράγοντα στις επαναστάσεις της Αραβικής Άνοιξης πριν από μια δεκαετία.
Όταν πρόκειται για πολιτικά προβλήματα, ο Qaim είπε: «Η πιθανότητα να συμβεί αυτό είναι πολύ υψηλή και έχει ήδη ξεκινήσει».
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος για τη Γεωργία Janusz Wojciechowski προειδοποίησε ότι μια επισιτιστική κρίση πιο μακριά θα μπορούσε να «αυξήσει τη μεταναστευτική πίεση στην Ευρώπη».
Η επόμενη μεγάλη δοκιμασία για την επισιτιστική ασφάλεια του κόσμου θα έρθει το καλοκαίρι, όταν, όπως και στην ΕΕ, οι Ουκρανοί αγρότες θα μαζέψουν τις καλλιέργειές τους. Εάν έχουν πολεμήσει στην πρώτη γραμμή – ή έχουν χάσει εντελώς τις γεωργικές εκτάσεις τους – οι προοπτικές μπορεί να είναι ζοφερές. Είναι πολύ νωρίς για να πούμε εάν αυτές οι καλλιέργειες μπορούν να φυτευτούν ακόμη και αυτή την άνοιξη: «Λόγω αυτής της μάχης και αυτής της κατάστασης, κανείς δεν ξέρει τι πρόκειται να συμβεί», είπε ο Nivievskyi από τη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου.
3. Αυξανόμενος προστατευτισμός
Τι συμβαίνει όταν είσαι πολιτικός και αρχίζεις να ανησυχείς ότι δεν θα μπορέσεις να ταΐσεις τον πληθυσμό σου; Κλείνετε τα σύνορα, αποθηκεύετε τρόφιμα και εμποδίζετε οποιονδήποτε να εξάγει. Αυξάνονται οι φόβοι για αποθησαύριση και εμπορικές καταστροφές. Οι υπουργοί της G7 συγκεντρώθηκαν την περασμένη εβδομάδα για να στείλουν ένα επείγον μήνυμα σχετικά με τη σημασία της μη επιβολής εμπορικών φραγμών σε μια περίοδο σοβαρών αναταράξεων στην αγορά.
Αλλά δεν ακούνε όλοι. Η Ουγγαρία έχει επιβάλει πρόσθετους ελέγχους στις εξαγωγές σιτηρών, ενώ ισχυρίζεται ότι η κίνηση δεν αποτελεί πλήρη απαγόρευση των εξαγωγών και έχει προκαλέσει την αυστηρή καταδίκη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία, η Αργεντινή και η Σερβία – συν η ίδια η Ουκρανία και η Ρωσία – έχουν επίσης επιβάλει, ή απείλησαν να επιβάλουν, απαγορεύσεις εξαγωγών.
Όλα συνδέονται. «Αν οι μεγάλοι εξαγωγείς το κάνουν αυτό, τότε οι τιμές στον υπόλοιπο κόσμο στις διεθνείς αγορές αυξάνονται πολύ περισσότερο και αυτό πλήττει τις χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές τροφίμων», δήλωσε ο Qaim από το Πανεπιστήμιο της Βόννης.
Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ ανησυχούν ότι η Κίνα αποθησαυρίζει στρατηγικά τρόφιμα προκειμένου να έχει μεγαλύτερη πολιτική μόχλευση στις χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές τροφίμων στην Αφρική.
Εν τω μεταξύ, η Γαλλία άρπαξε την κρίση για να υποστηρίξει ότι ήταν σωστό να συνεχίσει από την αρχή την ατζέντα της «διατροφικής κυριαρχίας» για να ενισχύσει την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να τρέφεται χρησιμοποιώντας εσωτερικούς πόρους, αντί να βασίζεται σε όλες αυτές τις ζωοτροφές από την Ουκρανία, τη βραζιλιάνικη σόγια. και ρωσικά λιπάσματα με βάση το άζωτο. Ο υπουργός Οικονομίας Bruno Le Maire δήλωσε αυτή την εβδομάδα: «Όλες οι γαλλικές στρατηγικές διαισθήσεις σχετικά με την ενεργειακή ανεξαρτησία και την επισιτιστική ανεξαρτησία επικυρώνονται από τις συνέπειες του πολέμου».
