Απρόσωπο κι αχρείαστα γωνιώδες, το νέο σήμα της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ) δεν επιτρέπει στο μάτι του θεατή να το εμπιστευτεί για ν’ ακουμπήσει και να ξεκουραστεί σε μιαν επιφάνεια ή κάποιο σημείο του, παρέχοντας αιχμηρές γωνίες προς όλες τις κατευθύνσεις. Σε τούτο θυμίζει τον Σιδερένιο Θρόνο στο Game of Thrones, με τις λάμες απ’ τ’ αμέτρητα ξίφη του ν’ απειλούν τη σάρκα προς πάσα κατεύθυνση. Είναι ήδη ένα απειλητικό σήμα που επιτίθεται στις αισθήσεις.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ειν’ ο έβδομος πρόεδρος της ΝΔ, εάν εξαιρέσουμε την σύντομη και μεταβατική προεδρία Μεϊμαράκη, κι αυτό ίσως να εξηγεί τα εφτά τρίγωνα τα οποία συνθέτουν αιωρούμενα πάνω σε μπλε κάμπο το νέο έμβλημα που σχηματίζει τα δύο αρχικά γράμματα του κόμματος αξιοποιώντας το κενό ανάμεσά τους. Στην πράξη, τα τρίγωνα αποτέμνουν επιφάνεια απ’ το φόντο, και την περιχαρακώνουν ώστε να σχηματίσουν τα δύο αρχικά γράμματα. Ο αφαιρετικός αυτός σχηματισμός των αρχικών της ονομασίας του κόμματος προκαλεί τον προβληματισμό, μην τυχόν μαζί με τ’ αρχικά είναι και οι αρχές του κόμματος που συγκροτούνται αφαιρετικά στο κενό.
Εκτιμώ πως τα ονόματα των κομμάτων εξουσίας πρέπει πάντοτε να σχηματίζονται στα εμβλήματά τους απ’ την τοποθέτηση των σχημάτων και των χρωμάτων στο πρώτο πλάνο κι όχι απ’ την αφαίρεση ή την αξιοποίηση του κενού χώρου του φόντου. Η πολιτική διαπλάθει την καθημερινότητά μας και γι’ αυτό υπηρετείται εικαστικά όταν τίθενται ή δομούνται όγκοι και σχήματα, ενώ η απλή διαχείριση είναι που κόβει και σμιλεύει αλύπητα μέχρι να φτάσει δια των περικοπών και των αφαιρέσεων σ’ απισχνωμένα ερείπια που εξυπηρετούν προτεραιότητες λιτότητας. Έτσι, κι απ’ αυτήν την άποψη προβληματίζομαι δυσάρεστα απ’ το νέο έμβλημα.
Τα τρίγωνα αποδίδονται σε ψυχρό λευκό χρώμα θυμίζοντας ή κομμάτια πάγου σε θάλασσα του αρκτικού κύκλου ή λευκά πανιά ιστιοφόρων στη Ρεγκάτα του Αιγαίου—πάντως παραπέμπουν σε μια ρευστή κι άτακτη κίνηση μέσα σε πέλαγος, πελαγοδρομούν δηλαδή. Η επιστροφή στον δυϊσμό της χρωματικής παλέτας υπαγορεύθηκε αναμφίβολα απ’ την κατοχυρωμένη, παραδοσιακή γαλανόλευκη διχρωμία του κόμματος, κι εκείνη είχε επιλεγεί με αναφορά την ελληνική σημαία τη δεκαετία του ’70, πριν από 44 έτη. Από τότε, βέβαια, προχώρησε η ζωγραφική (και το κολλάζ βέβαια, που πιο πολύ αυτό ’ναι που το νέο σήμα θυμίζει) κι η γραφιστική—προφανώς όχι για όλους τους εικαστικούς και γραφίστες, απ’ όσο διαπιστώνω πικρά. Μόνη σκοπιμότητα των ιερών τριγώνων θα μπορούσε να είναι να προσελκύσει Πυθαγόρειους ψηφοφόρους, οι οποίοι σπανίζουν στις μέρες μας, εάν εμπιστευθούμε την κοινή εμπειρία.
