Μία από τις πολλές ρήσεις που αποδίδουν στον Άλμπερτ Αϊνστάιν είναι το περίφημο: «Ο τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος θα γινόταν με ξύλα και πέτρες». Ασχέτως αν τελικά ο κορυφαίος θεωρητικός φυσικός είπε ή όχι την προαναφερθείσα φράση, η πραγματικότητα είναι πως μια πυρηνική σύρραξη στην πράξη δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση.
Στο «χειρότερο σενάριο», ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να αναπτύξει τακτικά πυρηνικά όπλα χαμηλής απόδοσης, εάν οι δυνάμεις του αποτύχουν να κάνουν σημαντική πρόοδο αναφορικά με την εισβολή τους στην Ουκρανία.
Και εφόσον ο Ρώσος ηγέτης είπε ότι θέτει τις πυρηνικές δυνάμεις της Μόσχας σε «ειδικό καθεστώς μάχης» την Κυριακή (27 Φεβρουαρίου) ως απάντηση στις «επιθετικές δηλώσεις» από τις δυτικές δυνάμεις, οι φόβοι για πυρηνικό πόλεμο έχουν ενταθεί.
Τι σημαίνει «υψηλός συναγερμός»;
Ο Πούτιν έθεσε τις στρατηγικές πυρηνικές αποτρεπτικές δυνάμεις της Ρωσίας σε κατάσταση συναγερμού, εντείνοντας δραματικά τις εντάσεις στην αντιπαράθεσή του με τη Δύση για την εισβολή του στην Ουκρανία.
Στιγμιότυπα της ρωσικής τηλεόρασης έδειξαν τον Πούτιν να συναντά τον υπουργό Άμυνας και τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου και να τους δίνει εντολή να θέσουν την πυρηνική αποτροπή σε ένα «ειδικό καθεστώς μάχης».
Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί υποστήριξαν ότι η θέση του αποτρεπτικού παράγοντα σε «υψηλό συναγερμό» είναι απλώς μια τυπική διαδικασία, κάτι που το Κρεμλίνο επέλεξε να δημοσιοποιήσει ως τρόπο για να αποκτήσει ένα τακτικό πλεονέκτημα.
Ο Pavel Podvig, ένας από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες στον κόσμο στις ρωσικές πυρηνικές δυνάμεις, είπε στον Guardian: «Όπως καταλαβαίνω τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος, σε καιρό ειρήνης δεν μπορεί να μεταδώσει φυσικά μια εντολή εκτόξευσης, σαν τα κυκλώματα να ήταν «αποσυνδεδεμένα».
Θεωρητικά, τα πυρηνικά αποτρεπτικά μέτρα των συμμάχων χωρών -και ακόμη και των δικών μας- θα μπορούσαν επίσης να έχουν τεθεί σε «υψηλό συναγερμό», αλλά επειδή δεν επιδιώκουμε να απειλήσουμε έναν φερόμενο ως επιτιθέμενο, απλώς μπορεί να μην έχουν ακόμα δει το φως της δημοσιότητας.
Η αντίδραση της Δύσης
Οι Ηνωμένες Πολιτείες χαρακτήρισαν αμέσως την απειλή του Ρώσου προέδρου ως «εντελώς απαράδεκτη».
Η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου Τζεν Σάκι κατηγόρησε τον Πούτιν ότι καταφεύγει στις τακτικές που χρησιμοποίησε πριν από την εισβολή, «η οποία είναι να κατασκευάζει απειλές που δεν υπάρχουν για να δικαιολογήσει περαιτέρω επιθετικότητα».
Ο Μπόρις Τζόνσον τόνισε πως θέτει το στρατηγικό πυρηνικό αποτρεπτικό σύστημα της Ρωσίας σε κατάσταση συναγερμού ως «απόσπαση της προσοχής» από τη δράση των στρατεύματά του στην Ουκρανία.
Πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα πυρηνικά όπλα;
Όταν ο Πούτιν προειδοποίησε τις χώρες να μην εμπλέκονται στη ρωσική εισβολή υπό τον φόβο των συνεπειών που «δεν έχουν δει» ποτέ στην ιστορία, πολλοί θεώρησαν ότι αυτό ήταν μια απειλή πυρηνικών διαστάσεων.
Αλλά στην πραγματικότητα, αυτό θα μπορούσε εύκολα να ισχύει για οποιοδήποτε οπλικά οπλικών συστημάτων που δεν έχουν δοκιμαστεί πλήρως ή που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ ευρέως στη μάχη.
Δυτικοί αξιωματούχοι είχαν προηγουμένως εγείρει την προοπτική ότι οι Ρώσοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν θερμοβαρικές «βόμβες κενού» που απορροφούν οξυγόνο για να δημιουργήσουν μια καταστροφική έκρηξη υψηλής θερμοκρασίας.
