Το είδωλο της Ιστορίας ως όπιο των διανοουμένων

1068

Γράφει ο Δημήτρης Ε. Θωμάς.

Η Ιστορία διαμορφώνεται από ανθρώπους της δράσης, γράφει ο Raymond Aron στο βιβλίο του με τίτλο, The Opium of the Intellectuals, υπό συνθήκες όμως που δεν είναι της δικής τους επιλογής, σύμφωνα με τα ιδανικά και τις φιλοδοξίες τους, αλλά και την ατελή γνώση τους επί συγκεκριμένων ζητημάτων, υποτασσόμενοι μερικές φορές στο περιβάλλον τους και άλλες υποτάσσοντας το, είτε υποκύπτοντας στη δύναμη παραδοσιακών εθίμων και ιδεών, είτε υποστηριζόμενη από ανορθωτικές ηθικές και φιλοσοφικές αρχές και ιδέες.

Αρχικά η εικόνα μοιάζει ταυτόχρονα με χάος γεγονότων εντός ενός τυραννικού συνόλου συνθηκών, κάθε κομμάτι του χάους έχει νόημα χωρίς να ισχύει το ίδιο και για το σύνολο. Τόσο η επιστήμη όσο και η φιλοσοφία της Ιστορίας, με διαφορετικό τρόπο η κάθε μια, επιχειρούν να υπερκεράσουν τις αντιθέσεις μεταξύ των διεθνών διαστάσεων των γεγονότων που συνδέονται μόνο με ένα παίκτη, και τον προφανή παραλογισμό ενός ακαθόριστου όλου, δηλαδή μεταξύ της φανερής και κατανοητής αναρχίας σε μικροσκοπικό επίπεδο, και της τυφλής τάξης της προκαθορισμένης μοίρας.

Συγκεκριμένες φιλοσοφικές προσεγγίσεις και αναλύσεις της Ιστορίας, προσπαθούν να βάλουν τάξη στο χάος των γεγονότων, συνδέοντας τα με λίγες ερμηνευτικές αρχές και κανόνες, και προβλέποντας την πραγμάτωση ενός ακαταμάχητου κινήματος που οδηγεί στην εκπλήρωση του ανθρώπινου πεπρωμένου. Οι τάξεις, για παράδειγμα, υποτάσσονται στα συμφέροντα τους και οι άνθρωποι στα πάθη τους, ενώ οι δυνάμεις και οι σχέσεις παραγωγής οδηγούν μέσα από αυτή την αναρχική σύγχυση στην εναλλαγή των καθεστώτων, ανυποχώρητα και αδιάλλακτα, στην πολυπόθητη αταξική κοινωνία, που θεωρείται αναπόφευκτη.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο μπορούμε να πούμε ότι η λατρεία ενός τεχνητού ειδώλου ιστορικής ερμηνείας προφητικών διαστάσεων σηκώνει κεφάλι και εμφανίζεται ως καρικατούρα αντίληψης της ιστορίας και ανάλυσης αλλά και πρόβλεψης γεγονότων. Η ειδωλοποίηση της Ιστορίας αυθαδιάζοντας απέναντι στη λογική, είτε αγνοεί τα ψυχρά γεγονότα και την αλήθεια, είτε προσδίδει σε αυτά νόημα που να ταιριάζει με προκαθορισμένο ιδεολογικά ερμηνευτικό σύστημα αξιών. Αυτό δεν οδηγεί απαραίτητα σε παράνοια όπως αυτή που εξέθρεψε τις Δίκες της Μόσχας, κινδυνεύει όμως να αναγορεύσει, τους εκάστοτε νικητές σε δικαστές των ηττημένων, και το κράτος σε απόλυτο μάρτυρα και εγγυητή της αλήθειας, γράφει χαρακτηριστικά ο Raymond Aron.

H ερμηνεία της ιστορίας ως είδωλο ιδεολογικών προτιμήσεων και επιλογών, πείθει κάποιους ότι χρησιμεύει και οδηγεί σε ένα μέλλον που είναι το μοναδικό που αξίζει, και τους προσδίδει μυωπική όραση και παρωπίδες, κάνοντας τους να βλέπουν ή να θέλουν να βλέπουν τον άλλο, τον διαφορετικό, που δεν υιοθετεί και πιστεύει στη φιλοσοφία και τις ιδέες τους, σαν εχθρό που πρέπει να εξοντωθεί, και μάλιστα εχθρό που δεν αξίζει κανένα οίκτο, αφού δεν είναι ικανός να επιθυμεί ή να αναγνωρίζει το καλό.