Γράφει η Δρ. Βασιλική Καλοδήμου.
Τα βλαστικά κύτταρα παρουσιάζουν τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρον καθώς θεωρείται πως οι ιδιότητες που διαθέτουν ίσως να οδηγήσουν σε πολλές λύσεις στο μέλλον, σε ότι αφορά κυρίως σε ανίατες σοβαρές ασθένειες.
Στην ουσία, τα βλαστικά κύτταρα μελετώνται συστηματικά τα τελευταία 40 χρόνια.
Πρόκειται λοιπόν για μια καινούργια θεραπευτική προσέγγιση, για ένα «νέο» εργαλείο στη διάθεση των ερευνητών. (Newcomb, et. al., 2009)
Η ταυτότητα των παντοδύναμων αυτών κυττάρων που έχουν την ικανότητα αναγέννησης, αποκαλύφθηκε την δεκαετία του 1950 ύστερα από πειράματα που έγιναν στο μυελό των οστών. Χάρη στα πειράματα αυτά επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη των βλαστικών κυττάρων και εξελίχθηκε κλινικά η μεταμόσχευση μυελού των οστών, μια θεραπεία που χρησιμοποιείται ευρύτατα στην ιατρική σήμερα.
Τι είναι τα βλαστικά κύτταρα ομφαλοπλαντιακού αίματος (ΟΠΑ)
Τα βλαστικά κύτταρα, είναι αρχέγονα, πολυδύναμα κύτταρα που διατηρούν την ικανότητα να διαιρούνται και να διαφοροποιηθούν προς οποιοδήποτε κυτταρικό τύπο.
Η μεγάλη φυσιολογική σημασία τους έγκειται στα δύο πολύ βασικά γνωρίσματά τους:
- ότι είναι αδιαφοροποίητα κύτταρα με την ικανότητα για συνεχή διαίρεση,
- αλλά και ότι κάτω από κατάλληλες πειραματικές συνθήκες, μπορούμε να οδηγήσουμε τη διαφοροποίησή τους προς συγκεκριμένο κυτταρικό τύπο.
Πηγές βλαστικών κυττάρων είναι:
- Ο μυελός των οστών ενηλίκων.
- Το περιφερικό αίμα των ενηλίκων.
- Το αίμα του ομφάλιου λώρου των νεογνών.
Ποια η διαδικασία συλλογής, επεξεργασίας και φύλαξης των βλαστικών κυττάρων
Η λήψη πραγματοποιείται από τον μαιευτήρα αμέσως μετά τον τοκετό και την περίδεση του ομφαλίου λώρου.
Η σωστή συλλογή του αίματος είναι πολύ σημαντική για τη μετέπειτα επεξεργασία και αποθήκευση του.
Η διαδικασία είναι απλή, διαρκεί περίπου 5 λεπτά και είναι εντελώς ακίνδυνη για το παιδί και τη μητέρα, δεδομένου ότι πραγματοποιείται μετά τον τοκετό.
Οι γονείς πρέπει να έχουν προμηθευτεί εγκαίρως το πακέτο συλλογής το οποίο πρέπει να διατηρήσουν σε άριστη κατάσταση, (σε θερμοκρασία δωματίου), μέχρι να το παραδώσουν στο μαιευτήρα πριν από τον τοκετό.
Η συλλογή γίνεται αμέσως μετά από τον τοκετό σε ειδικά αποστειρωμένο ασκό και αποστέλλεται στο εργαστήριο μας.
Η επεξεργασία του δείγματος στο εργαστήριο μας πραγματοποιείται άμεσα (αμέσως μετά από την συλλογή), εκμηδενίζοντας έτσι τους κινδύνους απώλειας σε κυτταρικούς πληθυσμούς και στην βιωσιμότητα του δείγματος.
Τέλος, τα απομονωμένα κύτταρα φυλάσσονται στις ειδικές εγκαταστάσεις μας, σε κατάλληλες συνθήκες και θερμοκρασία (-1960 C υγρού αζώτου).
