του Χρήστου Τσάκου, φοιτητή Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής
Έχουν περάσει σχεδόν έξι χρόνια από την εθνική τραγωδία στο Μάτι, όπου 104 άνθρωποι έχασαν τόσο άδικα τις ζωές τους, εξαιτίας της ανικανότητας, ασυνεννοησίας και απροετοιμασίας των αρμόδιων αρχών. Έπειτα από τόσο καιρό, η απόφαση του τριμελούς πλημμελειοδικείου κάθε άλλο παρά ικανοποιεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα και φυσικά τους συγγενείς των θυμάτων, οι οποίοι ευελπιστούσαν πως οι υπεύθυνοι θα οδηγηθούν στη φυλακή. Η απόφαση που ανακοινώθηκε το πρωί της Μεγάλης Δευτέρας διαφοροποιήθηκε από εκείνην του εισαγγελέα, κηρύσσοντας ενόχους μόνο έξι από τους 21 κατηγορουμένους και αθωώνοντας ομόφωνα τους άλλους 15, πράγμα που προκάλεσε την άμεση και δικαιολογημένη οργή των συγγενών των θυμάτων, που ξέσπασαν σε φωνές και κλάματα στην αίθουσα του δικαστηρίου. Καμία ευθύνη δεν αποδόθηκε σε πολιτικά πρόσωπα, με την τότε περιφερειάρχη Αττικής Ρένα Δούρου και τους τότε δημάρχους Μαραθώνα Ηλία Ψινάκη και Πεντέλης Δημήτρη Στεργίου να κρίνονται ομόφωνα αθώοι, όπως και αρκετά στελέχη της πυροσβεστικής. Μάλιστα, παρά την εισαγγελική πρόταση, αθώοι ομόφωνα κρίθηκαν και οι Βάιος Θανασιάς, τότε αντιδήμαρχος δήμου Μαραθώνα, Ευάγγελος Μπουρνούς, τότε δήμαρχος Ραφήνας-Πικερμίου, Αντώνης Παλπατζής, τότε αντιδήμαρχος Ραφήνας – Πικερμίου.
Το εξοργιστικό της υπόθεσης είναι πως οι έξι καταδικασθέντες θα εξαγοράσουν την ποινή τους για 40.000 ευρώ, ενώ αναγνωρίστηκαν και ελαφρυντικά σε τέσσερις εξ αυτών, κάνοντας δεκτή την εισαγγελική πρόταση.
Το δικαστήριο επέβαλε τελικά ποινές από 3 έως 111 έτη – με εκτιτέα μόνο τα 5 έτη, μετέτρεψε την ποινή σε χρηματική (10 ευρώ την ημέρα) και υιοθέτησε εν μέρει την εισαγγελική πρόταση, κηρύττοντας ένοχους τους:
Σωτήρη Τερζούδη, τότε αρχηγό της Πυροσβεστικής (ανθρωποκτονία από αμέλεια και σωματική βλάβη από αμέλεια για την εκτροπή ελικοπτέρου)
Βασίλη Ματθαιόπουλο, τότε υπαρχηγό (ανθρωποκτονία από αμέλεια για το θάνατο εννέα ανθρώπων στη θάλασσα),
Ιωάννη Φωστιέρη, τότε επικεφαλής του ΕΣΚΕ (ανθρωποκτονία από αμέλεια)
Νικόλαο Παναγιωτόπουλο, τότε Διοικητή Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Αθηνών (ανθρωποκτονία από αμέλεια για 102 ανθρώπων, σωματική βλάβη από αμέλεια 32 ανθρώπων),
Χαράλαμπο Χιώνη, τότε Διοικητή Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Ανατολικής Αττικής (ανθρωποκτονία από αμέλεια για 102 ανθρώπων, σωματική βλάβη από αμέλεια 32 ανθρώπων) και
Κωνσταντίνο Αγγελόπουλο, κάτοικο από την αυλή του οποίου ξεκίνησε η φωτιά.