Στο κείμενο μιας δήλωσης που υπέγραψαν οι ηγέτες της ΕΕ σε συνάντηση στις Βερσαλλίες την περασμένη εβδομάδα, δεσμεύτηκαν να ενισχύσουν την παραγωγή φυτικών πρωτεϊνών του μπλοκ – ένα παραδοσιακό αδύναμο σημείο του βαριά επιδοτούμενου γεωργικού συστήματος της ΕΕ.
4. Πράσινα όνειρα που γκρεμίστηκαν
Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να σημαίνει την απομάκρυνση των μεγάλων φιλοδοξιών της Ευρώπης να καθαρίσει τη γεωργία τον αντίκτυπό της στο κλίμα και το περιβάλλον.Λιγότερο καλαμπόκι από την Ουκρανία σημαίνει λιγότερες ζωοτροφές για τα ζώα της Ευρώπης φέτος και υψηλότερες τιμές ζωοτροφών για τους ευρωπαίους αγρότες, οι οποίοι ήδη δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα.
Πολλές από αυτές τις ουκρανικές ζωοτροφές παραδοσιακά προέρχονται από λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας που είναι πλέον αποκλεισμένα.
Οι φόβοι για επικείμενες ελλείψεις ζωοτροφών έχουν τροφοδοτήσει εκκλήσεις για καθυστέρηση ή ακόμη και πλήρη επανεξέταση των ορόσημων σχεδίων βιωσιμότητας της ΕΕ για τον γεωργικό τομέα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει την πρόταση της πλειοψηφίας των υπουργών γεωργίας της ΕΕ να καταργήσει προσωρινά την απαίτηση να αφήσει ένα κομμάτι γεωργικής γης εκτός παραγωγής για να ενισχυθεί η προστασία της φύσης και αντ’ αυτού να χρησιμοποιηθεί για την καλλιέργεια ζωοτροφών.
Αλλά αυτό έχει προκαλέσει έντονες επιθέσεις από τους Πράσινους, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι αυτή είναι μια ιδανική ευκαιρία για να μειωθεί ο όγκος των πόρων που παραδίδονται στις βιομηχανίες κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων.
Τα δηλωμένα σχέδια της Επιτροπής να σκεφτεί να στηρίξει τον (όχι και τόσο πράσινο) τομέα των χοίρων —μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες που συμπιέζεται από την αύξηση της τιμής των σιτηρών— προκάλεσε επίσης αντιδράσεις, μεταξύ άλλων από πιο φιλελεύθερες οικονομικά σκανδιναβικές χώρες.
5. Διακοπή λειτουργίας ηλίανθου
Η ΕΕ εισάγει το ήμισυ της παραγωγής ηλιέλαιου στην Ουκρανία, το οποίο μπορεί να βρεθεί σε όλα, από ψημένα, κονσερβοποιημένα και προπαρασκευασμένα τρόφιμα, μέχρι επάλειψη, σάλτσες και σούπες. Επίσης χρησιμοποιείται ευρέως σε προϊόντα ζαχαροπλαστικής και είναι ένα συστατικό που δύσκολα αντικαθίσταται στις παιδικές τροφές.
«Θα προκαλέσει προφανώς διαταραχές στον εφοδιασμό επειδή εξαρτόμαστε από μάλλον τακτικές προμήθειες ουκρανικού ηλιελαίου στην Ευρώπη», δήλωσε η Nathalie Lecocq, γενική διευθύντρια της FEDIOL, της ένωσης ομπρέλα για τα διυλιστήρια φυτικών ελαίων της ΕΕ που προμηθεύουν τη βιομηχανία τροφίμων. “Σε αυτό το σημείο, ανησυχούμε πραγματικά για τη διαθεσιμότητα.”
