Γράφει ο Στέλιος Ιατρού.
Μια καλή ιδέα μπορεί να τύχει κακής πραγμάτευσης
‘Ενα ευγενές ιδεώδες μπορεί να εξελιχτεί σ’ αφορμή για ταλαιπωρία.
Μια βαριά ατμομηχανή επιταχύνει και η αμάχητη αδράνεια, η τάση της δηλαδή να διατηρήσει την ίδια κινητική κατάσταση, αποκτά δική της βούληση, και μετατρέπει την κίνηση σε αυτοσκοπό ίσως πιο πάνω κι απ’ τον προορισμό.
Κάμποσες ενστάσεις των ευρωσκεπτικιστών του Λονδίνου ακούγονταν εύλογες, μολονότι για κείνους ήσαν απλώς δημαγωγικά talking points για να χειραγωγήσουν το πλήθος υπέρ του Brexit.
Ας πούμε, η γιγάντωση της ευρωγραφειοκρατίας—που τη στελεχώνουν μη αιρετοί, οι οποίοι όμως παράγουν πολύ απτή πολιτική—είναι μια αφορμή για προβληματισμό και διάλογο μεταξύ των ψυχραιμότερων και για επιφύλαξη ή καχυποψία μεταξύ των φοβικότερων. Παράλληλα, μπορεί να εκληφθεί ως μια εκδήλωση της ισχύος που αποκτά συνείδηση του εαυτού της και δική της βούληση, μετατρέποντας τον υπηρέτη των διαδικασιών σε διαμορφωτή τους, όσο οι εντολοδότες της μετατρέπονται σε εντολοδόχους της.
Παρόμοια γιγάντωση είχε παρατηρηθεί σε αυτοκρατορίες του παρελθόντος συμβάλλοντας μετά την ακμή στην παρακμή τους, ας πούμε στη φαραωνική Αίγυπτο και την αυτοκρατορική Κίνα διαφόρων δυναστειών, στο Χαλιφάτο των Αββασιδών που εγκαταστάθηκε στη Βαγδάτη, και στην Οθωμανική απ’ τον 17ο αιώνα κι εξής. Στον 20ό αιώνα, η Σοβιετική Ένωση κατέληξε να διαθέτει γραφειοκρατία που δεν παρήγε τίποτα πέρα απ’ το να παρακολουθεί την άλλη γραφειοκρατία η οποία δεν παρήγε τίποτα.
Προς το παρόν οι πρωτοβουλίες που μπορούν ν’ αλλάξουν τη φυσιογνωμία της Ένωσης δεν φαίνεται να εκπορεύονται αποκλειστικά απ’ την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία, αλλά απ’ τη Γερμανία που χειρίζεται έξυπνα—διαβολικά;—το δίκτυο των μηχανισμών για να επιβάλει τη βούλησή της ντυμένη μ’ έναν μανδύα δήθεν απρόσωπης θεσμικότητας.
Κατά την πολιτική εμπειρία των τελευταίων ετών, το πρόβλημα εντοπίζεται στο ότι στήνοντας αυτό το παιχνίδι του μαριονετίστα η Γερμανία περιβάλλει τους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς της ευρωπαϊκής θεσμικότητας μ’ εξουσία και ισχύ ανώτερη από ‘κείνην της βούλησης, της ισχύος, και της αυτεξουσιότητας των κρατών, προκειμένου εκείνοι να υπηρετήσουν αποτελεσματικά τις δικές της προτεραιότητες οικοδομώντας ευνοϊκές για την ίδια πραγματικότητες μέσα στην ευρωπαϊκή κονίστρα, απέναντι στις οποίες μονάχα το Ηνωμένο Βασίλειο διαμαρτυρήθηκε ηχηρά. Και κατόπιν αποχώρησε.
Μ’ άλλα λόγια, κινούμενη κοντόφθαλμα για την δική της ωφέλεια κι εξυπηρέτηση, η Γερμανία αξιοποίησε τις περιστάσεις αδυναμίας των άβουλων εταίρων της, εγκατέλειψε την Ευρώπη των Λαών και τον γαλλογερμανικό άξονα των Μιτεράν-Κολ, κι έριξε ένα λεπτό πέπλο οργανικής θεσμικότητας πάνω στην επιβολή της δικής της ισχύος, ενισχύοντας τους μηχανισμούς της ΕΕ ως εργαλεία της ηγεμονίας της, ώστε να μοιάζει σαν το τιμόνι να το χειρίζονται τα συλλογικά όργανα, ενώ στην ουσία είναι το χέρι της που το κρατά. Το επόμενο βήμα είναι τα όργανα και οι μηχανισμοί τους ν’ αποκτήσουν συνείδηση του εαυτού τους και ανεξάρτητη βούληση, κάπως σαν το τέρας του Φράνκενσταϊν, που έγραψε η Μαίρη Σέλλεϋ, η οποία πέθανε σαν χθες το 1851.
Στις χώρες μέλη της Ενωμένης Ευρώπης εξακολουθεί να ορθώνεται το κατεξοχήν προπύργιο του φιλόδημου, δημοκρατικού, ανθρωπιστικού κεκτημένου στον πλανήτη μας, μολονότι στα μάτια πολλών η θεσμική Ενωμένη Ευρώπη εσχάτως μοιάζει κάπως σαν ν’ αρχίζει ν’ απομακρύνεται απ’ τις διαδικασίες που γέννησαν την ακμή της, κινώντας τους αυτόβουλους πλέον μηχανισμούς της για να επιβάλει με το στανιό δυσάρεστα πεπρωμένα πάνω στα εθνικά κράτη, τα οποία με την παραχώρηση μέρους της κυριαρχίας τους τροφοδότησαν την ατμομηχανή της με τα πρώτα της καύσιμα.
Σύντομα μπορεί να μοιάζει σαν η ατμομηχανή ν’ απέκτησε δική της βούληση αυτοσυντήρησης και συνείδηση της αδράνειάς της, συνάμα δε να αισθανθεί πρόθυμη να καταπιεί ακόμα και τα ίδια τα κράτη αν χρειαστεί για την τροφοδοσία της, ενδεχόμενο που δεν γοητεύει πολλούς.
Εάν κάτι τέτοιο ακούγεται σαν κινδυνολογική πλάνη, την πλάνη θα την διαλύσει η πραγματικότητα. Εάν δεν είναι πλάνη, η πραγματικότητα θα μας διαλύσει.
