Γράφει ο Κωνσταντίνος Ντούνας*.
Μετά τη βιβλική καταστροφή στη Βόρεια Εύβοια, υπάρχουν πολλά άρθρα και σχόλια σχετικά με τα αίτια της καταστροφής, καθώς και απόψεις αναφορικά με τον επιμερισμό των ευθυνών. Αυτά συνοδεύονται από ποικίλες διαπιστώσεις, πάντα υπό το πρίσμα των γεγονότων του παρελθόντος, καθώς και από γενικόλογα ευχολόγια.
Ως γέννημα θρέμμα της Εύβοιας και έχοντας επισκεφθεί από παιδί όλες τις γωνιές του νησιού, αισθάνομαι την ανάγκη να καταθέσω κάποιες σκέψεις, οι οποίες ελπίζω να φανούν χρήσιμες στον σχεδιασμό της επόμενης ημέρας για την Εύβοια.
Αρχικά συνοψίζουμε τα κυριότερα μέτρα βραχυπρόθεσμης στήριξης που ανακοίνωσε η Πολιτεία, τα οποία θα χρηματοδοτηθούν από συμπληρωματικό προϋπολογισμό ύψους EUR 500εκ.
- Στέγαση:
- Παροχή στεγαστικής συνδρομής σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, αποτελούμενη κατά 80% από δωρεάν κρατική αρωγή και κατά 20% από άτοκο δάνειο.
- Επιδότηση ενοικίου/συγκατοίκησης από 300 έως 500 ευρώ μηνιαίως, για την κάλυψη δαπανών προσωρινής στέγασης των μόνιμων κατοίκων, οι κατοικίες των οποίων επλήγησαν από τις πυρκαγιές.
- Απαλλαγή ΕΝΦΙΑ: Το σύνολο των ακινήτων που βρίσκονται στους πληττόμενους Δήμους Μαντουδίου-Λίμνης-Αγίας Άννας και Ιστιαίας-Αιδηψού απαλλάσσονται από τον ΕΝΦΙΑ για το 2021, ανεξαρτήτως εάν έχουν υποστεί μεμονωμένα ζημίες από την πυρκαγιά.
- Επιχειρήσεις:
- Επιχορήγηση μέρους της εκτιμηθείσας ζημίας σε μηχανολογικό εξοπλισμό, πρώτες ύλες, εμπορεύματα, μέσα παραγωγής και κατεστραμμένα οχήματα της επιχείρησης, ενώ στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις και οι κτηνοτροφικές μονάδες.
- Οι πληττόμενες από τις πυρκαγιές επιχειρήσεις που έχουν καταστραφεί ολοσχερώς ή έχουν υποστεί ζημίες που τις καθιστούν μη λειτουργικές, απαλλάσσονται από την αποπληρωμή του επιστρεπτέου μέρους της Επιστρεπτέας Προκαταβολής.
- Αναστολή πληρωμών: Αναστέλλονται όλες οι φορολογικές, ασφαλιστικές και δανειακές υποχρεώσεων φυσικών και νομικών προσώπων για διάστημα 6 μηνών. Παράλληλα υπάρχει αναστολή διενέργειας πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης.
Οι προτάσεις του παρόντος άρθρου αφορούν κυρίως στην στήριξη της τοπικής κοινωνίας, σε επίπεδο περιβάλλοντος και οικονομικής δραστηριότητας, έχοντας τη ματιά στο μέλλον και με μοναδική στόχευση την αναστροφή της καταστροφικής πορείας στην οποία βρίσκεται ο νομός εδώ και πολλά έτη.
- Αναδασώσεις: Είναι πλέον προφανές ότι η ύπαρξη τεράστιων εκτάσεων πευκοδάσους σε συνδυασμό με έλλειψη αποξηλώσεων για την δημιουργία αντιπυρικών ζωνών θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια σε πυρκαγιές παρόμοιου μεγέθους τα επόμενα έτη. Ανάλογη πυρκαγιά διάρκειας αρκετών ημερών υπήρξε και τον Αύγουστο 1977 στην περιοχή της Λίμνης Ευβοίας. Ομοίως και άλλες μικρότερες πυρκαγιές συμβαίνουν συχνά στην ευρύτερη περιοχή. Εδώ θα χρειαστεί η σύσταση μιας ολιγομελούς ομάδας δασολόγων, γεωλόγων και ειδικών επί των φυσικών καταστροφών, η οποία θα κληθεί να καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για την άμεση υλοποίηση των κατάλληλων αναδασώσεων στην περιοχή, σε συνδυασμό με την στόχευση για διατήρηση θέσεων εργασίες που σχετίζονται άμεσα με το δάσος.
- Αντιπλημμυρικά έργα: Απαιτούνται ταχύτατες παρεμβάσεις για την αποφυγή πλημμυρών και κατολισθήσεων τόσο στους δυο πληγέντες δήμους όσο και σε Βασιλικό-Λευκαντί και Πολιτικά Ευβοίας.
