Το παραμύθι περί «ακροδεξιάς» στην Ευρώπη

• • Γράφει ο Ντέιβιντ Θάντερ*

Τελευταία, γίνεται πολύς λόγος για μια «ακροδεξιά έκρηξη» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Για παράδειγμα, το BBC δημοσίευσε τον τίτλο «Η ακροδεξιά προσβλέπει σε αύξηση των ψήφων της στην Ευρώπη», λίγο πριν τις εκλογές. Στις 5 Ιουνίου το Politico ανέφερε, «Καθώς η ακροδεξιά ανεβαίνει, οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αυτής της εβδομάδας θα αναδιατάξουν το πολιτικό τοπίο της ηπείρου». Ένας από τους μετεκλογικούς τίτλους του CNN έγραφε «Η ακροδεξιά ανεβαίνει αισθητά στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά το κέντρο εξακολουθεί να κρατά». Αυτού του είδους οι τίτλοι μπορεί να προϊδεάζουν για κάποια συναρπαστικά κείμενα, αλλά αποκαλύπτουν μια βαθιά έλλειψη κατανόησης του τι πραγματικά συμβαίνει πολιτικά στην Ευρώπη.

Πρώτον, ενώ θα βρείτε πάντα θύλακες ακροδεξιάς σκέψης στο πολιτικό σύστημα της Ευρώπης, η αντίληψη ότι τα νέα και αναδυόμενα πολιτικά κόμματα στα δεξιά είναι γενικώς «ακροδεξιά» είναι απλώς εσφαλμένη. Για παράδειγμα, αν επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μιας από τις μεγαλύτερες αναδυόμενες πολιτικές ομάδες που υποτίθεται ότι είναι μέρος του «ακροδεξιού κύματος», των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών, δεν σας υποδέχονται νεοναζιστικά συνθήματα, αλλά δεσμεύσεις για «προστασία των πολιτών και των συνόρων», «σεβασμό των δικαιωμάτων και της εθνικής κυριαρχίας των κρατών μελών», «προστασία του παγκόσμιου περιβάλλοντος με ένα κόστος που μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά», «βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας της ένωσης» και «συνεργασία με παγκόσμιους εταίρους».

Αν διαβάσετε τον ιστότοπο των Αδελφών της Ιταλίας (Fratelli d’Italia), του πολιτικού κόμματος που συνδέεται με την υποτιθέμενη «ακροδεξιά» Ιταλίδα πρωθυπουργό Giorgia Meloni, αναζητώντας αντιδραστικές και εξτρεμιστικές ιδέες, θα απογοητευτείτε βαθιά. Ο ιστότοπος εμφανίζει έναν αρκετά βαρετό κατάλογο πολιτικών προτάσεων για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, μια ασφαλέστερη Ευρώπη, ένα καλύτερο σύστημα υγείας, πολιτικές για την υποστήριξη των οικογενειών και την ενίσχυση του ποσοστού γεννήσεων, την αντίθεση στη βιο-παρακολούθηση («εμβολιαστικό πάσο») και την ανάγκη καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης.

Εδώ, για παράδειγμα, είναι μια μετάφραση μιας παραγράφου από την ευρωπαϊκή  εκλογική πλατφόρμα των Fratelli d’ Italia, σχετικά με τη μετανάστευση:

«Πρέπει να είναι η Ευρώπη που θα αποφασίζει ποιος θα εισέλθει στο έδαφός της, και όχι οι εγκληματικές οργανώσεις ή οι εξωτερικοί παράγοντες που ενδιαφέρονται να χρησιμοποιήσουν τις μεταναστευτικές ροές ως όπλο για την αποσταθεροποίηση των κυβερνήσεων. Η μετανάστευση πρέπει να εντάσσεται σε ένα πλαίσιο νομιμότητας και να αντιμετωπίζεται με διαρθρωτικό τρόπο. Η διάσωση ανθρώπινων ζωών είναι καθήκον, όπως και η προστασία όσων δικαιούνται άσυλο, αλλά το μοντέλο που προτιμά η αριστερά –που χαρακτηρίζεται από την αδιάκριτη αποδοχή και τις ανακατανομές που δεν εφαρμόστηκαν ποτέ (των μεταναστών)– έχει αποδειχθεί αποτυχημένο.»

Όποιος περιγράφει αυτού του είδους τις πολιτικές ως «ακροδεξιά» είτε αυταπατάται βαθιά είτε είναι απλώς αποφασισμένος να δυσφημήσει τους πολιτικούς του αντιπάλους με κάθε διαθέσιμο μέσο. Ωστόσο, αυτού του είδους η διανοητικά οκνηρή, ανέντιμη και δαιμονοποιητική μεταχείριση της νέας δεξιάς στην Ευρώπη, η οποία ως επί το πλείστον αγνοεί τις πραγματικές εκλογικές πλατφόρμες των νεοδεξιών κομμάτων, είναι πλέον ο τυπικός τρόπος αντιμετώπισής της στα κυρίαρχα δυτικά μέσα ενημέρωσης.

