Γράφει ο Στέλιος Ιατρού.
Ενόψει του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης της περασμένης εβδομάδας (St. Petersburg International Economic Forum, SPIEF), ο Βλαντίμιρ Πούτιν συναντήθηκε στις 9 Ιουνίου με νέους επιχειρηματίες, μηχανικούς, κι επιστήμονες που είχαν προσκληθεί να παρακολουθήσουν το φόρουμ, σε κάτι που έμοιαζε με χαλαρό town hall meeting στο Συγκρότημα Τεχνούπολης για την Καινοτομία και την Εκπαίδευση της Έκθεσης για τα Κατορθώματα της Εθνικής Οικονομίας της Μόσχας (Инновационно-образовательный комплекс «Техноград», Выставка достижений народного хозяйства, VCNKh).
Οι παρευρισκόμενοι ήσαν, όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, προσεκτικά διαλεγμένα άτομα που λειτούργησαν ως κομπάρσοι στο δρώμενο που είχε στηθεί για να φανεί πως ο πεφωτισμένος πρόεδρος απευθύνεται με άνεση κι αισιοδοξία στην επόμενη γενιά της Ρωσίας, στο επιχειρηματικό, επιστημονικό, κι εκπαιδευτικό της μέλλον, με τον υπαινιγμό να γίνεται πως υπάρχει μέλλον, παρά τη Δυτική διατράνωση περί κυρώσεων και λοιπών ανένδοτων — δεν έχει ούτε μια βδομάδα που οι ΗΠΑ ανέστειλαν μέχρι τον Δεκέμβριο με ειδική τους ρύθμιση την εφαρμογή των κυρώσεων σε καμιά δεκαριά ρωσικές τράπεζες που εξυπηρετούσαν συναλλαγές για αγορά ορυκτών καυσίμων, οπότε βγάλτε συμπέρασμα.
Όπως και να ’χει, καί αυτή η τοποθέτησή του, που προηγήθηκε της ομιλίας με την οποία έκλεισε το Φόρουμ, συνάμα με τις συνακόλουθες απαντήσεις στις προφανώς αυθόρμητες ερωτήσεις που δέχτηκε απ’ τους νέους, συνέθεσε ακόμα ένα μανιφέστο, όπου ο πρόεδρος εξέθεσε και πάλι μιαν υπεράσπιση της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» και άλλα κρεμλινικά δόγματα περί της κυριαρχίας ενός έθνους κράτους. [Για την αγγλική μετάφραση της ομιλίας του, κλικ εδώ]
Ας απομονώσουμε μιάμιση παράγραφο της ομιλίας του. Καθώς συνηθίζει ο Πούτιν απ’ το 2007 κ.εξ. (καί ο Ερντογάν στις δικές του ομιλίες), καταφεύγει σε ανιστορικά αφηγήματα για την τεκμηρίωση των επιλογών του. Το χωρίο που μας ενδιαφέρει είναι το ακόλουθο:
«Peter the Great waged the Great Northern War for 21 years. On the face of it, he was at war with Sweden taking something away from it… He was not taking away anything, he was returning. This is how it was. The areas around Lake Ladoga, where St Petersburg was founded.When he founded the new capital, none of the European countries recognised this territory as part of Russia; everyone recognised it as part of Sweden. However, from time immemorial, the Slavs lived there along with the Finno-Ugric peoples, and this territory was under Russia’s control. The same is true of the western direction, Narva and his first campaigns. Why would he go there? He was returning and reinforcing, that is what he was doing.
Clearly, it fell to our lot to return and reinforce as well. And if we operate on the premise that these basic values constitute the basis of our existence, we will certainly succeed in achieving our goals.»
