Η δυστοπική υποκρισία των ευρωπαϊκών αντικαπνιστικών νόμων γίνεται ολοένα και πιο επιθετική, στοχοποιώντας αφενός τους καπνιστές ακόμη και στους ιδιωτικούς τους χώρους, χωρίς αφετέρου να τολμά να αγγίξει το προϊόν που αυτοί καταναλώνουν, τα καπνικά προϊόντα δηλαδή, διατηρώντας τα στη νομιμότητα.
Ανώτεροι αξιωματούχοι της ΕΕ εξετάζουν το ενδεχόμενο να περιορίσουν σημαντικά τη δυνατότητα των πολιτών να καπνίζουν στα μπαλκόνια και στα ιδιωτικά αυτοκίνητα.
Εκπρόσωποι στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης πιέζουν για μια εκτεταμένη απαγόρευση του καπνίσματος και του ατμίσματος σε ιδιωτικούς χώρους, όπως τα μπαλκόνια και τα αυτοκίνητα των πολιτών.
Η δραστική πρόταση διατυπώθηκε κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων με την Ομάδα Εργασίας του Συμβουλίου για τη Δημόσια Υγεία, η οποία αποτελείται από εκπροσώπους των εθνικών κυβερνήσεων των κρατών μελών, μαζί με αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Σύμφωνα με έγγραφα που είδε το Brussels Signal, το χρονοδιάγραμμα για την αναθεώρηση των υφιστάμενων νόμων ώστε να συμπεριληφθεί η απαγόρευση δεν ήταν σαφές, αν και οι αξιωματούχοι τόνισαν ότι η αναμόρφωση «βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και θα πρέπει να ολοκληρωθεί γρήγορα».
Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν φέρεται να έχει ήδη δώσει «σαφή εντολή σε επιστολή της προς τον Επίτροπο Υγείας της ΕΕ να αξιολογήσει και να αναθεωρήσει τη νομοθεσία για τον καπνό».
Ο Αρτούρ Φουρτάδο από το τμήμα Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων της Επιτροπής (ΓΔ SANTE) είχε παρουσιάσει στα τέλη Σεπτεμβρίου «την πολυαναμενόμενη αναθεώρηση» της σύστασης του Συμβουλίου για περιβάλλοντα χωρίς καπνό και αερολύματα, μέρος του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου.
Στη σύσταση που συζητήθηκε, η ομάδα εργασίας του Συμβουλίου για τη δημόσια υγεία είχε ως στόχο τη δημιουργία μιας «γενιάς χωρίς καπνό» έως το 2040.
Τηρούσε επιθετική στάση απέναντι στο παθητικό κάπνισμα και η πρόταση περιελάμβανε επίσης «επέκταση σε εξωτερικούς χώρους και δημόσιους χώρους».
Αυτό θα σήμαινε ότι σε χώρους όπως οι βεράντες και οι είσοδοι των εμπορικών κέντρων θα απαγορευόταν το κάπνισμα, όπως και τα ιδιωτικά αυτοκίνητα, τουλάχιστον στις περιπτώσεις που υπάρχουν παιδιά.
«Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών… χαιρέτισε ρητά την πρόταση», αναφέρεται στο διπλωματικό τηλεγράφημα, ενώ πολλά από αυτά φέρονται να έχουν ήδη εφαρμόσει τέτοια μέτρα σε εθνικό επίπεδο.
Σύμφωνα με εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 24% των πολιτών της ΕΕ καπνίζει παραδοσιακό καπνό, το 3% χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά τσιγάρα και το 2% χρησιμοποιεί άλλα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, με τα νέα προϊόντα να είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στους νέους.
Σε εξωτερικούς ή δημόσιους χώρους, το 74% και το 71% των πολιτών, αντίστοιχα, παρατήρησαν τη χρήση τσιγάρων ή ηλεκτρονικών τσιγάρων, ενώ περίπου οι μισές από αυτές τις περιπτώσεις συνέβησαν όταν ήταν παρόντα παιδιά. Τα κράτη μέλη στόχευσαν στην καταπολέμηση του καπνίσματος παρουσία παιδιών και εφήβων ειδικότερα.
