Γράφει ο Κοσμάς Θεοδωρίδης.
Ένα από τα λίγα καλά του εγκλεισμού είναι ότι άνθρωποι της (υπό αναστολή) αγοράς όπως ο υπογραφόμενος, έχουμε χρόνο να διαβάζουμε. Έτσι παρακολουθώ διαφορες ομάδες και σελίδες με γλωσσολογικό ενδιαφέρον. Χωρίς ιδιάτερη έκπληξη, είδα ότι κυριαρχούν απόψεις πολιτιστικού νεομαρξισμού, οι λεγόμενες φιλελέφτ ιδέες και πρακτικές. Συνηθισμένα πράγματα και κλισέ , με δημοσιεύσεις του στυλ “δεν υπάρχει Ελληνικό έθνος”, “μειονότητες που καταπιέζονται”, “προβληματική Ελλάδα”, “Οι συγχρονοι Έλληνες δεν είναι Έλληνες, αλλά ( βάλτε ό,τι θέλετε)”, λχ “οι σύγχρονοι (ΣΣ νότιοι) Έλληνες είναι Αλβανικής καταγωγής”, “οι σύγχρονοι (ΣΣ βόρειοι) Έλληνες που δεν είναι Αλβανικής καταγωγής είναι Σλάβοι”, “οι Πόντιοι Έλληνες ειναι Λαζοί”, “οι Μικρασιάτες Έλληνες είναι Τούρκοι”, κλπ κλπ. Τα γνωστά και τετριμμένα με λίγα λόγια, που όποιος έχει ασχοληθεί με τις αφηγήσεις του συρμού στις λεγόμενες “ανθρωπιστικές επιστήμες” γνωρίζει. Αντίστοιχα εφαρμόζονται συνήθεις πρακτικές ελεγχου διασποράς απόψεων, συντονισμένη υποστήριξη αυτών των θέσεων μέσω προφανώς ψεύτικων λογαριασμών, αναφορά και διαγραφή δημοσιεύσεων, σχολίων και μελών που διαφωνούν κλπ κλπ.
Προσωπικά αυτά τα βρίσκω πλεον τόσο συνηθισμένα που τα αντιμετωπίζω με μειδίαμα κατανόησης -εντάξει και σαρκασμού- και την κλασική κίνηση της στροφής των οφθαλμών προς τον ουρανό. Σε ένα χαρακτηριστικό μιας απο αυτές τις ομάδες όμως έμεινα έκπληκτος. Ως αναγνωριστικό της συλλογικότητας, ενός είδους shibboleth, κωδικός αναγνώρισης, μετάλλιο εξυπνάδας, γνώσης ή ακόμα περισσότερο κάτι σαν “προοδευτικόμετρο” χρησιμοποιείται ειρωνικά η έκφραση “υπερτρισχιλιετής” ή “ΥΤΧ”για την Ελληνική γλώσσα. Από τις συζητήσεις μάλιστα, το θέμα δεν είναι μονο ότι μια ομαδα χρηστών χρησιμοποιεί την εκφραση ειρωνικά, το πλέον ενδιαφέρον είναι ότι σημαντική μερίδα φαίνεται να αγνοεί έστω και τον τρισχιλιετή συσχετισμό!
Γλώσσα και Έθνος
Η έκφραση υπερτρισχιλιετής (ΥΤΧ) αναφέρεται ειρωνικά και καταφέρεται εναντίον του Κωνσταντίνου Παπαρηγόπουλου, ο οποίος συνέθεσε με μαεστρία το εθνικό αφήγημα του 19ου αιώνος. Ο μέγας αυτός ιστορικός, χρησιμοποίησε τη γλώσσα για να ενοποιήσει τους πληθυσμούς που τη μιλούσαν σε ένα έθνος σε μια περίοδο αρχαιομανίας που οι περίοδοι απο τη Ρωμαϊκή κατάκτηση ως την Απελευθέρωση θεωρούνταν σκοτεινή παρένθεση. Αλλά, το αφήγημα του κυριαρχησε, μην πω οτι το θεωρούμε σήμερα αυτονόητο. Με τα δικά του λόγια:
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους λέγεται η διήγησις όλων, όσα συνέβησαν εις το Ελληνικόν έθνος από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της σήμερον, και είναι άξια να διατηρηθώσιν εις την μνήμην των ανθρώπων. Ελληνικόν Έθνος ονομάζονται όλοι οι άνθρωποι, όσοι ομιλούσι την Ελληνικήν γλώσσαν, ως ιδίαν αυτών γλώσσαν.
η δε πάτριος [ιστορία], η αφηγουμένη δι’ οίων και όσων θυσιών και δοκιμασιών οι πρόγονοι ημών διέσωσαν, επί τρισχίλια έτη, την ύπαρξιν και την ηθικήν ενότητα του έθνους, αποτελεί το κράτιστον εργαστήριον της προς την πατρίδα αφοσιώσεως πάσης Ελληνικής γενεάς.
Μπορούμε να συζητήσουμε αν είχε δίκιο ή όχι, πού ισχύει το σχήμα του και πού πάσχει, ακόμα ακόμα αν υπαρχει Έθνος, Ελληνικό ή άλλο, αλλά καθένας που αποφασίζει να κοροϊδέψει ότι υπάρχει τρισχιλιετής γλωσσική συνέχεια είναι αν μη τι άλλο άσχετος. Ο στόχος είναι βέβαια η ιστορία του έθνους, αλλά πηγαίνοντας μακρύτερα, προσπαθούν να εξαφανίσουν ή να υποβιβάσουν και την ιστορία της γλώσσας όπως διαπίστωσα με έκπληξη. Κι αν οι προσπαθειες εθνομηδενισμού εντείνονται, οι αντίστοιχες του μηδενισμού της ιστορίας της γλώσσας, και ιδιαίτερα της γραπτής, δε μπορεί να μένουν αναπάντητες.
