Γράφει ο Κοσμάς Θεοδωρίδης.
Τα ερωτήματα που αφορούν στην εφεύρεση του αλφαβήτου από τον Παλαμήδη, ή όποιον άλλον το εφηύρε, είναι βεβαίως πολλαπλά.
Το πού, το πώς, το με ποιες πρώτες ύλες η καλύτερα να πω, με την σύνθεση ποίων προγονικών συστημάτων, το συνέθεσε τα έχω συζητήσει σε προηγούμενα άρθρα. Το φλέγον ερώτημα βέβαια είναι, γιατί ξεχάστηκε, ή πιο σωστά περίπου ξεχάστηκε, η ιστορία της εφευρέσεως του αλφαβήτου από τον Παλαμήδη; Μόνη της η οργή του Αγαμέμνονα και των απογόνων του που αναφέρουν οι αρχαίες πηγές ή η αποφυγή κάθε αναφοράς απο τον Όμηρο που είδαμε πρωτύτερα, δε φαίνεται να αρκεί. Γιατί να ήταν τόσο οργισμένοι, αλλά και να ήταν γιατί παρέμειναν οργισμένοι μετά την εκτέλεση του;
Αυτό ήταν ένα κομμάτι του παζλ που μου έλειπε καθώς μία Κυριακή προ αρκετών ετών συναντήθηκα τυχαία με μια φίλη και μια εξαδελφη της που ήταν απαρηγόρητη. Είχε συνάψει σχέση με ομογενή επιχειρηματία που φερόταν ως πολυεκατομμυριούχος και είχε σχεδόν αγγίξει το όνειρο πολλών όπως το περιγράφει το άσμα του Mad Clip:
Θέλω κότερα, ελικόπτερα, θέλω οικόπεδα
Γούστα ακριβά, έχω γούστα ακριβά
Ωστόσο το όνειρο έγινε εφιάλτης όπως γλαφυρά μας εδιηγείτο και ο επιχειρηματίας, αφού η ίδια οδηγήθηκε να αλλάξει όλη τη ζωή της φτάνοντας στα πρόθυρα του διαζυγίου, απεδείχθη πως μάλλον την ξεγέλασε. Δεν ήταν καν βέβαιη αν οι τσαντες πολυτελούς μάρκας που της είχε χαρίσει ήταν γνήσιες ή απομιμήσεις. Ήταν μια δραματική ιστορία, από αυτές που γράφονται συχνά στη αισθηματική λογοτεχνία, αλλά και την καθημερινή ζωή. Ίσως ήταν η συμπάθεια προς την ιστορία της και τη ματαίωση των προσδοκιών που ένιωθε, αίσθημα άλλωστε που έχουμε ζήσει όλοι, η αιτία που ο νους μου άρχισε να ξεφεύγει.
Η αιώνια επιστροφή και επανάληψη συναισθημάτων και τροπών των διαφόρων περιπετειών, καθώς και των ψευδών ή περίπου υποσχέσεων, με πήγε στην παλιά ιστορία για τον Κύπριο βασιλιά Κινύρα. Ο τελευταίος, έταξε πενήντα πλοία στον Παλαμήδη και τους άλλους ήρωες όταν τους έστειλε ο Μενελαος στην Κύπρο να ζητήσουν τη βοήθεια του, αλλά τους ξεγέλασε στέλνοντας μόνο ένα, φορτωμένο με 49 πήλινα ομοιώματα πλοίου. Σε κάθε περίπτωση, καθώς μάθαινα τις λεπτομέρειες της περιπέτειας της φίλης μου κι ενώ της έδινα τις κλασικές συμβουλές του τα ξαναβρεί γρήγορα με τον σύζυγο της, ο νους μου έτρεχε στην ιστορία του φερόμενου ως εφευρέτου του αλφαβήτου.
-
Εικόνα 1. Πήλινα ομοιώματα πλοίων από την Αμαθουντα κοντά στη Λεμεσσό. Η Αμαθούς θεωρείται από τους θύλακες των αυτοχθόνων Ετεοκυπρίων -και καταφύγιο του Κινύρα κατά την επιδρομή του Αγαμέμνωνος μετά τα Τρωικά- οι οποίοι ακολούθησαν με καθυστέρηση τον εξελληνισμό της μεγαλονήσου ενώ έχουν βρεθεί εκεί επιγραφές μέχρι και τον 4ο π.Χ. αιώνα σε συλλαβική γραφή και σε μια άγνωστη σήμερα γλώσσα. Το Κυπριακό συλλαβαριο, όπως έχουμε δει αποτελεί πολύτιμο ενδιάμεσο κρίκο της Γραμμικής Β και της αλφαβήτου.
