Στη Βρετανία, η ελευθερία του λόγου βρίσκεται αντιμέτωπη με νέους περιορισμούς, καθώς το υπουργείο Εσωτερικών προωθεί εκπαιδευτικά προγράμματα για την αναγνώριση “σημάτων ριζοσπαστικοποίησης”. Ένα από τα πιο ανησυχητικά στοιχεία αυτής της πρωτοβουλίας είναι η σύνδεση των ανησυχιών για τον δυτικό πολιτισμό και τη μαζική μετανάστευση με ακροδεξιές τρομοκρατικές τάσεις.
Η νέα εκπαιδευτική ύλη απευθύνεται σε εργαζομένους σε δημόσια ιδρύματα όπως νοσοκομεία, σχολεία και πανεπιστήμια, οι οποίοι ενθαρρύνονται να εντοπίζουν και να αναφέρουν “πιθανά σημάδια εξτρεμισμού”. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται και απόψεις που εκφράζουν προβληματισμό για την αλλοίωση της πολιτιστικής ταυτότητας της Δύσης — απόψεις που πλέον μπορεί να θεωρηθούν ύποπτες.
Διχασμένη η κοινωνία, αυξάνεται η πολιτική ένταση
Η νέα αυτή προσέγγιση έρχεται σε μια περίοδο έντονων πολιτικών εξελίξεων. Όπως σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, έτσι και στο Ηνωμένο Βασίλειο παρατηρείται άνοδος των κομμάτων που ζητούν αυστηρότερους ελέγχους στη μετανάστευση. Η προσπάθεια σύνδεσης τέτοιων πολιτικών στάσεων με την εξτρεμιστική ιδεολογία προκαλεί ανησυχία για περιορισμό της δημόσιας συζήτησης.
Σύμφωνα με προηγούμενη κυβερνητική έκθεση του William Shawcross (2023), πολλές συντηρητικές φωνές που δεν έχουν καμία σχέση με τη βία έχουν στοχοποιηθεί από το πρόγραμμα «Prevent», παρότι η πλειονότητα των τρομοκρατικών ενεργειών στη χώρα έχει προέλευση ισλαμιστική.
Η απάντηση του υπουργείου και οι ανησυχίες για ελευθερίες
Το υπουργείο Εσωτερικών υπερασπίζεται το πρόγραμμα, υποστηρίζοντας ότι στόχος του είναι η προστασία ευάλωτων ατόμων από τη ριζοσπαστικοποίηση και όχι ο περιορισμός της ελευθερίας του λόγου. Ωστόσο, πολλοί φοβούνται πως η εφαρμογή αυτών των οδηγιών οδηγεί σε αστυνομικό έλεγχο της σκέψης, με τις συνέπειες να είναι ήδη ορατές.
Ανάμεσα σε παραδείγματα που προκαλούν προβληματισμό είναι η καταδίκη ενός άνδρα επειδή ανάρτησε προσβλητικό μήνυμα ενώ ήταν μεθυσμένος, η σύλληψη νεαρής για διαμαρτυρία κατά της Σαηεντολογίας και η φυλάκιση 52χρονου με την κατηγορία της «εξτρεμιστικής σκέψης», λόγω ναζιστικής ιδεολογίας και συμβόλων στο σπίτι του. Ο δικαστής δήλωσε πως «δεν τον καταδικάζει για τις πολιτικές του απόψεις, αλλά η ακραία φύση αυτών των απόψεων επηρεάζει την εκτίμηση της επικινδυνότητάς του».
Οι συνέπειες για τη δημόσια συζήτηση
Η μετατροπή της πολιτισμικής ανησυχίας σε υπόνοια εξτρεμισμού μπορεί να αποτρέψει τους πολίτες από το να εκφράσουν τη γνώμη τους σε ζητήματα που άπτονται της ταυτότητας, της μετανάστευσης και της κοινωνικής συνοχής. Η ανησυχία δεν περιορίζεται μόνο στη Βρετανία, καθώς το μοντέλο αυτό προωθείται και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, με ορισμένες φωνές να ζητούν ακόμη και παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις ΗΠΑ για την επιβολή παρόμοιων κανόνων.
Καθώς τα όρια μεταξύ εξτρεμισμού και ελευθερίας έκφρασης γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα, τίθεται το ερώτημα: προστατεύεται η δημοκρατία ή περιορίζεται;