Η παρέμβαση του Αρείου Πάγου κατά της απόφασης για το Μάτι
Αξιοσημείωτη είναι πάντως η παρέμβαση του Αρείου Πάγου, διά της εισαγγελέως Γ. Αδειλίνη, για άσκηση έφεσης κατά της απόφασης του δικαστηρίου μετά τις σφοδρές αντιδράσεις. Όπως τονίζεται, η παραγγελία αφορά τη διερεύνηση άσκησης έφεσης ως προς τους αθωωθέντες, την αναγνώριση ελαφρυντικών στους καταδικασθέντες, τις επιμέρους ποινές που επιβλήθηκαν και τον τρόπο έκτισης εν γένει των ποινών. Στον απόηχο της παρέμβασης του Αρείου Πάγου, σύμφωνα με το ΑΠΕ, η πρόεδρος του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου που εξέδωσε την πρωτόδικη απόφαση απαλλάσσεται από κάθε άλλη επαγγελματική υποχρέωση, ώστε μέσα στον Μάιο να έχει καθαρογραφεί η απόφαση. Οι δικαστικές αρχές θέτουν στόχο ως το τέλος Μαϊου να είναι εφικτός ο προσδιορισμός της δευτεροβάθμιας δίκης όσο πιο γρήγορα γίνεται, καθώς η υπόθεση παραγράφεται σε δύο χρόνια. Η παρέμβαση αυτή μας αποδεικνύει ότι η δικαιοσύνη μπορεί να κινηθεί ταχύτατα και να επιδείξει τα κατάλληλα αντανακλαστικά, αρκεί να το θελήσει (σε αντίθεση με τα Τέμπη όπου αρχικά η κα Αδειλίνη προέτρεπε τους συγγενείς των θυμάτων να πάνε στην εκκλησία, προκαλώντας φυσικά την οργή τους).
Στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο οι συγγενείς των θυμάτων
Στον απόηχο της απόφασης του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών, οι 39 συγγενείς των θυμάτων από τη φονική πυρκαγιά πρόκειται να προσφύγουν στο ευρωπαϊκό δικαστήριο, την ευρωπαϊκή εισαγγελία και την επιτροπή LIBE όπως ανακοίνωσαν σε συνέντευξη τύπου. «Από την ίδια στιγμή του εγκλήματος αυτού υπήρξε μία οργιώδης προσπάθεια συγκάλυψης και την επόμενη στιγμή ο καθένας προσπαθούσε να αποφύγει τις ευθύνες του», ανέφερε χαρακτηριστικά ο επιζών Γιάννης Οικονομίδης. Το γεγονός ότι οι συγγενείς των θυμάτων στο Μάτι, ακολουθώντας το παράδειγμα των συγγενών των νεκρών στα Τέμπη, προσφεύγουν στα όργανα της Ευρώπης για να αποδοθεί επιτέλους δικαιοσύνη, θεωρώντας ότι έγινε συγκάλυψη από τις αρχές στην Ελλάδα, αποτελεί ατράνταχτη απόδειξη ότι το κράτος δικαίου και ο θεσμός της δικαιοσύνης στην χώρα μας στην καλύτερη περίπτωση υπολειτουργούν.
Ο ύποπτος ρόλος της κυβέρνησης Μητσοτάκη μετά το Μάτι
Οι πολιτικές ευθύνες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και του Α. Τσίπρα είναι αναμφισβήτητες. Μπορεί στα μάτια της δικαιοσύνης να μην υπήρξαν ευθύνες από πολιτικά πρόσωπα, όμως ο ΣΥΡΙΖΑ καλώς ή κακώς έχει καταδικαστεί στην συνείδηση της κοινωνίας για το εθνικό αυτό έγκλημα.
Πολλά ερωτήματα γεννώνται από την στάση της σημερινής κυβέρνησης αναφορικά με το Μάτι. Πριν την εκλογή της στη διακυβέρνηση της χώρας, η Νέα Δημοκρατία και ο ίδιος ο Κ. Μητσοτάκης ήταν «πυρ και μανία» κατά του ΣΥΡΙΖΑ για το Μάτι, κάτι που όμως φαίνεται να άλλαξε μετά το 2019 και αυτό αποδεικνύεται από την ουσία, όχι από την επικοινωνία.
Το 2020 και το 2021, επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη, δόθηκε προαγωγή σε αρκετούς εκ των κατηγορουμένων για το εθνικό έγκλημα στο Μάτι, κάτι που όσο και να φαντάζει φοβερό δυστυχώς ισχύει! Οι τότε υπεύθυνοι των αρμόδιων αρχών που ευθύνονται για τους εκατοντάδες νεκρούς, ουσιαστικά αναβαθμίστηκαν και επιβραβεύτηκαν από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, παρά το γεγονός ότι η ΝΔ προεκλογικά κρατούσε τελείως διαφορετική στάση.