- Δόμηση: Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ανοχή στην άναρχη δόμηση εντός δασικών εκτάσεων θα συνεχίσει να προκαλεί συνεχείς καταστροφές σε οικίες. Η όποια δυνατότητα δόμησης εντός δασών ή κοντά σε δάση είναι δεδομένο ότι θα πρέπει να προϋποθέτει την τήρηση συγκεκριμένων και αυστηρών προδιαγραφών ασφαλείας (π.χ. ύπαρξη εγκατάστασης δεξαμενής και αντλίας νερού).
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, είναι σημαντικό να γίνει σαφές ότι η όποια δυνατότητα ανάκαμψης της Εύβοιας συνδέεται άρρηκτα με την ανάπτυξη των σχεδόν πρωτόγονων υποδομών της. Οι υποδομές είναι βασικός πυλώνας ανάπτυξης για όλους τους κλάδους της οικονομίας (από τον πρωτογενή έως και τον τριτογενή) καθώς συνιστούν απαραίτητη προϋπόθεση για την προσέλκυση επενδύσεων. Με τον όρο υποδομές στη περίπτωση της Εύβοιας, λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφίας της, εννοούμε τα παρακάτω πολύ συγκεκριμένα έργα (όπως είχαμε περιγράψει σε άρθρο προ τριετίας):
- Παράκαμψη Χαλκίδας & Ψαχνών: Μετά από πολυετείς καθυστερήσεις, απαιτείται επιτέλους η άμεση δημοπράτηση του συγκεκριμένου έργου μέσω της ένταξής του στο ΕΣΠΑ 2021-2027. Σημειώνουμε ότι ο Δήμος Χαλκιδέων αποτελεί την οδική είσοδο του νησιού και είναι ο 8ος μεγαλύτερος πληθυσμιακά δήμος της χώρας, εάν εξαιρέσουμε Αττική και Θεσσαλονίκη. Το έργο αυτό θα βοηθήσει σημαντικά στην ταχύτερη οδική πρόσβαση σε Βόρεια, Κεντρική και Νότια Εύβοια.
- Οδικός άξονας Βόρειας Εύβοιας: Είναι περιττό, ίσως και γραφικό, να γίνει μια ακόμα αναφορά στο πεπαλαιωμένο/ακατάλληλο οδικό δίκτυο. Με δεδομένο ότι οι σημειακές διαπλατύνσεις, που σωστά έγιναν, δεν επιλύουν το σοβαρό πρόβλημα οδικής σύνδεσης της Χαλκίδας με την Βόρεια Εύβοια, προτείνεται η άμεση έναρξη ανεξάρτητης μελέτης για την διερεύνηση της δυνατότητας νέας χάραξης από την Κεντρική προς την Βόρεια Εύβοια. Εάν κριθεί ότι αυτή η λύση ως ενιαίο έργο δεν είναι τεχνικά και/ή οικονομικά εφικτή, απαιτούνται ευρείας κλίμακας παρεμβάσεις στο τμήμα Ψαχνά-Στροφυλιά καθώς και στα τμήματα προς Ιστιαία και Αιδηψό.
- Χαλκίδα-Κύμη: Ο οδικός άξονας Χαλκίδα-Λέπουρα-Κύμη θα πρέπει να εξεταστεί συνολικά και σε συνδυασμό με την βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση του λιμένα Κύμης, ο οποίος έχει μια στρατηγική θέση στο κεντρικό Αιγαίο. Σε αυτό το έργο εντάσσονται και οι παρακάμψεις Βασιλικού και Αμαρύνθου.
- Αξιοποίηση λιμένων & μαρίνων: Η θέση της Εύβοιας καθιστά αυταπόδεικτη την ανάγκη αξιοποίησης ενός αριθμού λιμένων και την ανάπτυξη τουριστικών μαρίνων ως προφανών δράσεων οικονομικής ανάτασης του νησιού. Μια παρέμβαση κομβικής σημασίας που εκκρεμεί για πολλά χρόνια είναι η μεταφορά του εμπορευματικού λιμένα Χαλκίδας σε θέση που θα επιτρέπει τον ελλιμενισμό πλοίων μεγάλης χωρητικότητας. Η πρόταση θα μπορούσε να ενταχθεί από το ΤΑΙΠΕΔ σε ένα ευρύτερο σχέδιο αξιοποίησης λιμένων και μαρίνων Αττικής και Εύβοιας. Θεωρείται καθοριστικής σημασίας η ενεργή συμμετοχή του ΟΛΝΕ στη διαμόρφωση ενός συγκεκριμένου πλαισίου αξιοποίησης λιμένων και μαρίνων στο νησί.
Βεβαίως το εύλογο ερώτημα που αμέσως προκύπτει αφορά στην δυνατότητα χρηματοδότησης των παραπάνω έργων υποδομής. Εάν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές και πρακτικοί, τα συγκεκριμένα έργα είναι εφικτό να χρηματοδοτηθούν μόνο στο πλαίσιο ενός στοχευμένου 15ετούς “σχεδίου Μάρσαλ” για την ανασυγκρότηση της Εύβοιας, με ειδικό αίτημα χρηματοδότησης από Ευρωπαϊκά ταμεία και οργανισμούς (για παράδειγμα η EBRD χρηματοδοτεί κυρίως έργα υποδομών, μεταφορών και αγροτικής οικονομίας) σε συνδυασμό με την διάθεση εθνικών πόρων. Αυτό απαιτεί τον κατάλληλο σχεδιασμό και την αναγκαία τεκμηρίωση του κατ’ επείγοντος του αιτήματος.
