Απαντητική επιστολή προς τον αρχιεπίσκοπο Τιράνων, Αναστάσιο που εκφράζει φόβος για σχίσμα με αφορμή το ουκρανική ζήτημα απέστειλε ο οικουμενικός πατριάρχης, Βαρθολομαίος.
Στην επιστολή του με ημερομηνία 14 Ιανουαρίου 2019 ο αρχιεπίσκοπος Τιράνων είχε εκφράσει την διαφωνία του ότι «η παρούσα διασάλευση και ο εμφανής διχασμός θα κρατήσουν για λίγο και ότι όλες οι αυτοκέφαλες εκκλησίες θα δεχθούν τελικώς τα γενόμενα» και είχε ζητήσει από «το Οικουμενικό Πατριαρχείο να συγκαλέσει Πανορθόδοξο Σύναξη ή Σύνοδο προκειμένου να προληφθεί ο κίνδυνος σχίσματος που θα απειλήσει την αξιοπιστία της ορθοδοξίας».
Ο οικουμενικός πατριάρχης, Βαρθολομαίος στην απάντηση του ξεκαθαρίζει ότι δεν υπήρξαν πολιτικές σκοπιμότητες και άλλα κίνητρα για την απονομή του τόμου Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία αλλά είναι μια πρακτική αιώνων στην ορθόδοξη εκκλησία.
Συγκεκριμένα, ο οικουμενικός πατριάρχης ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι «ορῶμεν, οὖν, Μακαριώτατε, ποίας εὐθύνης Θρόνος ἐστίν ὁ τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί ποίων τρόπων μέτοχος καί διάδοχος ὀφείλει ἵνα ἀνυπερθέτως καθίσταται ὁ κατά καιρούς καί χρόνους Ἀρχιεπίσκοπος αὐτοῦ καί Οἰκουμενικός Πατριάρχης. Ἐξ ὅλων τῶν ἀσφαλῶν καί ἑστώτων τούτων συνάγεται ἀδιαμφισβητήτως ὅτι αἱ ἐπί μέρους κατά τόν παρελθόντα καί τόν νῦν αἰῶνα διορθόδοξοι προσπάθειαι καί πρωτοβουλίαι τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας ἐσφαλμένως ἐξελήφθησαν τυχόν ὑπό τινων ὡς ἀπεμπόλησις τῶν τοιούτων ἀμετακινήτων εὐθυνῶν ἅμα δέ καί διακονικῶν προνομιῶν αὐτῆς ἐν ὀνόματι οἱονεί τινος κοινοβουλευτικῆς ὁμοσπονδίας- ὡς καί ρητῶς ἐλέχθη ἀτυχῶς- τῶν ἐπί μέρους Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, ἥτις συναποφασίζει μετά τῶν Πρεσβυγενῶν Θρόνων ἐπί παντός θέματος».
Και συνέχισε: «Τά νεωστί καί οὕτω καλούμενα “αὐτοκέφαλα” ἐδόθησαν καί δίδονται ὑπό τῆς κοινῆς τροφοῦ τῶν Ὀρθοδόξων Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας διά τήν ἐν τοῖς ἐπί μέρους καλλιτέραν καί εὔρυθμον ἐσωτερικήν ὀργάνωσιν τῶν καθ᾿ ἕκαστα Ἐκκλησιῶν καί οὐχί διά νά παραλλάσσεται τό ἅγιον πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας, τό προκῦψαν ἐκ τῆς μακρᾶς ἱεροκανονικῆς ἐν Οἰκουμενικαῖς Συνόδοις παραγωγῆς πρός δημιουργίαν ἐσφαλμένης ἀντιλήψεως αὐταρκῶν τοπικῶν ἐκκλησιῶν καί κατακερματισμοῦ τοῦ ἑνός καί ἀδιαιρέτου Σώματος τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας».
«Ἡ Αὐτοκεφαλία ἀπομονουμένη καί ὑπερτονιζομένη καθίσταται προβληματική καθώς δέν ὑπηρετεῖ τόν σκοπόν δι᾿ ὅν αὕτη ἐθεωρήθη εὔχρηστος ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Εἰρήσθω δ᾿ ἐνταῦθα ὅτι τά Αὐτοκέφαλα καθεστῶτα, τά ὑφ᾿ ὅρους καί τρόπους παραχωρούμενα ὑπό τῆς Μητρός Ἐκκλησίας διά τάς κατά καιρούς καί χρόνους ζωτικάς ἀνάγκας τῶν ἀνά τήν Οἰκουμένην τέκνων αὐτῆς, οὐ τυγχάνουσιν ἀμετακίνητον καί στατικόν σύστημα ἀλλά προσαρμοζόμενον εἰς τάς ποιμαντικάς ἐπιταγάς τῆς σήμερον, μεθ᾿ ἱερότητος καί πολλῆς περισκέψεως», τόνισε ο οικουμενικός πατριάρχης.