Συγκεκριμένα, ο Χαράλαμπος Χιώνης (καταδικάστηκε σε ανθρωποκτονία 102 ανθρώπων από αμέλεια, σωματική βλάβη 32 ανθρώπων από αμέλεια) από αρχιπύραρχος το 2018 και διοικητής Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Ανατολικής Αττικής έγινε υποστράτηγος το 2020 και έπειτα τοποθετήθηκε στο αρχηγείο του ΠΣ ως κλαδάρχης. Επιπρόσθετα, πρόσωπα όπως ο Στεφ. Κολοκούρης, ο Χρ. Λάμπρης, ο Δαμ. Παπαδόπουλος, ο Γ. Πορτοζούδης και ο Χρ. Γκολφίνος (κρίθηκαν εν τέλει αθώοι από το δικαστήριο) αναβαθμίστηκαν επί Μητσοτάκη, παρά το γεγονός ότι ειχαν άμεση εμπλοκή με την τραγωδία στο Μάτι και ήταν κατηγορούμενοι. Είναι αδιανόητο και ανεύθυνο εκ μέρους μιας κυβέρνησης να τοποθετεί σε θέσεις ύψιστης ευθύνης άτομα τα οποία εμπλέκονται σε μια υπόθεση όπως το Μάτι!
Πέραν αυτού, αίσθηση προκαλεί και το γεγονός ότι το 2023 το Δημόσιο (δηλ. επί Μητσοτάκη) άσκησε έφεση κατά της απόφασης αποζημίωσης συγγενών των θυμάτων, χαρακτηρίζοντας τη φονική πυρκαγιά «περιστατικό ανωτέρας βίας» και προβάλλοντας δικαιολογίες όπως «αιφνίδια μεταβολή του καιρού», «σπανιότητα και ιδιαιτερότητα της τόσο ραγδαίας αύξησης της έντασης των ανέμων σε τοπικό επίπεδο», «αντικειμενική αδυναμία πτήσης των εναέριων μέσων κατά τις απογευματινές ώρες του ένδικου δυστυχήματος λόγω καιρικών συνθηκών» και «η πυροσβεστική υπηρεσία δεν αδράνησε κατά την εκτέλεση των καθηκόντων της, αλλά αντιθέτως επιστράτευσε άμεσα όλη τη διαθέσιμη δύναμη για την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς».
Ο περιβόητος Ποινικός Κώδικας (ΠΚ) του ΣΥΡΙΖΑ
Πολλά ακούγονται για το πώς φτάσαμε σε αυτή την απόφαση. Κάποιοι αναφέρουν πως για αυτήν ευθύνεται ο ΠΚ που ψηφίστηκε «βράδυ» από τον ΣΥΡΙΖΑ το 2019 λίγο πρίν τις εκλογές, μεταξύ αυτών και ο υπουργός Δικαιοσύνης Γ. Φλωρίδης, άλλοι διαψεύδουν κατηγορηματικά αυτόν τον ισχυρισμό.
Δεν είμαι νομικός για να κατέχω τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να ακριβή εκφέρω άποψη επί του θέματος, οπότε θα παραθέσω δύο απόψεις έγκριτων δικηγόρων σχετικά με το ζήτημα: Ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών κ. Βερβεσός ανέφερε στο ATTICA πως με τον ΠΚ που ψηφίστηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ το 2019 οι κατηγορούμενοι θα εξέτιαν την ποινή τους στη φυλακή, ενώ με τον ευνοϊκότερο ΠΚ της ΝΔ και του κ. Φλωρίδη επανήλθε η δυνατότητα οι ένοχοι να αφεθούν ελεύθεροι με εξαγοράσιμη ποινή. Επιπρόσθετα, ο γνωστός δικηγόρος Βασίλης Σωτηρόπουλος είπε χαρακτηριστικά πως «γράφονται διάφορα ανυπόστατα περί “μεταβολής του Ποινικού Κώδικα” το έτος 2019 (επί ΣΥΡΙΖΑ) που οδήγησε στην αθώωση ορισμένων κατηγορουμένων σήμερα στη δίκη για την εθνική τραγωδία στο Νέο Βουτζά – Μάτι – Κόκκινο Λιμανάκι. Το αληθές είναι ότι οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν για το ποινικό αδίκημα της ανθρωποκτονίας από την τελική κατά συρροή, δηλαδή για το άρθρο 302 του Ποινικού Κώδικα και για τη σωματική βλάβη από αμέλεια (314 ΠΚ).Το ίδιο άρθρο 302 όπως ίσχυε με τον Π.Κ. του 1950, ίσχυε το 2018 της πολύνεκρης πυρκαγιάς, χωρίς να αλλάξει το έτος 2019 με τον “νέο Ποινικό Κώδικα”: ίσχυε ακριβώς το ίδιο κι απαράλλαχτο όπως ισχύει και σήμερα».
