Έπειτα από τρεις γύρους «διπλωματικού πόκερ», η Ευρωπαϊκή Ενωση έριξε τελικά το βάρος της πίσω από την Ελλάδα και την Κύπρο κι έστειλε ένα μήνυμα ενότητας, αλληλεγγύης και αποφασιστικότητας έναντι της τουρκικής συμπεριφοράς, στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής, που ολοκληρώθηκε την Παρασκευή στις Βρυξέλλες, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να δηλώνει «απόλυτα ικανοποιημένος». Υστερα από έντονες διαπραγματεύσεις με την ηγεσία της Ε.Ε. (Φον ντερ Λάιεν, Μισέλ) αλλά και με συνεχείς διαβουλεύσεις τόσο με τη Γαλλία όσο και με τη Γερμανία (Μακρόν, Μέρκελ), ο κ. Μητσοτάκης δέχθηκε το τρίτο σχέδιο Συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, με το οποίο καταδικάζονται οι μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας και είναι ξεκάθαρο ότι, αν υπάρξει συνέχιση τέτοιων συμπεριφορών, θα ακολουθήσουν συνέπειες.
Ως προς το περιεχόμενό τους, όπως τονίζουν κυβερνητικές πηγές, γίνεται σαφής αναφορά στα συγκεκριμένα άρθρα των Συνθηκών για την επιβολή κυρώσεων (Αρθρο 29 και 215). Οι ίδιες πηγές υπογραμμίζουν ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση θα χρησιμοποιήσει, σε περίπτωση μονομερών ενεργειών και παραβιάσεων του Διεθνούς Δικαίου, όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών-μελών της, ενώ θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα έχει λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις το αργότερο μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής του προσεχούς Δεκεμβρίου.
H Ε.Ε. θα χρησιμοποιήσει, σε περίπτωση μονομερών ενεργειών και παραβιάσεων, όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της
Επιπλέον, ξεκαθαρίζεται ότι οι διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που αναμένεται να ξεκινήσουν το προσεχές διάστημα στην Κωνσταντινούπολη, αφορούν την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, δηλαδή της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. «Είναι σαφές πως για πρώτη φορά η συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου βρέθηκε στο επίκεντρο μιας μαραθώνιας συνεδρίασης της Συνόδου Κορυφής και δεν αποτέλεσε απλώς ένα μέρος της υπό συζήτηση ατζέντας», καταλήγουν οι ίδιες κυβερνητικές πηγές.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, υπενθυμίζουν συνεργάτες του, έχει τονίσει πολλές φορές ότι ο διάλογος με την Τουρκία είναι ανοιχτός, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι να μην υπάρχουν παράνομες ενέργειες εκ μέρους της – κάτι που επιβεβαιώθηκε στη Σύνοδο Κορυφής.
«Η Ε.Ε. εξέφρασε ξεκάθαρα την απειλή για κυρώσεις στην Τουρκία, αν συνεχίσει να παραβιάζει τους διεθνείς νόμους. Επιπροσθέτως, αποφασίστηκε να επιβληθούν κυρώσεις στη Λευκορωσία», ήταν η χαρακτηριστική δήλωση του καγκελαρίου της Αυστρίας, Σεμπάστιαν Κουρτς. Η θέση με την οποία προσήλθε η ελληνική κυβέρνηση στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εκφράστηκε από τον κ. Μητσοτάκη κατά την είσοδό του στη συνεδρίαση. «Η τουρκική προκλητικότητα, είτε αυτή εκδηλώνεται μέσα από μονομερείς ενέργειες είτε εκδηλώνεται μέσα από μια ακραία ρητορική, δεν μπορεί να γίνει άλλο ανεκτή», είπε ο Έλληνας πρωθυπουργός.
Το προσχέδιο Συμπερασμάτων της Συνόδου, το κείμενο δηλαδή που προτάθηκε το απόγευμα της Πέμπτης ως πρώτη βάση της συζήτησης, δεν έγινε αποδεκτό από την Ελλάδα, «γιατί δεν ήταν ισορροπημένο», όπως δήλωσε λίγο αργότερα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας. Την ίδια ώρα, το προσχέδιο προκάλεσε την έντονη αντίδραση τόσο του Κυριάκου Μητσοτάκη όσο και του Κύπριου Προέδρου, Νίκου Αναστασιάδη, και πυροδότησε τις ολονύχτιες διαπραγματεύσεις.
Στη Σύνοδο είχαν διαμορφωθεί ουσιαστικά δύο μπλοκ χωρών. Η Ελλάδα, η Κύπρος, η Γαλλία, η Αυστρία, η Ιρλανδία, η Σλοβενία και το Λουξεμβούργο υποστήριζαν ότι πρέπει να υπάρχει κατάλογος με κυρώσεις στο τραπέζι και αυτές να ενεργοποιούνται όταν η Τουρκία επιδεικνύει παράνομη συμπεριφορά έναντι ενός κράτους-μέλους. Από την άλλη πλευρά, η Φινλανδία, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Ισπανία και η Γερμανία δεν ήθελαν να πιέσουν την Τουρκία με τον τρόπο αυτόν και προτιμούσαν να παραπεμφθεί το ζήτημα στο μέλλον.
Την ίδια ώρα, οι εξελίξεις στα Ελληνοτουρκικά ήταν πολυεπίπεδες. Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΝΑΤΟ, οι δύο χώρες συμφώνησαν σε τεχνικό επίπεδο για τη δημιουργία μηχανισμού αποτροπής θερμού επεισοδίου, που περιλαμβάνει μια ανοιχτή γραμμή μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τη διευκόλυνση της αποφυγής συγκρούσεων στη θάλασσα ή στον αέρα. «Πρόκειται για τη λειτουργία γραμμής επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών σε στρατιωτικό επίπεδο, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, για την αποφυγή ατυχημάτων», τονίζουν ελληνικές στρατιωτικές πηγές. «Το σημαντικό είναι ότι μέσα από αυτήν τη διαδικασία η Τουρκία δεσμεύτηκε στο Διεθνές Δίκαιο και στους κανόνες καλής γειτονίας».
Παράλληλα, δέκα μήνες μετά την κατάθεσή του στον ΟΗΕ, πρωτοκολλήθηκε στον Οργανισμό το παράνομο μνημόνιο οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Οπως επισημαίνει η ελληνική πλευρά, που υπογραμμίζει εκ νέου ότι η συμφωνία αυτή είναι παράνομη και άκυρη, «η πρωτοκόλληση και δημοσίευση των πάσης φύσεως συμφωνιών που κατατίθενται από τα κράτη στη Γραμματεία του ΟΗΕ αποτελεί τυπική και τεχνική διαδικασία. Η ενέργεια αυτή δεν προσδίδει νομιμότητα στα πρωτοκολλημένα κείμενα, ούτε σημαίνει την αναγνώριση του περιεχομένου από τα Ηνωμένα Εθνη».
