Γράφει ο Στέλιος Ιατρού.
Αποχωρούν, όπως έγραψε η Σαμπάχ, και τα τουρκικά στρατεύματα απ’ το Αφγανιστάν, που ο Ρετσέπ-Ταγίπ ήλπιζε να παραμείνουν με αμερικανικό χρήμα και ταλιμπανική ανοχή στο Διεθνές Αεροδρόμιο «Χαμίντ Καρζάι» ως φρουρά, ίσως δε μαζί με ουγγρικά (come again?) και πακιστανικά στο πλευρό τους, έτσι για να θολώσει τα νερά, ώστε στους αφελείς να μοιάζει σαν διεθνής κι όχι αποκλειστικά τουρκική παρουσία.
Ο σχεδιασμός του Ερντογάν ήταν ν’ αξιοποιήσει την τουρκοϊσλαμική του, ανιστορικών θεμελίων διπλωματία και, έτι κρισιμότερα, τις προνομιακές προσβάσεις του στο Πακιστάν, ώστε το δεύτερο να πιέσει τους προστατευόμενούς του, τους Ταλιμπάν, ν’ αποδεχτούν την τουρκική στρατιωτική παρουσία.
Απέτυχε να κατανοήσει πως οι Ταλιμπάν απλά δεν θέλουν ένοπλους ξένους στη χώρα τους, όχι μονάχα γιατί γενικά δεν θέλουν ξένες δυνάμεις κατοχής, αλλά γιατί και οι ίδιοι ακόμα δεν έχουν εμπεδώσει την κυριαρχία τους σε κάθε γωνιά του εσωτερικού της χώρας. Επομένως, εάν ξεκινούσαν αποδεχόμενοι ξένη παρουσία, θα βάδιζαν μόνοι τους στην αυτοϋπονόμευση των διακηρύξεών τους προς τα εσωτερικά τους ακροατήρια πως θέλουν να διώξουν κάθε ξένο απ’ το νεογέννητο Ισλαμικό Χαλιφάτο τους.
Ορισμένες παρατηρήσεις όμως προτού αρχίσουμε να πανηγυρίζουμε πως ναυάγησε το σχέδιο του Ερντογάν για πάτημα στο Αφγανιστάν:
Α.
That’s a setback, certainly, αλλά στους μακρούς σχεδιασμούς των πραγμάτων θα ήταν πλάνη να δούμε την εξέλιξη της στιγμής ως οριστικότητα με ισχύ για όλον τον σχεδιασμό. Τούτο διότι οι δεσμοί και διασυνδέσεις του Ερντογάν με το Πακιστάν δεν εξέλιπαν, μήτε δε και οι άλλες του σχέσεις με κάποιες σκοτεινές φυσιογνωμίες που συνεργάζονται με τους Ταλιμπάν και ανήκουν όπως εκείνος στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, βλ. για παράδειγμα τον εβδομηνταδυάχρονο σήμερα Γκουλμπουντίν «Σφαγέα της Καμπούλ ذباح كابول» Χεκματυάρ. Οι μοχλοί αυτοί και οι δίαυλοι παραμένουν ενεργοί, και δεν αποκλείω, όταν το καθεστώς των Ταλιμπάν αποκτήσει κίνητρο να το πράξει, ν’ αποδεχτεί κάποια διασύνδεση ή επαφή με την Άγκυρα, λογουχάρη για σκοπούς εμπορίου ηρωίνης ή στήριξης προκειμένου να καταπνίξει εστίες αντίστασης, αν όχι μ’ αυτήν την ενοχλητική μορφή της στρατιωτικής παρουσίας, τότε με κάποιαν άλλη, λιγότερο δυσάρεστη για τη δημόσια εικόνα του. Ήδη το Reuters μεταδίδει παρασκηνιακές επαφές των Ταλιμπάν με την Άγκυρα για το πεπρωμένο του αεροδρομίου μετά το τέλος του Αυγούστου, ο δε Ερντογάν δήλωσε πως διατηρεί επαφές μαζί τους. Η υπόθεση δεν έχει κλείσει, ακόμα κι αν φαίνεται προς το παρόν ότι αποχωρούν τα στρατεύματα. Εκείνο που θέλουν ν’ αποφύγουν οι Ταλιμπάν, είναι ν’ ανατρέψουν το αφήγημά τους μοναχοί τους, πως απάλλαξαν τη χώρα απ’ τα στρατεύματα των Δυτικών Συμμάχων. Ο Ερντογάν ναι, αποσύρει τα δικά του, τώρα, όμως τούτο δεν αποκλείει άλλη παρουσία των ανθρώπων του και της επιρροής του στην περιοχή, την οποία σε καμία περίπτωση δεν εγκαταλείπει.
Β.