Υπενθυμίζω πως στο αμέσως προηγούμενο έμβλημα είχε εξερευνηθεί η χρήση κι άλλων χρωμάτων ή τόνων, συνολικώς πέντε μαζί με το φόντο. Ο επιθυμητός συμβολισμός φαντάζομαι πως ήταν αυτή τη φορά η νέα εικόνα να παραπέμψει σε μιαν επιστροφή σε δύο απλά συστατικά χρώματα, κι άρα σ’ επιστροφή σ’ απλές ιδεολογικές αρχές (;) αλλά έτσι:
- πρώτον ηττάται η σκοπιμότητα του να χρησιμοποιεί κανείς γενικώς χρώμα σε μιαν εικαστική σύνθεση, αφού η αυστηρή ψυχρότητα που προκύπτει εδώ ειν’ ανέμπνευστη κι απωθητική,
- δεύτερον πρόκειται για μιαν εικαστικώς αταβιστική οπισθοδρόμηση που δεν μπορεί να ρίξει αμιγώς θετικό φως στις υποτιθέμενες αρχές κι αξίες που φέρνει η νέα εποχή του κόμματος,
- τρίτον, αντιφατικά προς το προηγούμενο σημείο που έθιξα, αναιρεί τα βήματα που είχαν γίνει στο παλιότερο έμβλημα, κάτι που είτε εκλαμβάνεται ως επιστροφή στις ρίζες (ενώ αντιθέτως το κόμμα αυτοπλασάρεται ως φιλελεύθερο κι όχι απλώς μεταπολιτευτικά λαϊκοδεξιό) είτε ως απόρριψη του αμέσως πρόσφατου Σαμαρικού παρελθόντος του, και
- τέταρτον η αυστηρότητα στην χρήση δύο και μόνον χρωμάτων παραπέμπει σε βούληση κι επιλογή αποκλεισμού άλλων, κι όπως ευκόλως αντιλαμβανόμαστε, τα χρώματα υπηρετούν σε μιαν εικαστική σύνθεση καί τον συμβολισμό της συνύπαρξης διακριτών και διαφοροποιούμενων φωνών, ιδεών, τοποθετήσεων, κ.ο.κ. Αυτές οι τελευταίες αποκλείονται με τον μανιχαϊστικό διάλογο των δύο χρωμάτων, που μοιάζουν να συνιστούν τη μόνη αλήθεια στο συμβολικό επίπεδο του διαλόγου των ιδεών.
Συνάμα, απουσιάζει εντελώς απ’ το νέο σήμα ο ανθρωπος—κι επειδή στην τέχνη δεν υπάρχουν λάθη, αυτός έχει εσκεμμένα εξοβελιστεί απ’ τη σύνθεση. Παλιότερα, ο άνθρωπος υποδηλωνόταν τυπικά έστω απ’ τη γροθιά που κρατούσε τον πυρσό μεταξύ των γραμμάτων—η αφαίρεση του χεριού είχε προκύψει καί στο προηγούμενο έμβλημα, όπου αιωρείτο απλώς μια κυματιστή γραμμή πάνω από μια ευθεία πινελιά, δηλώνοντας μονάχα την φλόγα και τον δίσκο του πυρσού αντίστοιχα. Στο νέο σήμα, ο πυρσός υποδηλώνεται πλέον αιωρούμενος μοναχός του ακροβατώντας επικίνδυνα πάνω σε μιαν λογχόσχημη απόληξη, άνευ χεριού, και νομίζω πως οι γραφίστες παραγνώρισαν την αξία του χεριού προβαίνοντας κατόπιν στην αφαίρεσή του: το χέρι με τα δάχτυλά του είναι το βασικότερο όργανο που υλοποιεί την ανθρώπινη βούληση κρατώντας σταθερά και με αποφασιστικότητα τα εργαλεία της ανθρώπινης επινοητικότητας. Το χέρι συμβολίζει την ίδια την εργασία, και το εργατικό χέρι τον ίδιο τον εργάτη, τον άνθρωπο δηλαδή, ενώ ακόμα κι η Βίβλος λέγει πως τ’ αδρανή χέρια απεργάζονται τα σχέδια του Διαβόλου. Δεν ξέρω τί κάνουν τ’ ανύπαρκτα χέρια, όμως δεν εκτιμώ και δεν εμπιστεύομαι την ανυπαρξία χεριών.
Αντ’ αυτών, τα δύο τρίγωνα που επελέγησαν για τον πυρσό δεν παρέχουν κανέναν ζωηρά ανθρώπινο συμβολισμό, όμως καλούμαστε να καταλάβουμε πως λειτουργούν χωρίς τον άνθρωπο, κι αυτά εν κενώ, απονοηματοδοτώντας την ίδια την σκοπιμότητα που εξυπηρετεί ένας πυρσός: να φωτίζει τον δρόμο του ανθρώπου που τον κρατά μέσα στο σκοτάδι. Αυτός ο πυρσός λειτουργεί με app άραγε; Θα μπορούσε μήπως να μιλήσει κανείς και γι’ απανθρωπία ένος εμβλήματος όταν εξαφανίζει τον άνθρωπο; Ποιόν υπηρετεί το φως του πυρσού εάν όχι τον άνθρωπο; Εδώ πρόκειται πλέον για έναν αυθύπαρκτο πυρσό, στέκεται εκεί για τον ίδιο του τον εαυτό, κι ίσως το κόμμα που αυτός συμβολίζει να στέκει για να υπηρετήσει τον εαυτό του μονάχα; Κάτι τέτοια πρέπει να τα προσέχει κανείς, είτε γραφίστας είτε πολύ περισσότερο εικαστικός, εκτός εάν καταφεύγουμε σε γονατογραφήματα κι όχι σε μελετημένες συνθέσεις.