Ποιες είναι οι πιθανότητες βιωσιμότητας των βλαστικών κυττάρων
Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο αυτή τη στιγμή ότι τα κύτταρα που κρυοσυντηρούνται στους -196° C υγρού αζώτου χάνουν είτε την καθορισμένη in-vitro βιωσιμότητα, είτε τη βιολογική δραστηριότητά τους.
Επομένως, αυτή τη στιγμή, καμία «ημερομηνία λήξης» δεν μπορεί να οριστεί στο ομφαλοπλακουντιακό αίμα που καταψύχεται σε συνθήκες υγρού αζώτου.
Μελέτη που δημοσιεύτηκε από τον Broxmeyer έδειξε ότι μετά από 23 έτη κρυοσυντήρησης των βλαστικών κυττάρων ομφαλοπλαντιακού αίματος, αυτά διατηρούν όλες τις βιολογικές τους λειτουργίες.
Γιατί οι γονείς πρέπει να κρατήσουν τα βλαστικά κύτταρα του παιδιού τους
Το ομφαλοπλακουντιακό αίμα, το οποίο μέχρι πριν λίγα χρόνια θεωρείτο βιολογικό λήμμα αποδεικνύεται βιολογικός πλούτος, έστω και αν για την ώρα τα περισσότερα πρωτόκολλα βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο.
Η πρώτη αυτόλογη μεταμόσχευση ΟΠΑ, έγινε με επιτυχία στην Ευρώπη το 2001 για τη θεραπεία ενός βρέφους 10 μηνών που έπασχε από μια μορφή καρκίνου του οφθαλμού (με χρήση πειραματικού πρωτοκόλλου), το Ρετινοβλάστωμα, ενώ τον Ιανουάριο το 2007 ανακοινώθηκε και η πρώτη αυτόλογη μεταμόσχευση ΟΠΑ για τη θεραπεία παιδιατρικής λευχαιμίας (Hayani et al, (2007) Leukemia Pediatrics. 119:296-300).
Η αλματώδης πρόοδος που παρατηρείται στον τομέα προβλέπεται να προσφέρει νέες λύσεις για την ανάπτυξη αποτελεσματικότερων φαρμάκων και να οδηγήσει στην εφαρμογή πρωτοποριακών θεραπειών ακόμα και για ασθένειες που μέχρι σήμερα θεωρούμε ανίατες.
Ευθύνη όλων μας λοιπόν είναι να διασφαλίσουμε ότι η επιστημονική αυτή γνώση δεν θα γίνει αντικείμενο παραπληροφόρησης ή ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης αλλά μοναδικός της γνώμονας θα αποτελέσει ο σεβασμός προς την ανθρώπινη ζωή και την προσφορά στην επιστήμη.
Ποια είναι η διαφορά μεσεγχυματικών κυττάρων και αιμοποιητικών κυττάρων
Τα μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα δεν έχουν αιμοποιητική δραστηριότητα, έχουν όμως μεγάλη «πλαστικότητα», μπορούν να δημιουργήσουν τύπους κυττάρων, όπως κύτταρα των οστών, χονδροκύτταρα, λιποκύτταρα, μυοκύτταρα, κύτταρα του μυοκαρδίου, νευρικά κύτταρα και κύτταρα του δέρματος, (πειραματικά πρωτόκολλα).
Υπάρχουν ασθένειες που αποδεδειγμένα θεραπεύονται σήμερα με βλαστικά κύτταρα;
Σήμερα τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα χρησιμοποιούνται σε ένα μεγάλο αριθμό αιματολογικών παθήσεων, όπως οξείες και χρόνιες λευχαιμίες, β-θαλασσαιμία, αναιμία Fanconi, δρεπανοκυτταρική αναιμία, σοβαρή απλαστική αναιμία, μη-Hodgkin’s λέμφωμα, ασθένεια Hodgkin’s, πολλαπλό μυέλωμα, και σοβαρή συνδυασμένη ανοσοανεπάρκεια.
