Γράφει ο Γιάννης Κίτσος*
Στις 18 Οκτωβρίου 1981, το ΠΑΣΟΚ αναλαμβάνει με σύνθημα την «Αλλαγή» την εξουσία της χώρας. Ύστερα από τέσσερα χρόνια που στη διάρκεια τους η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ήταν απρόθυμος εταίρος στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, κατά τη δεύτερη θητεία της μετά την επανεκλογή της το 1985 άρχισε να ανακαλύπτει απρόσμενα πλεονεκτήματα που είχε η συμμετοχή στην ΕΟΚ.
Όπως σήμερα, η οικονομία αντιμετώπιζε και τότε δυσκολίες. Η Ελλάδα, ως μια από τις φτωχότερες χώρες-μέλη , είχε καθαρά οφέλη από τη συμμετοχή της, και τα οφέλη υπερέβαιναν κάθε προσδοκία. Σε εκείνη την αρχική φάση που οδηγούσε στη δημιουργία της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς το 1992, μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού της ΕΟΚ αφορούσε μεταβιβάσεις πόρων από τα πλουσιότερα κράτη στα φτωχότερα. Ήταν μια εκδοχή της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ για την αναδιανομή εισοδήματος. Τεράστια ποσά ήρθαν στην Ελλάδα με την μορφή Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης και Πακέτων Σταθεροποίησης, ενώ η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) είχε ως συνέπεια πρωτοφανής επιδοτήσεις στους Έλληνες αγρότες. Το ΠΑΣΟΚ από κόμμα της άκρας αριστεράς μεταμορφώθηκε σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα δυτικού τύπου.
Πραγματικά η ένταξη μας στην ΕΟΚ άλλαξε σημαντικά την ζωή του Έλληνα τόσο ως προς το επίπεδο ζωής που άρχισε να γίνεται δυτικού τύπου – ξεβλαχέψαμε, όπως μας λέει και ο Πέτρος – όσο και σε επίπεδο κάποιων υποδομών, αφού στα επόμενα 15 έτη κατασκευάστηκαν αυτοκινητόδρομοι, γέφυρες κ.α.. Αυτό, όμως, δεν συνέβη εξαιτίας της αναδιανομής, καθώς την ίδια στιγμή μεγάλη ανάπτυξη υπήρξε και στα πλουσιότερα κράτη της ΕΟΚ. Επ’ ουδενί δεν αμφισβητείται ούτε τότε ούτε και τώρα η συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ. Αμφισβητείται τα μάλα ότι η λογική της αναδιανομής έκανε ή και θα κάνει πιο παραγωγική και ανταγωνιστική την χώρα.
Η ανάπτυξη, λοιπόν, αυτή δεν στηρίχτηκε στις μεταβιβάσεις πόρων αλλά στην παραγωγική τους οικονομία, στα σύγχρονα πρότυπα παραγωγής και εμπορίου στα οποία εντάχθηκαν τα πλούσια κράτη αυτά εκμεταλλευόμενα τις νέες ευκαιρίες. Στην Ελλάδα ενώ η αναδιανομή θα περίμενε κανείς να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα της οικονομίας της, το μόνο που κατάφερε ήταν μέσα από τις μεταβιβάσεις πόρων, δηλαδή επιδοτήσεις και δανεικά, να γίνει ο μεγαλύτερος καταναλωτής παραγόμενων αγαθών των πλουσιότερων αυτών κρατών. Ένα υδροκέφαλο κράτος που απλά καταναλώνει χωρίς σοβαρό αναπτυξιακό μοντέλο και σχεδιασμό και φυσικά χωρίς μεταρρυθμίσεις κατέληξε το 2010 εκεί που όλοι γνωρίζουμε.
Για να επιβεβαιωθεί η παραπάνω πραγματικότητα, μια μελέτη (David Dollar, Tatjana Kleineberg και Aart Kraay «Growth still is good for the poor») σε 118 χώρες, που εξετάζει τέσσερις δεκαετίες, δείχνει ότι σχεδόν όλη η εισοδηματική αύξηση των πιο φτωχών ανθρώπων της κοινωνίας οφείλεται στη μέση ανάπτυξη των χωρών αυτών, παρά σε αλλαγές στην εισοδηματική κατανομή. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τη διαφορά ανάμεσα σε αυτή την παρατήρηση και τη (συχνά μυθολογική) θεωρία του «φαινομένου της διάχυσης προς τα κάτω», η οποία υποθέτει ότι μόνο αν οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, μπορεί να πέσουν μερικά ψίχουλα απ’ το τραπέζι τους στους πιο φτωχούς. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Οι φτωχοί εκμεταλλεύονται τις νέες ευκαιρίες που ανοίγονται για να ενταχθούν σε σύγχρονα πρότυπα παραγωγής και εμπορίου, και πλουτίζουν μόνοι τους αντί να περιμένουν να τους βοηθήσει κάποιος άλλος.
Η Ελλάδα παραμένει σήμερα από τα φτωχότερα κράτη της ΕΕ. Οι επιπτώσεις στην οικονομία της από τα μέτρα και περιορισμούς εξαιτίας της πανδημίας απειλούν να επιδεινώσουν περαιτέρω την θέση της. Κι όμως εμείς αντί μέσα από ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις να εκμεταλλευτούμε νέες ευκαιρίες που ανοίγονται για να εντάξουμε σύγχρονα πρότυπα παραγωγής και εμπορίου συνεχίζουμε να επιμένουμε μόνο στις μεταβιβάσεις πόρων από τα πλουσιότερα κράτη της ΕΕ. Περιμένουμε το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ 2021-2027 για να κάνουμε την χώρα «πράσινη» και με υπηρεσίες 5G.