Εφόσον απέτυχαν οι Πακιστανοί (Στρατός και κυρίως Μυστικές Υπηρεσίες) να πείσουν τους Ταλιμπάν ν’ ανεχτούν για λίγο έστω τους Τούρκους στρατιώτες στο αεροδρόμιο, αυτό συνιστά για μένα μιαν ένδειξη πως το Ισλαμαμπάντ δεν θα βλαφτεί ν’ αρχίσει να οικοδομεί κάποια στοιχειώδη στεγανά μεταξύ του ιδίου και των Ταλιμπάν, και να μην διατηρεί αψήφιστα κάποιες πλανεμένες προσδοκίες πως όταν εκείνοι θα επικρατήσουν στο Αφγανιστάν το ίδιο θα διατηρήσει αλώβητη την επιρροή του επάνω τους, όπως ίσως νόμιζε πως θα διατηρούσε ως ανταπόδοση για τη στήριξη που τους παρείχε όλ’ αυτά τα είκοσι, πέτρινα για κείνους χρόνια. Οι Ταλιμπάν, δηλαδή, άρχισαν ήδη να δείχνουν τη βούλησή τους να θέσουν όρια, τουλάχιστον στο επίπεδο της εικόνας που βγαίνει προς τα έξω. Προς το θεαθήναι τοις ανθρώποις μονάχα; Οψόμεθα, γιατί Πακιστάν και Άγκυρα προτίθενται να συνδιαλλαγούν με τους Ταλιμπάν έστω και για ηπιότερες κατά το φαίνεσθαι διασυνδέσεις μαζί τους, που δεν θα έχουν τον χαρακτήρα κατοχικής ή έντονα στρατιωτικής παρουσίας τους εκεί. Τρόποι υπάρχουν.
Γ.
Τούτα τα όρια, όμως, δεν τα κρίνω οριστικά μηδέ απαραβίαστα, γιατί είναι οι μελλοντικές ανάγκες του καθεστώτος τους προκειμένου για την εμπέδωση και τη διατήρηση της εξουσίας τους εκείνες που θα κρίνουν και τον βαθμό εξάρτησής τους από thoroughly unscrupulous, αναθεωρητικά, ιμπεριαλιστικά καθεστώτα, όπως το Πακιστάν και η Τουρκία, που μπορούν να περιμένουν μέχρι η ταλιμπανική αλαζονεία να προσκρούσει πάνω στην πραγματικότητα μιας εποχής πολύ διαφορετικής σε σχέση με τη δεκαετία του ’90, και οι ηγέτες τους να προσέλθουν πίσω σε κείνους για κάποιο καζάν-καζάν παρεδώσε, βλ. τις προρρηθείσες πληροφορίες του Reuters για παρασκηνιακές επαφές.
Συμπέρασμα:
Όπως ξαναέγραψα σε πρόσφατα άρθρα κι αναρτήσεις μου, ο γόρδιος δεσμός της θρυλούμενης τουρκικής απόπειρας ν’ αναλάβει από τις ΗΠΑ τη φρουρά του αεροδρομίου της Καμπούλ φαίνεται πως ξεπεράστηκε από τις εξελίξεις, προς το παρόν, όμως εκτιμώ πως θα ήταν μια ύπουλη, αυτοπαρεμποδιστική για εμάς πλάνη να μην διακρίνουμε στην πρόταση αυτή μονάχα *ένα* σενάριο απ’ τ’ άξια δοκιμασίας, που εάν τους έβγαινε θα παρείχε *μία* ευκαιρία για εξασφάλιση κάποιου τουρκικού προγεφυρώματος στο Αφγανιστάν, αλλ’ αντιθέτως πως δεν εξαντλήθηκαν μ’ αυτό το ναυάγιο όλα τα περιθώρια της τακτικής που θα εξυπηρετούσε μιαν απώτερη ερντογανική στρατηγική για την Κεντρική Ασία, που γνωρίζουμε πως υπάρχει και δεν εγκαταλείφθηκε. Το σενάριο αυτό δοκιμάστηκε, προς το παρόν απέτυχε, αλλά το παρόν έγινε παρελθόν μέχρι να γράψω αυτές τις αράδες, και τα επόμενα contingency plans της Άγκυρας ήδη εξετάζονται για την εφαρμοσιμότητα τους.
Στοχοθεσία παραμένει η ενίσχυση της τουρκοπακιστανικής επιρροής έναντι του Ιράν και της Ινδίας στη ζώνη εκείνη, το δε ποντάρισμα Άγκυρας και Ισλαμαμπάντ στους ειδάλλως όχι πρόθυμους να εξαγάγουν πόλεμο Ταλιμπάν δεν βλέπω γιατί να εγκαταλειφθεί μεσοβραχυπρόθεσμα.
Με προβληματίζει η πιθανότητα, τώρα που οι Ταλιμπάν συνήθισαν για είκοσι χρόνια το πορώδες αφγανοπακιστανικό σύνορο, μήπως και εισέλθουν στον πειρασμό να εξαγάγουν ως reverberating effect πίσω στο Πακιστάν τον δικό τους εξτρεμισμό. Το Πακιστάν έπαιξε με τη φλόγα υποθάλποντάς τους, κι είναι πάντοτε ωφέλιμο για όποιον το κάνει αυτό να διαθέτει και σχέδια κατάσβεσης. Αν βέβαια ήσαν τόσο απλά τα πράγματα όσο μια αλληγορία για τη φλόγα. Ο Ηράκλειτος, μάστορας της μη οριστικότητας και δη της ρευστότητας είχε πει: «ὕβριν χρὴ σβεννύναι μᾶλλον ἢ πυρκαϊήν».