Ο όρος «ακροδεξιά» οφείλει να προορίζεται για πολιτικές ομάδες που αντιτίθενται στον συνταγματισμό, είναι λυσσαλέα ρατσιστικές, ή θέλουν να εγκαθιδρύσουν ένα αυταρχικό κράτος παρόμοιο με τη φασιστική Ιταλία ή τη ναζιστική Γερμανία. Αντίθετα, ο όρος έχει εκφυλιστεί σε μια φτηνή ετικέτα που χρησιμοποιείται για την απαξίωση των πολιτικά συντηρητικών.

Αυτή η ταμπέλα αποδίδεται, θέλοντας και μη, σε άτομα που παίρνουν πολιτικές θέσεις οι οποίες δεν είναι της μόδας μεταξύ εκείνων που αυτοπροσδιορίζονται ως «woke» ή/και «προοδευτικοί», ακόμα κι αν αυτές οι ίδιες θέσεις θεωρούνταν αρκετά συμβατικές πριν από μερικές δεκαετίες : Οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται «ακροδεξιοί» εάν υπερασπίζονται την ιδέα της εθνικής ταυτότητας, θέλουν μια εύρυθμη διαδικασία μετανάστευσης, υποστηρίζουν νόμους που είναι αυστηροί για το έγκλημα, πιστεύουν στον παραδοσιακό γάμο και τους βιολογικούς δείκτες για το φύλο, ή πιστεύουν ότι τα πολιτικά δικαιώματα -όπως η ενημερωμένη συναίνεση- εξακολουθούν να είναι σημαντικά κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας.

Εάν θέλετε πραγματικά να καταλάβετε γιατί αναδύονται νέα κόμματα στα δεξιά, το να εκτοξεύετε την ετικέτα «ακροδεξιά» δεν θα σας πάει πολύ μακριά. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι τα παραδοσιακά δεξιά κόμματα, πολλά από τα οποία εκπροσωπούνται από τη μεγαλύτερη πολιτική ομάδα της Ευρώπης, το  Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, έχουν «εγκαταλείψει το πλοίο» σε σχέση με πολλές παραδοσιακά δεξιές δεσμεύσεις, δημιουργώντας ένα κενό που πρέπει να καλυφθεί από την «νέα δεξιά».

Για παράδειγμα, το κράτος δικαίου και το περιορισμένο κράτος έχουν αντικατασταθεί, υπό την επίβλεψη των κατεστημένων «δεξιών» κομμάτων, από διαβατήρια εμβολίων, lockdown, παρεμβατικούς νόμους περί ρητορικής μίσους, παραλυτικούς «πράσινους» φόρους και κανονισμούς και την Οργουελική ιδέα ότι θα πρέπει να καταπολεμηθεί η «παραπληροφόρηση», ώστε οι πολίτες να μην εκτεθούν σε «επικίνδυνες» ιδέες.Η παλαιά δεξιά παρακολουθεί αμέτοχη μια Ευρώπη ανεξέλεγκτης και άτακτης μετανάστευσης, χωρίς κατάλληλη εξέταση των μεταναστών και με ελάχιστη προσοχή για τον αντίκτυπο της μεγάλης κλίμακας μετανάστευσης στις τοπικές κοινότητες. Και η παλιά δέσμευση για το δικαίωμα του νόμου και της τάξης έχει δώσει τη θέση της σε έναν εξόφθαλμο εφησυχασμό και μια αδράνεια απέναντι στο αυξανόμενο πρόβλημα της εγκληματικότητας στις πόλεις της Ευρώπης.

Αυτό έχει δημιουργήσει μια καταπιεσμένη πολιτική απαίτηση για κόμματα που είναι προετοιμασμένα να ορκιστούν σε παραδοσιακές δεξιές δεσμεύσεις, όπως ο νόμος και η τάξη, η εύρυθμη μετανάστευση, η ελευθερία του λόγου, οι φορολογικές πολιτικές υπέρ της οικογένειας και της πρόνοιας και το περιορισμένο κράτος.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό το πολιτικό κενό έχει γεμίσει με μια εξωφρενικά ξενοφοβική, ρατσιστική και αυταρχική ρητορική. Ωστόσο σε πολλές άλλες περιπτώσεις, τα κόμματα που απορρίπτονται ως «ακροδεξιά» απλώς αμφισβητούν τη ορθότητα της πολιτικής των ανοιχτών συνόρων, αποκαλύπτουν τις καταχρήσεις του συστήματος της εισροής προσφύγων, υπερασπίζονται την ελευθερία του λόγου και προσπαθούν να μετριάσουν την πράσινη ατζέντα, ώστε να μην είναι τόσο καταπιεστική για αγρότες και απλούς πολίτες.