Μέχρι τώρα έχουν πραγματοποιηθεί σε όλο τον κόσμο πάνω από 10,000 αλλογενείς μεταμοσχεύσεις:
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι διεθνώς έχουν δημοσιευθεί περισσότερα από 140,000 επιστημονικά άρθρα με αυτό το θέμα.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι περισσότερες ασφαλιστικές υγείας καλύπτουν όλα τα έξοδα για μια μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων, εάν πρόκειται για «συνήθη θεραπεία» κατά την διάγνωση του ασθενούς.
Συμπεράσματα:
- Φαίνεται πως οι προοπτικές είναι ανεξάντλητες και για τη γονιδιακή θεραπεία, την ανάπτυξη φαρμακευτικών σκευασμάτων για στοχευμένη θεραπευτική αγωγή, τις μεταγγίσεις αίματος, κλπ.
- Επιστημονικές ομάδες σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν αιμοποιητικά και μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα για τα ερευνητικά τους πρωτόκολλα, με στόχο την καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών της ζωής αλλά και τη θεραπεία παθολογικών καταστάσεων.
- Τα προβλήματα αφορούν θέματα ηθικής αλλά και την θέσπιση νομικού πλαισίου από την πολιτεία για την σωστή λειτουργία και εφαρμογή των ερευνητικών πρωτοκόλλων.
- Οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι στο μέλλον θα μπορέσουν να δώσουν λύσεις σε πολλές παθολογικές καταστάσεις, με την ευρεία εφαρμογή θεραπευτικών προσεγγίσεων που χρησιμοποιούν τα βλαστικά κύτταρα.
Κλείνοντας θα ήθελα να κάνω μια πολύ μικρή αναφορά για την χρήση των φυτικών βλαστικών κυττάρων σε κρέμες και στις αυτόλογες θεραπείες μαλλιών:
- Ο τομέας των καλλυντικών βλαστικών κυττάρων έχει αποδειχτεί πολύ κερδοφόρος τα τελευταία χρόνια πάρα το γεγονός ότι στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει καμία επιστήμη πίσω από τις ακριβές κρέμες και τις θεραπείες τους και φυσικά δεν έχουν έγκριση από την οργανισμό FDA.
Το FDA,(https://www.fda.gov/inspections-compliance-enforcement-and-criminal-investigations/warning-letters/cell-vitals-11242014, https://www.fda.gov/cosmetics/warning-letters-related-cosmetics/warning-letters-address-drug-claims-made-products-marketed-cosmetics), τα τελευταία χρόνια απέδωσε προειδοποιητικές επιστολές στον τομέα των καλλυντικών βλαστικών κυττάρων ως «κλήση αφύπνισης» μετά από καταγγελίες. Γνωρίζουμε ότι τα αυτόλογα βλαστικά κύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναζωογόνηση του προσώπου στην πλαστική χειρουργική, όχι όμως σε κρέμα γιατί δεν υπάρχουν πειστικά επιστημονικά δεδομένα που να δείχνουν ότι εκχυλίσματα βλαστικών κυττάρων από μια κρέμα μπορούν πραγματικά να αντιστρέψουν τη διαδικασία γήρανσης.
Η γνώμη μου είναι ότι μια καλή κρέμα είναι μια καλή κρέμα.
- Θεραπείες μαλλιών με βλαστικά κύτταρα την δεδομένη στιγμή στην χώρα μας αναφέρονται στην τεχνική PRP, (Platelet-Rich Plasma), πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια, το οποίο χρησιμοποιείται στην ορθοπεδική τα τελευταία 20 χρόνια με πολύ καλά αποτελέσματα. Η τεχνική χρησιμοποιεί ενέσεις συγκέντρωσης αιμοπεταλίων του ασθενούς για να επιταχύνει την επούλωση τραυματικών ή εκφυλιστικών βλαβών μυών, τενόντων, συνδέσμων και αρθρώσεων, για να βελτιώσουν τα μυοσκελετικά προβλήματα, αλλά δεν είναι επ ουδενί θεραπεία με βλαστικά κύτταρα.