Αποδίδω στα ελληνικά:
«Ο Μέγας Πέτρος διεξήγε τον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο για 21 έτη. Εκ πρώτης όψεως, βρισκόταν σε πόλεμο με τη Σουηδία αρπάζοντας κάτι από κείνην… Δεν άρπαζε τίποτα, επέστρεφε κάτι. Έτσι είχαν τα πράγματα. Οι περιοχές γύρω από τη Λίμνη Λαντόγκα, όπου ιδρύθηκε η Αγία Πετρούπολη. Όταν ίδρυσε τη νέα πρωτεύουσα, καμία απ’ τις ευρωπαϊκές χώρες δεν αναγνώριζαν την περιοχή αυτή ως τμήμα της Ρωσίας· όλοι την αναγνώριζαν ως τμήμα της Σουηδίας. Εντούτοις, ανέκαθεν οι Σλάβοι ζούσαν εκεί πλάι στους φιννο-ουγγρικούς πληθυσμούς, και αυτή η έκταση βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Ρωσίας. Το ίδιο είναι αληθές και για τα δυτικά, προς τη Νάρβα και τις πρώτες του εκστρατείες. Γιατί πήγε προς τα εκεί; Επέστρεφε εδάφη (στη Ρωσία) και ενίσχυε (το κράτος), αυτό ήταν που έκανε.
Προφανώς, έλαχε σε μας να επιστρέψουμε εδάφη (στη Ρωσία) και να ενισχύσουμε (το κράτος) εξίσου. Και εφόσον λειτουργούμε εδραζόμενοι πάνω στο ότι αυτές οι βασικές αρχές συνιστούν τη βάση της ύπαρξής μας, οπωσδήποτε θα επιτύχουμε τους στόχους μας.»
Την ίδια μέρα, ο Πούτιν είχε επισκεφτεί στον ίδιο πολυχώρο την έκθεση «Πέτρος ο Μέγας: Η Γέννηση της Αυτοκρατορίας», όπου σχολίασε πως ο Τσάρος Πέτρος Α΄ συνέλεγε με τους πολέμους του τη χαμένη ρωσική γη, όπως διατείνεται πως κάνει σήμερα κι ο νυν ένοικος του Κρεμλίνου. Για το τσαρικό αυτό ιδεολόγημα περί συλλογής της ρωσικής γης που μασκάρευε τους ρωσικούς πολέμους ως bella iusta έχω ξαναγράψει — βλ. ενδεικτικά «Από τη Ρωσία με αγάπη» εδώ.
Πίσω στο απόσπασμα, ας δούμε δύο πραγματολογικά που ξεχωρίζουν και κατευθύνουν τη σκέψη μας εκεί που θέλει να την τραβήξει ο Μόσχοβος ηγεμόνας.
Πρώτον, ο Πούτιν αναφέρθηκε στη Λίμνη Λαντόγκα, που βρίσκεται στην τέως φινλανδική γη της Καρελίας (φινλ. Laatokka, αρχικά Nevajärvi] στη σημερινή περιφέρεια του Λένινγκραντ. Στο νησάκι αυτής της λίμνης είναι χτισμένη και η σταυροπηγιακή Μονή Βαλαάμ.
Τον Μεσαίωνα, οι Ρως του Κιέβου, που ήσαν Βάραγγοι, δηλαδή Βίκινγκς, κι όχι Σλάβοι, είχαν οικοδομήσει εκεί ένα οχυρό «εμπόριόν» τους, τη Στάραγια Λαντόγκα στον ποταμό Βολχόβ ήδη απ’ τον 8ο αιώνα. Τον 12ο και 13ο αιώνα, η περιοχή μαζί με τη ζώνη των σημερινών Βαλτικών Δημοκρατιών, κυρίως της Εσθονίας (Terra Mariana ή Livonia) είχε καταστεί διαφιλονικούμενη και θέατρο των πολέμων μεταξύ του Νόβγκοροντ και της Σουηδίας όπως και του Νόβγκοροντ και των Ιπποτών των Ρωμαιοκαθολικών Βόρειων Σταυροφοριών, ειδικά της Αδελφότητας του Ξίφους που ήταν ένας Λιβονικός κλάδος των Τευτόνων — βλ. για παράδειγμα τη Μάχη των Πάγων (γερμ. Schlacht auf dem Eise, ρωσ. Ледовое побоище, 5 Απρ 1242) μεταξύ των Λιβόνων, των Δανών, και της Επισκοπής του Ντόρπατ απ’ τη μια και των δυνάμεων του Νόβγκοροντ και του Βλαντίμιρ-Σούζνταλ υπό τον Πρίγκιπα Αλέξανδρο Νιέφσκι απ’ την άλλη, που αφηγήθηκε ο Σεργκέι Αϊζενστάιν στην ταινία «Алекса́ндр Не́вский» (1938) με μουσική επένδυση Σεργκέι Πρακόφιεφ. Λίγο πριν τον Β΄ ΠΠ και την υπογραφή του μυστικού συμμαχικού Συμφώνου Ρίμπεντροπ-Μολότοφ μεταξύ της ΕΣΣΔ και του ναζιστικού Γ΄ Ράιχ, ο σταλινισμός ανέσυρε τις μεσαιωνικές νίκες του Νόβγκοροντ εναντίον των Δυτικών και των Τευτόνων ως αλληγορία της σοβιετικής έριδας με τους Γερμανούς Ναζί.