Ευρήματα και γραπτά Ελληνικά απο τον 17ο αιώνα π.Χ.
Όταν έγραφε ο Παπαρρηγόπουλος, δεν ήταν γνωστά τα ευρήματα της Γραμμικής Β που αποκρυπτογραφήθηκαν μόλις το 1952. Αν και πρόκειται κυρίως για κείμενα ανακτορικών αρχείων, είναι ξεκάθαρα Ελληνικά, γραμμένα σε συλλαβική γραφή, όπως άλλωστε και τα κείμενα του Κυπριακού συλλαβαρίου που ανήκει στην ομαδα της Γραμμικής C. Σημερα γνωρίζουμε με σαφήνεια ότι τουλάχιστον οι δυο αυτές συγγενείς συλλαβικές γραφές και οι παραλλαγές τους χρησιμοποιήθηκαν για να γραφτούν Ελληνικά. Να μη σας μπερδεύω με τεχνικές λεπτομέρειες, έχουμε πλέον γραπτά στοιχεία που ξεκινάνε απο ευρήματα του 17ου αιώνος, με το περιφημο βότσαλο της Καυκανιάς. Διαβάζουμε Ελληνικά σε συλλαβικές γραφές από τότε ως τον 4ο αιωνα π.Χ. Στο ενδιαμεσο βεβαίως έχουμε την εισαγωγή του Αλφαβήτου για το οποίο έχουμε ευρήματα από τουλάχιστον τον 8ο αιώνα. Τα δυο συστήματα δηλαδή, συλλαβικό και αλφαβητικό, χρησιμοποιούνται επάλληλα για τουλαχιστον 4 αιώνες ή αλλιώς τα Ελληνικά δε σταματησαν ποτέ να γράφονται είτε με τον ένα είτε με τον άλλο τρόπο. Ο Παπαρρηγόπουλος προφανώς το αγνοούσε, εμείς το γνωρίζουμε μετά βεβαιότητος.
Σημειώνω ότι έλλειψη αποδείξεων για προηγούμενη περίοδο δε σημαίνει απόδειξη έλλειψης, όπως ακριβώς η έλλειψη ελληνικής γραφής πριν την αποκρυπτογραφηση της Γραμμικής Β, δε σημαινε ανυπαρξία της. Απλώς δεν είχαν βρεθεί οι επιγραφές και προφανώς δεν είχαν αποκρυπτογραφηθεί. Προσωπικά βεβαίως θεωρώ προφανή το μορφολογικό και φωνητικό συσχετισμό των Ελληνικών συλλαβικών γραφών με το πρωτοαλφάβητο, όπως φαίνεται στην εικόνα.
Εικόνα 1. Μορφολογικός και ονομαστικός συσχετισμός συλλαβικών και αλφαβητικών γραφών στην Αν. Μεσόγειο, από Anistoriton Journal, Vol 11, in Situ no 5
Ωστόσο, είτε κάποιος συμμερίζεται τη μορφολογική συγγένεια των χαρακτήρων του πρωτοαλφαβήτου με τα σύμβολα των Ελληνικών συλλαβικών γραφών είτε όχι, είναι απολύτως σαφές ότι διαβάζουμε Ελληνικά από το βότσαλο της Καυκανιάς που βρέθηκε κοντά στην Ολυμπία και χρονολογείται τον 17ο και πολύ περισσότερες επιγραφές, από ανακτορικά αρχεία πλέον, έχουμε περίπου δύο αιώνες αργότερα. Στο βοτσαλο είναι σκαλισμένο, μεταξύ άλλων, το όνομα του Χάρωπος (γραμμένη με τα συλλαβικά σύμβολα ka-ro-qo, Χάρωπο(ς)), αυτός που έχει χαρά στην όψη, ναι σας θυμίζει τη λέξη χαρωπός που ακόμα χρησιμοποιούμε. Από τότε ως τη στιγμη που διαβάζετε αυτές τις γράμμές έχουμε ένα εύρος 38 αιώνων -36 από τα ανακτορικά αρχεία. Κι επειδή είναι απίθανο η Ελληνική να πρωτομιλήθηκε όταν πρωτογράφτηκε, μπορούμε με καποια ασφάλεια να υποθέσουμε ότι η γλώσσα μας δεν είναι απλως 38 αιώνων, αλλά παλαιότερη και ξεπερνά τις 4 χιλιετίες. Αυτό σημαίνει ότι ορθότερη έκφραση για τη γλώσσα μας ειναι η υπερτετρακισχιλιετής ή ΥΤεΧ.
Την επόμενη φορά λοιπόν που κάποιος θα ειρωνευθεί αναφερθεί ειρωνικά στη γλώσσα μας ως “τρισχιλιετής”, μπορείτε άνετα να του απαντήσετε, όπως κάνω κι εγω “υπερτετρακισχιλιετής” ή απλώς ΥΤεΧ. Βάλτε και μια φάτσουλα που χαμογελάει δίπλα, όχι μόνο εκνευρίζει αυτούς που νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα, είναι ευθεία αναφορά στο βότσαλο της Καυκανιάς και τον επώνυμο Χάρωπα.
Κι αφήστε τους να λένε.