Μεταλλευτικός Κλάδος: Η παρέμβαση θα ήταν εμφανώς ελλιπής εάν δεν γινόταν εκ νέου αναφορά στα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που διαθέτει η Εύβοια στον μεταλλευτικό κλάδο. Οι σημαντικές ποσότητες αποδεδειγμένων κοιτασμάτων (proven reserves) σιδηρονικελίου, λευκόλιθου-μαγνησίτη, χρωμίτη, μαγγανίου, σχιστολιθικής πέτρας (Πλάκες Καρύστου), η εγγύτητα των μεταλλείων στη θάλασσα σε συνδυασμό με την ύπαρξη λιμενικών εγκαταστάσεων εν λειτουργία καθώς και η τεχνογνωσία του εργατικού δυναμικού καθιστά επιτακτική την ανάγκη διάσωσης της ΛΑΡΚΟ, μετά από μια δεκαετία πλήρους απαξίωσης υπό κρατική ιδιοκτησία και διοίκηση. Κατά την ταπεινή μου άποψη, το μοναδικό ρεαλιστικό σενάριο επιβίωσης της ιστορικής και πολύ σημαντικής βιομηχανίας, λόγω και των τεράστιων αναγκών για νέες επενδύσεις, είναι η ταχύτατη ολοκλήρωση των διαγωνισμών για την εύρεση ενός αξιόπιστου στρατηγικού επενδυτή. Εάν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς και ρεαλιστές, είναι χρήσιμο να αναφέρουμε ότι οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη θα είναι καταστροφική, καθώς θα οδηγήσει σε οριστική ανεργία εκατοντάδες οικογένειες στην Εύβοια. Η αναγέννηση συνολικά του μεταλλευτικού κλάδου του νησιού, κάτι που μπορεί να γίνει μόνο με την προσέλκυση στρατηγικών επενδύσεων, πρέπει να αποτελέσει τον καταλύτη για τη μείωση της συστηματικά πολύ υψηλής ανεργίας.
Εκτός από τον πρωτογενή τομέα και την βιομηχανία, η Εύβοια έχει σημαντικές δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης λόγω της τεράστιας ακτογραμμής της, της φυσικής της ομορφιάς, καθώς και της εγγύτητας της με την πρωτεύουσα. Αναγκαία συνθήκη αποτελεί η ανάπτυξη των υποδομών που αναφέραμε πιο πάνω. Σε πολύ βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και με δεδομένη την τεράστια ζημιά που υπέστη ο τουρισμός της περιοχής, θα ήταν εύλογη μια γενναία εφάπαξ αποζημίωση (π.χ. ανά κλίνη) για το χαμένο τουριστικό εισόδημα των μηνών Αυγούστου και Σεπτεμβρίου σε όλα τα ξενοδοχειακά καταλύματα των περιοχών που επλήγησαν (Ροβιές, Λίμνη, Αγία Άννα, Βασιλικά, Ψαροπούλι, Ελληνικά, Πευκί κλπ).
Παράλληλα, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η εύκολη πρόσβαση των τοπικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε ρευστότητα (π.χ. κεφάλαιο κίνησης για επιχειρήσεις, ανοιχτές γραμμές πίστωσης, επιδοτούμενα δάνεια), κάτι που αποτελεί αναγκαία συνθήκη για να κρατηθεί στη ζωή η οικονομία στη Βόρεια Εύβοια.
Στο παρόν άρθρο επιλέγω να μην επεκταθώ στον ενεργειακό κλάδο, ένα αρκετά τεχνικό και σύνθετο θέμα για το οποίο δυστυχώς υπάρχει εκτεταμένη παραπληροφόρηση, σε συνάρτηση με την απολύτως λογική απογοήτευση λόγω της πρόσφατης καταστροφής.
Κλείνω με την ελπίδα ότι οι παραπάνω συνοπτικές σκέψεις, αν και δεν καλύπτουν στο σύνολό τους τα φλέγοντα ζητήματα που απασχολούν την τοπική κοινωνία, θα συμβάλλουν εποικοδομητικά τόσο στον δημόσιο διάλογο όσο και στον σχεδιασμό ενός συνεκτικού πλάνου ανασυγκρότησης της Εύβοιας.
Η στιγμή των αποφάσεων έφτασε δυστυχώς με βίαιο και επιτακτικό τρόπο μετά τα τελευταία τραγικά γεγονότα. Ενδεχομένως να είναι η τελευταία ευκαιρία για την ανάταξη της Εύβοιας.
*Ο Κωνσταντίνος Ντούνας είναι Ευβοιώτης και στέλεχος Επενδυτικής Στρατηγικής.