Με μικρή παρένθεση την τεράστια μεταρρυθμιστική προσπάθεια της κυβέρνησης Σαμαρά δεν έχει αλλάξει κάτι. Ελλείψει άλλων κονδυλίων, προσωρινά αυτό φαίνεται στην κυνική ομολογία του Υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου συνεχίζει να αξιοποιεί τα κονδύλια δημιουργίας δομών για το λαθρομεταναστευτικό, όχι ως λύση του, αλλά ως όχημα νέων μη παραγωγικών θέσεων απασχόλησης και μη βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας. Και όταν τελειώσουν τα κονδύλια οι δομές θα ρημάξουν, όπως αντίστοιχα ρήμαξαν και οι αθλητικές εγκαταστάσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.
Μαζί με τις ρημαγμένες υποδομές θα μας ξεμείνουν αμανάτι και εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές να σέρνονται σαν τις άδικες κατάρες στην χώρα, αφού εξαιτίας της απουσίας ολοκληρωμένου αναπτυξιακού σχεδιασμού θα αδυνατούμε να τους απορροφήσουμε παραγωγικά. Τον κ. Μηταράκη, όμως, πέραν της βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας φαίνεται να μην τον απασχολεί ούτε και η εθνική της ασφάλεια.
Την ίδια ακριβώς λογική την βρίσκουμε, όμως, παντού. Από το 2021 μέχρι το 2027 υπολογίζεται να εισρεύσουν δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ στην ελληνική οικονομία με μοναδικό στόχο τη μείωση του αποτυπώματος του άνθρακα αλλά όχι τις μελλοντικές ενεργειακές μας ανάγκες. Και γιατί να υπάρχουν σοβαρές ενεργειακές ανάγκες αφού θα συνεχίσουμε μόνο να καταναλώνουμε; Θα αγοράζουμε ηλεκτρικά οχήματα και ενεργειακό εξοπλισμό ανανεώσιμων πηγών που θα παράγουν τα πλούσια κράτη της ΕΕ. Θα εισρεύσουν δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ με σκοπό να υιοθετήσουμε υπηρεσίες 5G για να μπορούμε, όμως, να κατεβάζουμε πιο γρήγορα data στα κινητά μας και να είμαστε πιο εξελιγμένοι από πριν καταναλωτές των παραγόμενων αγαθών από τα πλουσιότερα κράτη της ΕΕ. Όταν θα πάψουμε να καταναλώνουμε, μαζί με τις δομές φιλοξενίας λαθρομεταναστευτών θα ρημάξουν και αυτά τα έργα.
Την σημερινή κυβέρνηση, όπως και τον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου, δεν την απασχολεί τόσο ούτε και αυτή η εθνική ασφάλεια της χώρας. Η στάση της να αντιμετωπίζει κατευναστικά τις παράλογες διεκδικήσεις και απειλές της Τουρκίας, προτάσσοντας την οικονομία των επιδοτήσεων και παροχών έναντι της γεωστρατηγικής και εθνικών συμφερόντων, δείχνει ότι, μαζί με την συμφωνία των Πρεσπών, έχει αρχίσει να συμβιβάζεται και με μια ακόμα εθνική ήττα.
Ο σημερινός σχεδιασμός της χώρας – τρόπος του λέγειν – θυμίζει σε μεγάλο βαθμό εκείνο των προηγούμενων σοσιαλδημοκρατικών δεκαετιών. Εν αντιθέσει με το ΠΑΣΟΚ του 1981, η σημερινή κυβέρνηση μπορεί να ήταν και να είναι οπαδός της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά η πολιτική της, ενώ στα λόγια προβάλει τις φιλελεύθερες καταβολές της, στην πράξη θυμίζει μια σοσιαλδημοκρατικού τύπου προηγούμενων δεκαετιών. Η ΝΔ από υπερήφανο κόμμα της κεντροδεξιάς, που το άφησε ο Αντώνης Σαμαράς, μεταμορφώθηκε σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα δυτικού τύπου. Τα ευρωπαϊκά κονδύλια που αναμένουμε θα αλλάξουν την ζωή του Έλληνα τόσο ως προς το επίπεδο ζωής όσο και σε επίπεδο κάποιων υποδομών, όπως και τότε. Συνεχίζουμε άλλωστε να προβάλουμε το πρόσωπο του παρία της Ευρώπης και να επιμένουμε μόνο στην αναδιανομή που αυτή παρέχει!
Αλλά αυτό μέχρι την επόμενη κρίση που θα κληθούμε να διαχειριστούμε, καθώς το κράτος, χωρίς ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και σοβαρό αναπτυξιακό μοντέλο και σχεδιασμό συνεχίζει να στηρίζεται σε πήλινα πόδια. Με τη διαφορά ότι, μετά από τις καταστροφικές επιπτώσεις των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, η κρίση αυτή δεν θα αργήσει πολύ να έρθει. Και αυτή τη φορά δεν θα είναι μόνο οικονομική αλλά και εθνική.
Γυρίσαμε την πλάτη στο μεταρρυθμιστικό έργο της κυβέρνησης Σαμαρά για να επιστρέψουμε στις παλιές κακές μας συνήθειες. Για να γίνουμε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα δυτικού τύπου. Ακόμη να συνειδητοποιήσουμε ότι ποτέ δεν πλήθυναν τα λεφτά… εμείς συνηθίσαμε την φτώχεια. Οι παλιές αυτές κακές συνήθειες, ας καταλάβουμε όσο έχουμε χρόνο ακόμα, πρέπει άμεσα να αλλάξουν…