Κατ’εμέ, η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Ο ΣΥΡΙΖΑ πράγματι έχει ευθύνη για τη μετατροπή συγκεκριμένων κατηγοριών από κακουργήματα σε πλημμελήματα, με φυσικό επακόλουθο τη μείωση των ποινών, όμως η ΝΔ ευθύνεται που η ποινή φυλάκισης δύναται να είναι εξαγοράσιμη αντί για εκτιτέα. Συνεπώς, και τα δυο κόμματα έχουν μερίδιο ευθύνης για τούτη την κατάληξη.
Από την άλλη, αναμφίβολο γεγονός είναι ότι ο ανακριτής, με βάση νέα στοιχεία, ζήτησε τουλάχιστον τρείς φορές από την εισαγγελία την αναβάθμιση του κατηγορητηρίου σε κακουργήματα αντί για πλημμελήματα, αίτημα το οποίο ουδέποτε έγινε δεκτό. Άρα, ένα μέρος της ευθύνης αναλογεί και στις δικαστικές αρχές.
Το μόνο σίγουρο είναι πως ο ΠΚ του ΣΥΡΙΖΑ, αν όχι για τη συγκεκριμένη υπόθεση, λειτούργησε ευνοϊκά για κατηγορουμένους πολλών άλλων. Μη ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, με τον ΠΚ του 2019 χορηγήθηκε γενική αμνηστία ουσιαστικά σε όλους σχεδόν τους κατηγορουμένους του σκανδάλου της SIEMENS, υπόθεση στην οποία υποτίθεται τόσα είχε επενδύσει ως κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ. Εκτός αυτού, ευνοϊκά λειτούργουσε ο ΠΚ και για υπόθεση που αφορούσε τον μεγαλοεπιχειρηματία Ε. Μυτιληναίο, ο οποίος διατηρεί άριστες σχέσεις με το περιβάλλον Μητσοτάκη, αλλά και για άλλες υποθέσεις διαφθοράς μείζονος δημοσίου ενδιαφέροντος. Θεωρώ πως δεν είναι άσχετη η παραδοχή Τσίπρα περί ατυχών χειρισμών της τότε κυβέρνησης στην υπόθεση Novartis, στην οποία αναφέρθηκε και ο Σ. Κοντονής (πρώην υπουργός Δικαιοσύνης επί ΣΥΡΙΖΑ) σημειώνοντας ότι «υπήρξε μια προσπάθεια εμπλοκής πολιτικών προσώπων που δεν ήταν αρεστά στον ΣΥΡΙΖΑ» και πως «είδα ανθρώπους που εκ των πραγμάτων δεν μπορούσαν να έχουν καμία ευθύνη».
Όλα τα παραπάνω γεννούν πολλά ερωτηματικά. Η παραδοχή αυτή του Τσίπρα και του Κοντονή ουσιαστικά βάζει τέλος σε μια τεράστια κόντρα ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ για τη Novartis, ενώ ο ΠΚ του ΣΥΡΙΖΑ λειτούργησε κυρίως υπέρ προσώπων φιλικά προσκείμενων στο πολιτικό σύστημα και κατεστημένο, το οποίο ελέγχεται κατά κύριο λόγο από τη ΝΔ. Μήπως υπήρξαν κρυφές συνδιαλλαγές μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ στο παρελθόν; Μήπως η χρόνια κόντρα μεταξύ των δύο κομμάτων είναι μονάχα επιφανειακή και «πίσω από τις κλειστές πόρτες» αλληλοστηρίζονται και αλληλοσυγκαλύπτονται αν και όποτε χρειαστεί; Ευελπιστώ πως όχι, καθώς για πολλούς η απόφαση στο Μάτι δυστυχώς αποτελεί προάγγελο της απόφασης και για τα Τέμπη, κάτι το οποίο απεύχομαι.