Εάν οι σοβαρές ανησυχίες για τη μετανάστευση και η αντίθεση σε εκτεταμένους περιβαλλοντικούς κανονισμούς θεωρούνται «ακραίες», τότε φαίνεται ότι το να είσαι «ακραίος» είναι πλέον αρκετά φυσιολογικό στην Ευρώπη: μια πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει ότι η μετανάστευση είναι μια από τις κύριες ανησυχίες για τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους, μετά την οικονομία και τον πόλεμο. Επιπλέον, η αβυσσαλέα επίδοση των Πρασίνων σε αυτές τις εκλογές της ΕΕ —πέφτοντας από τις 71 στις 53 έδρες— υποδηλώνει ότι πολλοί ψηφοφόροι δεν συμμερίζονται τον ενθουσιασμό των Πρασίνων για τους φιλόδοξους κανονισμούς σχετικά με το κλίμα.

Εν ολίγοις, δύο από τις κεντρικές ανησυχίες της νέας δεξιάς – η ανεξέλεγκτη μετανάστευση και οι υπερβολικά επαχθείς περιβαλλοντικοί κανονισμοί – τις συμμερίζεται στην πραγματικότητα ένας σημαντικός αριθμός Ευρωπαίων ψηφοφόρων.

Τέλος, δεν υπήρξε κάποιο «κύμα» νέων και αναδυόμενων κομμάτων της δεξιάς: υπήρξε περισσότερο μια μετριοπαθής ενοποίηση.

Η νέα δεξιά στην Ευρώπη εξακολουθεί να υπερτερεί σημαντικά στο κοινοβούλιο της ΕΕ σε σύγκριση με τους κεντρώους και τους αριστερούς. Για παράδειγμα, οι ομάδες των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών και Ταυτότητα και Δημοκρατία, που είναι τα πιο οργανωμένα τμήματα της νέας δεξιάς, αυξήθηκαν από τις 118 στις 131 έδρες σε ένα κοινοβούλιο 720 μελών. Το (σ.σ. υποτίθεται δεξιό) Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, με 189 ευρωβουλευτές, έχει αρκετούς συμμάχους στα αριστερά ώστε να συνεχίσει να διατηρεί μια επιβλητική παρουσία στο κοινοβούλιο.

Η άνοδος των εναλλακτικών δεξιών κομμάτων σε αυτές τις εκλογές στην ΕΕ είναι επομένως πολύ υπερεκτιμημένη. Ωστόσο, η σταθερή εδραίωση της νέας δεξιάς, σε συνδυασμό με τον αποφασιστικό θρίαμβο του Εθνικού Συναγερμού της Μαρίν Λεπέν επί του κόμματος της Αναγέννησης του Μακρόν σε αυτές τις εκλογές, δείχνει ότι υπάρχει μια αυξανόμενη ζήτηση μεταξύ των ευρωπαίων ψηφοφόρων για υποψηφίους και κόμματα που καθιστούν τους αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους και την αποκλιμάκωση των περιβαλλοντικών κανονισμών ένα σημαντικό μέρος της εκλογικής τους πλατφόρμας.

Αυτό δεν ανατρέπει ουσιαστικά την ισορροπία δυνάμεων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο, υποδηλώνει μια στροφή προς τα δεξιά στο δημόσιο αίσθημα στην Ευρώπη, και αυτό θα έχει αναπόφευκτα αντίκτυπο στη διαδικασία της χάραξης πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα, είναι πιθανό να δούμε «κεντροδεξιά» κόμματα όπως το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα να υιοθετούν μια πιο ήπια γραμμή για το περιβάλλον και μια πιο σκληρή γραμμή για τη μετανάστευση. Οτιδήποτε άλλο θα έθετε σε κίνδυνο το δικό τους πολιτικό μέλλον.

——————————–

Ο Ντέιβιντ Θάντερ είναι ερευνητής και λέκτορας στο Ινστιτούτο Πολιτισμού και Κοινωνίας του Πανεπιστημίου της Ναβάρα στην Παμπλόνα της Ισπανίας και αποδέκτης της περίφημης ερευνητικής υποτροφίας Ramón y Cajal (2017-2021, επέκταση έως το 2023), που απονέμεται από την ισπανική κυβέρνηση για υποστήριξη σε εξαιρετικές ερευνητικές δραστηριότητες. Πριν από το διορισμό του στο Πανεπιστήμιο της Ναβάρα, κατείχε αρκετές θέσεις έρευνας και διδασκαλίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένου του επισκέπτη βοηθού καθηγητή στο Bucknell and Villanova, και του μεταδιδακτορικού ερευνητή στο Πρόγραμμα James Madison του Πανεπιστημίου Πρίνστον. Ο Dr Thunder απέκτησε το πτυχίο του και το μεταπτυχιακό του στη φιλοσοφία στο University College του Δουβλίνου και το διδακτορικό του στις πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Notre Dame.