Το σχέδιο της ΕΕ αποσκοπεί στην προστασία των πολιτών της ΕΕ από το παθητικό κάπνισμα τόσο σε εσωτερικούς όσο και σε εξωτερικούς χώρους και προέβλεπε την επέκταση του πεδίου εφαρμογής του σε νέα προϊόντα καπνού, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, καθώς και σε εξωτερικούς χώρους και δημόσιους χώρους, με στόχο την «απονομιμοποίηση της κατανάλωσης τσιγάρων και νέων προϊόντων καπνού».
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, χώρες όπως η Εσθονία και η Φινλανδία πίεσαν για την απαγόρευση του καπνίσματος σε ιδιωτικούς χώρους, όπως σε μπαλκόνια και σε προσωπικούς χώρους διαβίωσης, ιδίως όταν υπάρχουν παιδιά.
Η Λετονία δήλωσε στην ομάδα ότι έχει ήδη εφαρμόσει την απαγόρευση του καπνίσματος σε ιδιωτικά μπαλκόνια με την παρουσία παιδιών ή αν οι γείτονες παραπονέθηκαν για τον καπνό.
Η Ιρλανδία δήλωσε ότι σχεδιάζει ήδη να αυξήσει το κατώτατο όριο ηλικίας για την αγορά τσιγάρων στα 21 έτη και να απαγορεύσει την πώληση ηλεκτρονικών τσιγάρων μίας χρήσης.
Η Φινλανδία δήλωσε ότι στοχεύει να είναι απαλλαγμένη από το κάπνισμα έως το 2030.
Οι υποστηρικτές υποστήριξαν ότι η σύσταση ήταν απλώς μια επικαιροποίηση των υφιστάμενων πολιτικών, υποστηριζόμενη από επιστημονικές μελέτες, αλλά ορισμένα κράτη μέλη εμφανίστηκαν διστακτικά.
Η Δανία, αν και υποστήριξε τους γενικούς στόχους της σύστασης, τόνισε την ανάγκη προσεκτικής επικοινωνίας, υπογραμμίζοντας ότι η εστίαση των εξωτερικών επικοινωνιών θα πρέπει να αφορά την προστασία των παιδιών και των νέων και όχι να δίνεται η εντύπωση ότι η ΕΕ θέλει να παρέμβει στην ιδιωτική ζωή των πολιτών.
Η Πολωνία εξέφρασε την ανησυχία ότι η απουσία ακριβούς ορολογίας για τα νέα προϊόντα καπνού και τα «υποκατάστατα καπνού» θα μπορούσε να οδηγήσει σε δυσκολίες ερμηνείας.
Η Λιθουανία τόνισε την ανάγκη για μια ισορροπημένη προσέγγιση των μέτρων, ενώ η Σουηδία, η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Κύπρος προειδοποίησαν ότι οι στόχοι των συστάσεων πρέπει να είναι ρεαλιστικοί.
Η Ελλάδα προειδοποίησε επίσης ότι ορισμένα μέτρα θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τον τουρισμό, αλλά αυτό αντικρούστηκε από μελέτες που δείχνουν ότι η ικανοποίηση των πελατών και του προσωπικού αυξάνεται με τέτοιες απαγορεύσεις καπνού.
Ο σαφής ορισμός του «δημόσιου χώρου», ώστε να αποφευχθεί η ασάφεια και να αποτραπεί η πιθανή υπέρβαση της εφαρμογής, φάνηκε επίσης να είναι ένα δύσκολο ζήτημα.
Η Γραμματεία του Συμβουλίου δεν ήταν σε θέση να απαντήσει αν είναι νόμιμο να καπνίζει κανείς σε καμπίνες καπνιστών στο κτίριο του Συμβουλίου και διέταξε να εξεταστεί το θέμα.
Η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Βουλγαρία επέκριναν αυτό που θεώρησαν ως έλλειψη νέας εκτίμησης επιπτώσεων για την αναθεωρημένη σύσταση, υποδηλώνοντας ότι η ομάδα εργασίας του Συμβουλίου μπορεί να κινείται πολύ γρήγορα χωρίς να εξετάζει πλήρως τις πιθανές συνέπειες των προτάσεών της.
Οι σχεδιαζόμενες αλλαγές προκάλεσαν εντύπωση λόγω του ευρέος πεδίου εφαρμογής τους και των πιθανών επιπτώσεων στην ιδιωτική ζωή και τα ατομικά δικαιώματα, αλλά, εντός της καπνοβιομηχανίας, χτύπησαν νεύρο.