Δεύτερον, παραμένοντας στο θέμα «Σουηδία» αλλ’επεκτεινόμενος στο θέμα «Εσθονία, Λιθουανία, Λετονία, Πολωνία, γενικά Βαλτική», ο Πούτιν αναφέρθηκε στον νικηφόρο Ρωσο-Σουηδικό Πόλεμο του 1700-1721, που είναι γνωστός ως «Μεγάλος Βόρειος Πόλεμος». Συνεπεία του πολέμου, έδυσαν κι ανέτειλαν αυτοκρατορίες.
Μ’ αυτόν η Τσαρική Ρωσία ανακηρύχθηκε Αυτοκρατορία και αναδείχθηκε σε δύναμη μέσα στην Ευρώπη· παράλληλα, έσβησε για πάντα η γεωπολιτική και στρατιωτική επιρροή του Σουηδικού Βασιλείου, που είχε ακμάσει κατά τον προηγούμενο αιώνα και τον Τριακονταετή Πόλεμο (1618-1648)· τέλος, η Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία παρήκμασε οριστικά, με τη Ρωσία ν’ αποκτά την Εσθονία, τη Λιβονία, και την Ινγκρία, καθώς και άλλες κρίσιμες περιοχές σουηδικής και άλλης μέχρι τότε κυριαρχίας (Συνθήκη του Νύσταντ, 10 Σεπ 1721).
Ακόμα με τη Συνθήκη του Προύθου (23 Ιουλ 1711) έληξε ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος του 1710-1711 που διεξήχθη στο ίδιο πλαίσιο (ο Σουηδός Βασιλιάς Κάρολος ΙΒ΄ διωκόμενος απ’ τους Ρώσους είχε διαφύγει σε οθωμανικά εδάφη), με την Οθωμανική Αυτοκρατορία να αναγνωρίζεται επικυρίαρχος στην Αζοφική Θάλασσα και τις παράκτιες περιοχές της, που μόλις πρόσφατα είχαν περάσει σε ρωσικά χέρια με την υποταγή της εκείΤαταρικής Ορδής.
Επιπλέον, με τις Συνθήκες της Στοκχόλμης (1719 και 1720), η Πρωσία έλαβε μέρος της Σουηδικής Πομερανίας στη νότια βαλτική ακτή, όπου στο Stralsund οι Σουηδοί είχαν συντριβεί, το δε συμμαχικό της Αννόβερο έλαβε τα Δουκάτα Μπρέμεν-Φέρντεν, ενώ με τη Συνθήκη του Φρέντερικσμποργκ (14 Ιουλ 1720), το Βασίλειο της Δανίας-Νορβηγίας έλαβε απ’ τη Σουηδία την πλήρη κυριότητα επί του Σλέσβιγκ και 600.000 χρυσά σουηδικά δολάρια.