Το αποτέλεσμα της αιώρησης των τριγώνων πάσχει και στην ίδια την επιθυμητή εκλογική ωφέλεια της εικαστικής σύνθεσης, αφού αυτή καταλήγει επίπεδη, χωρίς προοπτικό βάθος, στερούμενη γεωμετρικούς όγκους. Η κοινή ανθρώπινη εμπειρία μας επιτρέπει να κινηθούμε μέσα στον χώρο της πραγματικότητας, που τον ορίζουν όγκοι τριών διαστάσεων, κι η εξέλιξη της κίνησης προσφέρει την αισθητοποίηση της τέταρτης, δηλαδή του χρόνου. Εδώ επελέγη η απόρριψη του χώρου, κι αυτό έχει ενδιαφέρον για ένα κόμμα εξουσίας που διακηρύσσει πως επιθυμεί να διειδύσει εκλογικά κι ιδεολογικά και σ’ άλλους χώρους. Πού ’ν’ τος ο χώρος;
Συμπερασματικά:
Το νέο σήμα της Νέας Δημοκρατίας δεν εμπνέει αίσθηση σταθερότητας, καθώς τα εφτά του τρίγωνα είτε αιωρούνται στο κενό, είτε προβάλλουν πάνω σ’ ένα ασαφές και μονοχρωμικό κενό σε μιαν ασύνδετη διάταξη, επιτρέποντας, όπως είδαμε, τον σχηματισμό των γραμμάτων στο εσωτερικό τους. Αποτέμνουν έτσι με τις αιχμηρές τους γωνίες τα δύο γράμματα, και απειλούν σαν λάμες το μάτι που ακολουθεί την πορεία των γραμμών τους.
Το νέο σήμα απορρίπτει την αξία προβολής του χώρου, δεν αξιοποιεί μήτε προσχηματικά το προοπτικό βάθος, προκρίνοντας αντιθέτως την δισδιάστατη επιφάνεια, που ειν’ επίπεδη.
Δεν διακρίνονται συνδέσεις μεταξύ των σχημάτων, αλλ’ η αταξία που επικρατεί εξυπηρετεί μονάχα την φόρμα—την απόδοση των γραμμάτων δια της αφαίρεσης—κι οι συμβολισμοί του εμβλήματος είναι είτε απλοϊκοί είτε δεν συμφωνούν με την ρητορική εικόνα που η ηγεσία του κόμματος θα ενδιαφερόταν να περάσει, λογουχάρη της ενότητας και της συνεκτικότητας των μερών της.
Η ζωγραφική αξιοποιεί το χρώμα, τη γραμμή, το σχήμα, τον όγκο, την ψευδαίσθηση του χώρου μέσα απ’ το προοπτικό βάθος, και τη σύνθεση. Το νέο έμβλημα πάσχει σ’ ολ’ αυτά τα επίπεδα, και απορρίπτει εξαρχής κάθε εξέταση του ερωτήματος «ποιά είναι η θέση του ανθρώπου σ’ όλο αυτό;» Απλά δεν υπάρχει άνθρωπος, και τούτο φανερώνει πως όταν το σχεδίαζαν είχαν στο νου τους το έμβλημα μιας εμπορικής επιχείρησης περασμένων εποχών, κι όχι ενός κόμματος του 21ου αιώνα.
Εκτιμώ πως το νέο έμβλημα δεν έτυχε μελετημένου σχεδιασμού, και υποθέτω πως πληρώθηκαν άνθρωποι γι’ αυτό, που όμως επέλεξαν ν’ αφήσουν αναξιοποίητα το λεξιλόγιο και τα εργαλεία της τέχνης, όσο και να μην υπηρετήσουν τους ισχυρούς συμβολισμούς που θα μπορούσε να κουβαλήσει μέσα της μια επιτυχημένη σύνθεση. Μεριμνώντας λίγο γι’ αυτά, διεκπεραίωσαν ένα αποτέλεσμα που δεν γεννά θετικούς συσχετισμούς στο μυαλό του θεατή, δεν του προκαλεί θετικά συναισθήματα, και δεν εκφράζει επιτυχώς τα νοήματα που θα όφειλε να εκφράζει. Αιωρείται αναπάντητο το ερώτημα «ποιά σκοπιμότητα και ποιά προτεραιότητα εξυπηρετεί;»
Γι’ ακόμα μια φορά θα ισχυριστώ πως η ηγεσία του κόμματος πρέπει να προσλάβει λογογράφους για τις ομιλίες του προέδρου που να βρίσκονται σ’ επαφή με τις νέες τάσεις σύνταξης του δημόσιου λόγου στο εξωτερικό και που θα εκτιμούν την αξία κάθε λέξης, κάθε παραγράφου, κάθε επιχειρήματος στην οικονομία ενός κειμένου, και τώρα προσθέτω να προσλάβει καί γραφίστες μ’ επίγνωση των οπτικών εργαλείων και των χρησιμοτήτων τους για τον χειρισμό μια εικόνας που όταν σχεδιαστεί επιτυχημένα τότε δύναται να γεννήσει ισχυρές εντυπώσεις που μένουν στο μυαλό, να τροφοδοτήσει ζωηρά συναισθήματα, και να μεταδώσει ωφέλιμα για το κόμμα νοήματα και εικόνες στον θεατή τους.