Βλέπετε, αν οι μύθοι εμπεριέχουν σπέρμα αλήθειας, ο θάνατος του Παλαμηδους ήταν η θρυαλλίδα για τον πρώτο καταγεγραμμένο ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, μια μάστιγα που ταλαιπωρεί το Γένος μας ως τα σήμερα. Σύμφωνα λοιπόν με τους μύθους, μόλις εκτελέστηκε ο Παλαμήδης ο αδερφός του ο Οίαξ, έστειλε μηνύματα γραμμένα πάνω σε κουπιά προς τον πατέρα τους Ναύπλιο:
«ὥσπερ Οἴαξ τῷ Ναυπλίῳ γράφει τῷ πατρὶ τὸν Παλαμήδη ἐν διαφόροις πλάταις καὶ ριπτεῖ εἰς θάλασσαν, ὥστε μιᾷ γέ τινι Ναυπλίῳ περιπεσεῖν»,
γραφει ο Σούδας. Ο Ναύπλιος βρήκε ένα από τα κουπιά και πήγε στην Τροία να ζητήσει το λόγο για τον οποίον δολοφονήθηκε το παιδί του. Αφού δεν έλαβε ικανοποιητικές εξηγήσεις αλλά μάλλον διώχτηκε κακήν κακώς, επέστρεψε στην κυρίως Ελλάδα όπου άρχισε μία εκστρατεία σε όλα τα μυκηναϊκά ανάκτορα, εναντίον των ανάκτων που είχαν εκστρατεύσει στην Τροία και βέβαια τους θεωρούσε υπευθύνους για τη μοίρα του παιδιού του: «παρεσκεύασε τὰς τῶν Ἑλλήνων γυναῖκας μοιχευθῆναι» γράφει χαρακτηριστικά ο Απολλόδωρος σε μια λιγότερο γνωστή επίδραση της συζυγικής απιστίας στην Ιστορία.
Όπως διαβάζουμε στην Επιτομή 6, 8 κ.ε.
ὁ γὰρ τοῦ Ναυπλίου καὶ Κλυμένης τῆς Κατρέως υἱὸς Παλαμήδης ἐπιβουλαῖς Ὀδυσσέως λιθοβοληθεὶς ἀναιρεῖται. τοῦτο μαθὼν Ναύπλιος ἔπλευσε πρὸς τοὺς Ἕλληνας καὶ τὴν τοῦ παιδὸς ἀπῄτει ποινήν·
ἄπρακτος δὲ ὑποστρέψας, ὡς πάντων χαριζομένων τῷ βασιλεῖ Ἀγαμέμνονι, μεθ’ οὗ τὸν Παλαμήδην ἀνεῖλεν Ὀδυσσεύς, παραπλέων τὰς χώρας τὰς Ἑλληνίδας παρεσκεύασε τὰς τῶν Ἑλλήνων γυναῖκας μοιχευθῆναι, Κλυταιμνήστραν Αἰγίσθῳ, Αἰγιάλειαν τῷ Σθενέλου Κομήτῃ, τὴν Ἰδομενέως Μήδαν ὑπὸ Λεύκου·
ἣν καὶ ἀνεῖλε Λεῦκος ἅμα Κλεισιθύρᾳ τῇ θυγατρὶ ταύτης ἐν τῷ ναῷ προσφυγούσῃ, καὶ δέκα πόλεις ἀποσπάσας τῆς Κρήτης ἐτυράννησε· καὶ μετὰ τὸν Τρωικὸν πόλεμον καὶ τὸν Ἰδομενέα κατάραντα τῇ Κρήτῃ ἐξήλασε.
ταῦτα πρότερον κατασκευάσας ὁ Ναύπλιος, ὕστερον μαθὼν τὴν εἰς τὰς πατρίδας τῶν Ἑλλήνων ἐπάνοδον, τὸν εἰς τὸν Καφηρέα, νῦν δὲ Ξυλοφάγον λεγόμενον, ἀνῆψε φρυκτόν· ἔνθα προσπελάσαντες Ἕλληνες ἐν τῷ δοκεῖν λιμένα εἶναι διεφθάρησαν.
Και όχι μόνον ξεσήκωσε ο πατέρας του Παλαμήδους ο Ναύπλιος όσους είχαν μείνει πίσω κατά των αρχόντων που βρίσκονταν στην Τροία, αλλά έστησε ολόκληρη μεθοδολογία ώστε να μην καταφέρουν να επιστρέψουν ποτέ τα πλοία απο την Τροία. Άναψε φωτιές που έδιναν την εντύπωση λιμανιού ώστε να ναυαγήσουν όσοι επέστρεφαν στον Καφηρέα, το γνωστό μας Κάβο ντ´ Όρο.
Έχουμε λοιπόν μια ξεκάθαρη αναφορά όχι απλώς στις εμφύλιες διαμάχες που συνόδευσαν τον Τρωικό Πόλεμο καθώς οι ηγέτες και οι άνδρες με πολεμική ικανότητα έλειπαν για χρόνια απο την κυρίως Ελλάδα, αλλά και στην αφορμή τους, που ήταν η εκτέλεση του Παλαμήδους και η εκστρατεία του Ναυπλίου σε όλα τα ανάκτορα να ξεσηκώσει όσους έμειναν πίσω εναντίον όσων είχαν εκστρατεύσει στην Τροία.
Αυτές οι αναστατώσεις όπως γνωρίζουμε από τους μύθους και τα δραματικά έργα που διασώζονται κράτησαν πολλά χρόνια και οδήγησαν εν τέλει στην κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου όπως υπήρχε έως τότε. Περαιτέρω, συνδέονται και οδήγησαν στην κυριαρχία σε μεγάλο μέρος του Ελληνικού Κόσμου, ενός φαινομένου που σήμερα ονομάζουμε ακόμα «κάθοδο των Δωριέων». Και με αυτό το φαινόμενο φαίνεται ότι είναι απολύτως συνδεδεμένος ο εφευρέτης του πρωτοαλφαβήτου, σε ένα πρόσθετο στοιχείο που φαίνεται να στηρίζει την εφεύρεση του σε χρόνο περί τα Τρωικά, κάτι που θα δούμε σε επόμενο κεφάλαιο.
