Σε κομβικό σταυροδρόμι όσον αφορά τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε κρίσιμους τομείς εισέρχεται η Ε.Ε. Η χθεσινή αναφορά του καγκελαρίου της Γερμανίας Ολαφ Σολτς, από την Πράγα, σε μια σταδιακή μετάβαση στη λήψη αποφάσεων με πλειοψηφία στην κοινή εξωτερική πολιτική αλλά και σε άλλους τομείς έρχεται να προστεθεί σε ανάλογες τοποθετήσεις του προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ενώ στο πρόσφατο παρελθόν παρεμφερείς δηλώσεις υπήρξαν από την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αλλά και τον Μάριο Ντράγκι.
«Από τη στιγμή που το λένε και οι Γερμανοί και οι Γάλλοι, σημαίνει ότι δρομολογούνται κινήσεις στον τομέα αυτό», αναφέρει σχετικά διπλωματική πηγή. Η Αθήνα παρακολουθεί τις εξελίξεις με ενδιαφέρον. Μέχρι στιγμής, με δεδομένο ότι δεν έχει τεθεί σε κανένα επίπεδο, θεσμικά, ζήτημα αλλαγής του τρόπου λήψης αποφάσεων στην Ε.Ε., δεν υπάρχει και επισήμως κάποια προεργασία. Ωστόσο, το γεγονός ότι οι σχετικέ ς αναφορές πυκνώνουν στο ανώτερο δυνατό επίπεδο, είναι δηλωτικό της κινητικότητας γύρω από το ζήτημα, που δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Σύμφωνα με την ανάλυση έμπειρου διπλωματικού παράγοντα, δύο είναι οι παράμετροι που καθόρισαν τις εξελίξεις και ωθούν στο να ανοίξει η συζήτηση για άρση της αρχής της ομοφωνίας σε τομείς που άπτονται ακόμη και της κυριαρχίας των κρατών-μελών: η πρώτη καθοριστική εξέλιξη ήταν η αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται, όσο η Βρετανία ήταν κράτος-μέλος δεν μπορούσε ποτέ να γίνει ούτε καν υπαινιγμός για μια τέτοια συζήτηση, καθώς οι θέσεις του Λονδίνου ήταν ξεκάθαρες υπέρ της διατήρησης της αρχής της ομοφωνίας. Η δεύτερη καθοριστική εξέλιξη ήταν η δυστοκία στη λήψη αποφάσεων από την Ε.Ε. σε σχέση με τη Ρωσία μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Τα εμπόδια στη λήψη αποφάσεων για τις κυρώσεις, πρωτίστως από την Ουγγαρία καθώς και από άλλες χώρες, άνοιξαν τον δρόμο για τη συζήτηση επαναπροσδιορισμού της σχετικής διαδικασίας.
«Η αρχή της ομοφωνίας υπήρξε μια δύσκολη παράμετρος ήδη από την εποχή της Ε.Ε. των 12-15 κρατών-μελών. Στην Ευρώπη των 27 μιλάμε για ατέλειωτες διαβουλεύσεις, παζάρια και πάρε δώσε, που προκαλούν μεγάλες καθυστερήσεις και λειτουργούν σαν τροχοπέδη, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που η επίδειξη γρήγορων αντανακλαστικών είναι ζωτική για τα συμφέροντα και το κύρος της Ε.Ε.», υπογραμμίζει διπλωματική πηγή. Αυτό δεν είναι μυστικό, έχει άλλωστε διαπιστωθεί αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια, όταν η Ε.Ε. κλήθηκε να διαχειριστεί ποικίλες κρίσεις. «Η εργαλειοποίηση και η πολιτική κατάχρηση της δυνατότητας του βέτο είναι συχνά εξώφθαλμες», αναφέρεται σχετικά.
Ομως, η κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής αφορά τον πυρήνα της εθνικής κυριαρχίας και θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο τα μικρότερα κράτη-μέλη να εκχωρήσουν τέτοια δυνατότητα στα μεγαλύτερα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η συζήτηση στην Αθήνα εξελίσσεται υπέρ ενός πιο ευέλικτου σχήματος ώστε να παρακάμπτεται η εργαλειοποίηση της αρχής της ομοφωνίας από χώρες χωρίς ειδικό βάρος, που αξιοποιούν το «όπλο» της ομοφωνίας για να προωθήσουν την ατζέντα τους σε άλλα ζητήματα. Ωστόσο, η ελληνική πλευρά τάσσεται σαφώς υπέρ της διαμόρφωσης ασφαλιστικών δικλίδων για ζητήματα ζωτικής σημασίας, ώστε να μη θίγεται ο άξονας της εθνικής κυριαρχίας.
Το πώς θα επιτευχθεί αυτό, απαιτεί ευρηματικότητα για τη διαμόρφωση ενός υβριδικού μοντέλου. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται, όπως αναφέρει διπλωματική πηγή, για μια συζήτηση που έχει δρόμο μπροστά της και χρονοβόρες διαδικασίες αλλαγής συνθηκών.