Και ακόμη κι αν η Ρωσία έκανε τα δραστικά βήματα για να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα στη μάχη μόλις για τρίτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, υπάρχουν μερικά σκαλοπάτια στη… σκάλα της σοβαρότητας για τη χρήση τους.
Εάν ο Πούτιν αποφάσιζε να χρησιμοποιήσει πυρηνικές βόμβες, θα μπορούσε πρώτα να πυροδοτήσει μία πάνω από κάποιο είδος «ουδέτερου», διεθνούς χώρου ως ένα είδος προειδοποιητικής βολής.
Ο Πάβελ Φελγκενχάουερ με έδρα τη Μόσχα – ένας από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες στον κόσμο για την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Ρωσίας – είπε πρόσφατα στο BBC ότί ο Πούτιν βρίσκεται υπό το καθεστώς πιέσεων.
Με τα σχέδια εισβολής να μην προχωρούν τόσο ομαλά όσο θα ήθελε ο Πούτιν, σε συνδυασμό με τις οικονομικές κυρώσεις, ο Φελγκενχάουερ είπε ότι μία από τις επιλογές του Πούτιν είναι να «εκραγεί ένα πυρηνικό όπλο κάπου πάνω από τη Βόρεια Θάλασσα μεταξύ Βρετανίας και Δανίας» και «να δούμε τι συμβαίνει.”
Στη συνέχεια, εάν οι μάχες συνεχίζονταν – και ας είμαστε ειλικρινείς, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το ΝΑΤΟ ή η Δύση θα παρασυρθούν σε τέτοια επιθετικότητα – το επόμενο βήμα θα μπορούσε να είναι η χρήση πυρηνικών όπλων.
Όπως σχολίασε στο πρόγραμμα του BBC Radio 4 Today: «Το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα δεν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο όπως το στρατιωτικό δόγμα του ΝΑΤΟ.
«Υποθέτουν ότι μπορεί να χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα πεδίου μάχης και τα βλέπουν απλώς ως ένα, αν συγχωρείτε την έκφραση, ένα μεγαλύτερο μπαμ. Δεν το αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο που το αντιμετωπίζουμε εμείς».
Όταν σκεφτόμαστε τα πυρηνικά όπλα, σκεφτόμαστε τις βόμβες τρόμου που καταστρέφουν τις πόλεις που εξαφανίζουν κάθε ίχνος ζωής. Όμως, ενώ αυτές οι βόμβες υπάρχουν, τα πυρηνικά όπλα και οι συσκευές μπορούν πραγματικά να είναι οποιουδήποτε μεγέθους.
Τα τακτικά χτυπήματα θα εξαφάνιζαν ακόμα και τις μικρότερες μορφές ζωής σε μια γιγαντιαία ακτίνα, αλλά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τη Ρωσία απλά ως μέσο απειλής για να επιβληθούν στο ουκρανικό μέτωπο.
Για παράδειγμα, το μικρότερο πυρηνικό όπλο που αναπτύχθηκε ποτέ από τον αμερικανικό στρατό ήταν το W54, το οποίο μπορούσε να φέρει απόδοση από 10 έως 1.000 τόνους.
Ένα τέτοιο όπλο θα παρήγαγε μια θανατηφόρα ακτίνα βεληνεκούς περίπου 70 μέτρων στη χαμηλότερη απόδοσή του.
Υπάρχει τελικά υπαρκτή πυρηνική απειλή;
Ένα τέτοιο σενάριο είναι απίθανο, καθώς ακόμη και ο Πούτιν γνωρίζει ότι αν προβεί σε ανηλεή βομβαρδισμό πόλεων ανά τον κόσμο, θα οδηγούταν νομοτελειακά και στον δικό του θάνατο.
Αυτή λοιπόν η βέβαιη καταστροφή είναι ουσιαστικά ο ισχυρότερος αποτρεπτικός παράγοντας ενάντια σε μια τέτοια σύγκρουση, αλλά ακόμα κι έτσι, η απειλή και μόνο είναι κάτι που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη.
Σε ένα ντοκιμαντέρ του 2018, ο Πούτιν έθεσε ανατριχιαστικά το ερώτημα: “Γιατί χρειαζόμαστε έναν κόσμο χωρίς Ρωσία;” και κάποιοι εικάζουν ότι ο λόγος για την επιλογή του τώρα να εισβάλει στην Ουκρανία οφείλεται στην εύθραυστη ψυχική κατάστασή του, που προκλήθηκε από την απομόνωση της πανδημίας Covid-19.
Ο πυρηνικός Αρμαγεδδώνας παραμένει ένα απίθανο σενάριο, παρά τις συχνές απειλές της Ρωσίας, ενώ οι ειδικοί λένε ότι η ανθρωπότητα απέχει ακόμα πιο πολύ από μία πυρηνική σύγκρουση συγκριτικά με το παρελθόν.