Σε μια παράγραφο, ο Πούτιν ανέσυρε στη μνήμη μια απ’τις χειρότερες στιγμές της Σουηδίας, που την υποχρέωσε να κλειστεί πίσω στη χερσόνησό της, εγκαταλείποντας τις νότιες και ανατολικές βαλτικές κτήσεις της, και να περάσει έκτοτε σε μιαν ουδετερότητα, απ’ την οποία εξήλθε εικονικά στα χρόνια των Ναπολεόντειων Πολέμων, και μόλις προ ολίγων εβδομάδων ξανά, όταν απέστειλε την αίτησή της για ένταξη στο ΝΑΤΟ, στην προσεχή σύνοδο του οποίου απ’ όσο φαίνεται δεν θα λάβει πρόσκληση, φανερώς ένεκα της τουρκικής ένστασης, μα σε ποιόν διέλαθε η ειδική σχέση μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας;
Όμως, στις ίδιες φράσεις του αποσπάσματος περιέχονται αναφορές που σχετίζονται καί με τον ιστορικό χώρο της Φινλανδίας, της Πολωνίας, και των Βαλτικών Δημοκρατιών, των οποίων η υστερομεσαιωνική και πρώιμη νεότερη, αχανής πολωνολιθουανική τους κοινοπολιτεία έσβησε μ’ αυτόν τον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο του Πέτρου Α΄, η οποία έφτανε μέχρι καί την Ουκρανία έως τη Μαύρη Θάλασσα.
Τέλος, με τον υπερεικοσαετή Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο, η Τσαρική Ρωσία του Πέτρου Α΄ κατέστη πραγματικά Αυτοκρατορία πλάι στις άλλες της Ευρώπης, αναφορά που έγινε για να υπαινιχθεί δύο πράγματα, που ο Πούτιν τα υπογράμμισε δύο φορές στις 9 Ιουνίου:
πρώτον, πως όπως ο πόλεμος εκείνος κράτησε εικοσιένα έτη, έτσι κι ο δικός του πόλεμος μπορεί ν’ αποβεί μακρός, είναι έτοιμος για κάτι τέτοιο, μέχρι να επιτύχει τους στόχους του, καθώς άλλωστε έχουν δηλώσει καί τα φερέφωνά του, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, Σεργκέι Λαβρόφ, Νικαλάι Πάτρουσεφ·
δεύτερον, πως με τον πόλεμό του στην Ουκρανία, απλά συλλέγει κι ο ίδιος ρωσική γη, κι έτσι πρόκειται δήθεν για δίκαιο πόλεμο, με τους όρους που ανιστορικά περιέγραψε καί τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους του Μεγάλου Πέτρου, και πως αυτή η ουκρανική εκστρατεία προορίζεται να είναι ιδρυτική μιας νέας αυτοκρατορικής φάσης της Ρωσίας.
Στο άρθρο μου που παρέθεσα νωρίτερα με τίτλο «Από τη Ρωσία με αγάπη» εξηγώ αναλυτικότερα τον τσαρικής καταγωγής γεωστρατηγικό σχεδιασμό που επιβάλλει αιώνες τώρα στη Ρωσία να κατακτά τους γείτονές της μέχρι να οχυρωθεί πίσω από φυσικά, γεωγραφικά όρια, οχυρώνοντας εννέα χερσαία περάσματα, κανένα εκ των οποίων δεν βρίσκεται στη σημερινή Ουκρανία, αλλά τα δύο σπουδαιότερα ευρωπαϊκά, το μεν βεσσαραβικό στη Ρουμανία-Μολδαβία, το δε πολωνικό πέρα απ’ τον Βιστούλα.
Η αναφορά στον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο με τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις που γέννησε εμπλέκοντας Σουηδία, Βαλτική, Δανία-Νορβηγία, Πρωσία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Πολωνία, Λιθουανία, Εσθονία, και Ρουμανία δεν υπήρξε τυχαία μα φανερώνει πολλά, ίσως δε κατά την εκτίμησή μου να επιβεβαιώνει πως η ρωσική εισβολή δεν θα σταματήσει εκεί, γιατί η ουκρανική γη γίνεται αντιληπτή απ’ το Κρεμλίνο μονάχα ως το κατώφλι για πιο πέρα.