Η Japan Tobacco International (JTI), ένας κορυφαίος διεθνής κατασκευαστής προϊόντων καπνού, φάνηκε να αποκλείεται από τη συζήτηση. Η JTI δήλωσε ότι είχε ήδη στείλει επιστολή στον Επίτροπο Σχοινά ζητώντας περισσότερες πληροφορίες στα μέσα Σεπτεμβρίου, με την εταιρεία να αναφέρει ότι, μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, περίμενε ακόμη απάντηση.
Εκπρόσωπος της εταιρείας σημείωσε ότι η ουγγρική προεδρία του Συμβουλίου φαίνεται να θέλει να προωθήσει εσπευσμένα τις προτάσεις.
«Με τις επικείμενες ακροάσεις, το ΕΚ [Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο] ενδέχεται να μην είναι σε θέση να γνωμοδοτήσει εγκαίρως για αυτό το χρονοδιάγραμμα. Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε γιατί το επισπεύδουν», δήλωσε ο εκπρόσωπος.
Σε ένα σχόλιο σχετικά με το θέμα, η JTI αναρωτήθηκε αν είναι σωστό για την ΕΕ «να διατάζει οποιονδήποτε λέγοντάς του να μην καπνίζει σε ένα ζωολογικό κήπο;»
Πρόσθεσε: «Οι φιλελεύθερες κοινωνίες αγωνίστηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα για να ξεφύγουν από το σύνδρομο του κράτους-νταντά και δεν επιθυμούν να επιστρέψει. Σε μια τέτοια κοινωνία, η ευθύνη του κράτους είναι να ρυθμίζει για την ασφάλεια, όχι να κάνει επιλογές για λογαριασμό των πολιτών του, ούτε να τους λέει πώς να ζήσουν τη ζωή τους.
«Στο JTI, πιστεύουμε ότι μια τέτοια κρατική παρέμβαση δεν πρέπει να επικρατεί, αλλά να υποστηρίζεται ο σεβασμός της ατομικής αυτονομίας και της προσωπικής ευθύνης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την επιθυμία απαγόρευσης ή ρύθμισης του καπνίσματος σε ιδιωτικούς χώρους, σπίτια ή οχήματα».
Η εταιρεία υποστήριξε: «Η εφαρμογή των μέτρων για την απαγόρευση του καπνίσματος στο περιβάλλον για τον θερμαινόμενο καπνό και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν έχει βασιστεί σε στέρεα επιστημονικά στοιχεία», σημειώνοντας ότι η μόνη δημοσίευση που αξιολογήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εξέτασε τον κίνδυνο παθητικού από τα αναδυόμενα προϊόντα ήταν η έκθεση SCHEER για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα. Εκείνη διαπίστωσε «αδύναμες έως μέτριες ενδείξεις για κινδύνους αναπνευστικών, καρδιαγγειακών και καρκινογενετικών βλαβών λόγω της έκθεσης από δεύτερο χέρι σε αερολύματα ηλεκτρονικού τσιγάρου».
Η JTI εξέφρασε επίσης τη λύπη της για την έλλειψη διάκρισης μεταξύ των παραδοσιακών τσιγάρων και όλων των άλλων, προσθέτοντας ότι τα σχέδια έρχονται σε αντίθεση με το πιο πρόσφατο Ευρωβαρόμετρο, το οποίο έδειξε ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων που άρχισαν να χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα ανέφεραν την επιθυμία να κόψουν το κάπνισμα ή να μειώσουν την κατανάλωση τσιγάρων ως τον κύριο λόγο για την απόφασή τους να το κάνουν.
«Ως εκ τούτου, θα πρέπει να διατηρηθεί το δικαίωμα των ενήλικων καταναλωτών που έχουν κάνει την ενημερωμένη επιλογή να χρησιμοποιούν τέτοια προϊόντα, ιδίως σε δημόσιους χώρους. Ο αντίχτυπος της επέκτασης μιας τέτοιας απαγόρευσης σε αναδυόμενα προϊόντα πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά από τις ρυθμιστικές αρχές», κατέληξε η εταιρεία.
