Σε ειρηνευτική συμφωνία κατέληξαν η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, δύο πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες, μετά τη λήξη των πρόσφατων πολεμικών συγκρούσεων και την κατάπαυση του πυρός. Οι σκληρές συγκρούσεις αρκετών εβδομάδων μεταξύ των δύο πλευρών στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, κατέληξαν στο θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, και στον ξεριζωμό ακόμη περισσότερων. Επίκεντρο των συγκρούσεων ήταν το Ναγκόρνο Καραμπάχ, ο εδαφικός θύλακας, που ελέγχεται από τους Αρμένιους, αλλά διεθνώς αναγνωρίζεται ότι ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν.
Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν συγκρούστηκαν στρατιωτικά για την περιοχή αυτή, στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990, συγκρούσεις που επαναλαμβάνονται περιοδικά. Το 1920, όταν δημιουργήθηκε η Σοβιετική Ένωση, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν εντάχθηκαν σε αυτή, το Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν τότε μια περιοχή με αρμένικο πληθυσμό, που όμως παραδόθηκε στον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν για να διοικηθεί από το αζέρικο σοβιέτ. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, οι κάτοικοι του Ναγκόρνο Καραμπάχ ψήφισαν υπέρ της επιστροφής σε αρμένικη κυριαρχία, και τότε ξεκίνησε ο πόλεμος, που έληξε με την κατάπαυση του πυρός του 1994.
Από τότε το Καραμπάχ είναι υπό τον έλεγχο Αρμενίων παραστρατιωτικών που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση της Αρμενίας, ενώ η περιοχή τυπικά παραμένει μέρος της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν, βάσει των διεθνών συνθηκών και του Διεθνούς Δικαίου. Ως τώρα οι συνομιλίες με τη μεσολάβηση ξένων δυνάμεων, δεν οδήγησαν σε συμφωνία, μεταξύ της χριστιανικής Αρμενίας και του Μουσουλμανικού Αζερμπαϊτζάν, την ώρα που η Τουρκία διατηρεί στενές σχέσεις με τους Αζέρους ενώ η Ρωσία, έχει ισχυρούς δεσμούς με τους Αρμένιους, αλλά και με τους Αζέρους.
Ανέκαθεν ο Καύκασος υπήρξε μια περιοχή στρατηγικής σημασίας, για τον έλεγχο της οποίας συγκρούστηκαν μέσα στους αιώνες, χριστιανικές και μουσουλμανικές δυνάμεις και αυτοκρατορίες. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, και μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το τοπικό Κοινοβούλιο του Ναγκόρνο Καραμπάχ ψήφισε υπέρ της ενσωμάτωσης της περιοχής στην Αρμενία. Το Αζερμπαϊτζάν τάχθηκε με κάθε μέσο κατά των επιδιώξεων των Αρμενίων και του αποσχιστικού κινήματος, ενώ η Αρμενία υπέρ, μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας των δύο χωρών από τη Μόσχα, ξέσπασαν στρατιωτικές συγκρούσεις που τελικά οδήγησαν σε ολοκληρωτικό πόλεμο.
Τη δεκαετία του 1990 οι δυνάμεις των Αρμενίων εξεδίωξαν του Αζέρους από το Καραμπάχ, ενώ χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και εκπατρίσθηκαν και από τις δύο πλευρές. Οι στρατιωτικές δυνάμεις των Αρμενίων κέρδισαν τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ πριν την υπογραφή ειρηνευτικής συμφωνίας με τη μεσολάβηση της Ρωσίας. Βάσει της συμφωνίας το Καραμπάχ παρέμεινε έδαφος του Αζερμπαϊτζάν, στην πράξη όμως κυβερνήθηκε από την αυτοανακηρυχθείσα κυβέρνηση των Αρμενίων, με στήριξη από την Αρμενία. Επίσης η συμφωνία καθιέρωνε την “γραμμή επαφής του Καραμπάχ”, που χώριζε τους Αζέρους από τους Αρμένιους.
Η διαμάχη ακόμη δημιουργεί τριβές μεταξύ των δύο χωρών, όπως και διαδηλώσεις, ενώ το 1992 το Συμβούλιο για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, συνέστησε τη διαμεσολαβητική Ομάδα του Μινσκ, υπό την προεδρία της Γαλλίας, της Ρωσίας και τον ΗΠΑ. Οι συγκρούσεις όμως συνεχίστηκαν, και το 2016 οδήγησαν στο θάνατο στρατιωτών και από τις δύο πλευρές. Η διαμάχη περιπλέκεται και από τους γεωπολιτικούς υπολογισμούς στην περιοχή, καθώς η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Αζερμπαϊτζάν το 1991. Ο Σεϊντάρ Αλίγιεφ, πρώην πρόεδρος των Αζέρων έκανε λόγο για δύο κράτη και ένα έθνος, καθώς οι Αζέροι μοιράζονται την τουρκική κουλτούρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία δεν έχει επίσημες σχέσεις με την Αρμενία, ενώ έκλεισε τα σύνορα της για να υποστηρίξει τους Αζέρους. Η Αρμενία φιλοξενεί ρωσική στρατιωτική βάση στο έδαφος της, έχει καλές σχέσεις με τη Μόσχα, και συμμετέχει στον τοπικό οργανισμό ασφάλειας CSTO, υπό τη στρατιωτική καθοδήγηση της Μόσχας. Ο Πρόεδρος όμως της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν διατηρεί καλές σχέσεις και με τους Αζέρους. Το 2018 η Αρμενία έζησε μια ειρηνική επανάσταση που ανέτρεψε τον Σερτζ Σερκιτσιάν από την εξουσία, και οδήγησε στην πρωθυπουργία τον Νικόλ Πεσινιάν μετά από ελεύθερες εκλογές.
Ο νέος πρωθυπουργός συμφώνησε με τον Πρόεδρο των Αζέρων Ιλχάμ Αλίγιεφ να ελαττωθεί η ένταση μεταξύ των δύο χωρών, και να δημιουργηθεί κόκκινη γραμμή επικοινωνίας εκτάκτου ανάγκης μεταξύ των υπουργείων Αμύνης των δύο χωρών. Το 2019 οι δύο χώρες εξέδωσαν κοινό ανακοινωθέν που τόνιζε ότι οι δύο κυβερνήσεις οφείλουν να προετοιμάσουν την κοινή γνώμη για την ειρήνη. Σύντομα όμως ξεκίνησαν νέες στρατιωτικές συγκρούσεις που κορυφώθηκαν το 2020, χωρίς να ξέρει κανείς πραγματικά, ποιος τις ξεκίνησε, και οδήγησαν σε χιλιάδες θανάτους και ξεριζωμό πληθυσμών, κυρίως Αρμενίων αυτή τη φορά.
Οι συγκρούσεις έπαυσαν το Νοέμβριο, όταν υπεγράφη συμφωνία Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν με τη μεσολάβηση της Ρωσίας. Η συμφωνία προβλέπει ότι οι Αζέροι θα κρατήσουν τα εδάφη που κατέλαβαν στον τελευταίο πόλεμο, ενώ οι αρμένικες δυνάμεις θα αποσυρθούν από τις παρακείμενες περιοχές, όπου θα σταθμεύουν Ρώσοι στρατιώτες ως ειρηνευτική δύναμη, αλλά και Τούρκοι παρατηρητές.
